Ο στρατός της Αιγύπτου μαθαίνει το μάθημά του | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο στρατός της Αιγύπτου μαθαίνει το μάθημά του

Πώς το Συμβούλιο που κρατά την εξουσία στο Κάιρο συγκράτησε μία Δεύτερη Επανάσταση

Η δεύτερη επανάσταση υποτίθεται πως έχει έρθει στην Αίγυπτο. Τις τελευταίες ημέρες, δεκάδες χιλιάδες Αιγύπτιοι έχουν συγκεντρωθεί στην πλατεία Ταχρίρ απαιτώντας από το Ανώτατο Συμβούλιο των Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF) να παραχωρήσει την εξουσία σε μια καθοδηγούμενη από τους πολίτες, κυβέρνησης Εθνικής Σωτηρίας. Η απάντηση που έχουν δώσει οι αιγυπτιακές δυνάμεις ασφαλείας συμπυκνώνεται στο θάνατο τουλάχιστον 40 ατόμων, τον τραυματισμό περισσότερων από χιλίων και τη κάλυψη μεγάλων τμημάτων του Καϊρου με δακρυγόνα. Το σκηνικό που έχει διαμορφωθεί θυμίζεις τις εικόνες των πρώτων ημερών της μαζικής εξέγερσης του Ιανουαρίου και του Φεβρουάριου, όταν η πρώτη επανάσταση έριξε τίτλους τέλους στη βασιλεία του Χόσνι Μουμπάρακ. Αλλά αυτή η δεύτερη επανάσταση έχει να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο πρόβλημα: εφ’ όσον οι Αιγύπτιοι παρακάμψουν τη πλατεία Ταχρίρ, είναι κάπως ευκολότερο να την ξεχάσουν.

Η κατάληψη της πλατείας ξεκίνησε στις 18 Νοεμβρίου, όταν μία μαζική διαμαρτυρία ισλαμιστών αποσύρθηκε από την πλατεία Ταχρίρ, αφήνοντας πίσω της μόλις μια χούφτα διαδηλωτών, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν τα μέλη των οικογενειών όσων σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της πρώτης επανάστασης. Όταν οι Κεντρικές Δυνάμεις Ασφαλείας διέλυσαν βίαια εκείνη τη μικρή κατάληψη, χιλιάδες νέοι ακτιβιστές κινητοποιήθηκαν τάχιστα παλεύοντας με την αστυνομία για τον έλεγχο της πλατείας. Καθώς η βία κλιμακωνόταν, χιλιάδες πολίτες ξεχύθηκαν στη πλατεία Ταχρίρ και ο απειλητικός όχλος ανάγκασε τις Κεντρικές Δυνάμεις Ασφαλείας να προχωρήσουν σε ορισμένες παραχωρήσεις, όπως την υπόσχεση να παραδώσουν την εξουσία μέχρι τον Ιούλιο του 2012 και την παραίτηση της μη δημοφιλούς προσωρινής κυβέρνησης της Αιγύπτου. Αλλά αυτή η δεύτερη επανάσταση δεν κατάφερε να επιτύχει το σπουδαιότερο στόχο της - δηλαδή την παράδοση της εκτελεστική εξουσίας που κρατά το SCAF σε μία πολιτική κυβέρνηση Εθνικής Σωτηρίας, με επικεφαλής τον Mohamed El Baradei.

Η δεύτερη επανάσταση έχει αποτύχει διότι μετά την εκεχειρία που τέθηκε σε ισχύ στις 24 Νοεμβρίου, υπήρξε εξαιρετικά συγκρατημένη. Πράγματι, με εξαίρεση την πλατεία Ταχρίρ, το Κάιρο κινείται με κανονικούς του ρυθμούς. Λίγα μόλις μέτρα από την Ταχρίρ, όπου υπερενθουσιώδες νεαροί ακτιβιστές χαιρετούν όποιον περνάει, τα καταστήματα είναι ανοικτά και η κυκλοφορία στους πεζόδρομους είναι γεμάτη. Ακριβώς απέναντι από το Νείλο, στην αριστοκρατική γειτονιά του νησιού Zamalek, τα καφέ δεν αδειάζουν παρά στις 2 το πρωί. Οι αγορές είναι γεμάτες στην - χαμηλού εισοδήματος- περιοχή Imbaba. Τα ΑΤΜ λειτουργούν κανονικά στο μεσοαστικό προάστιο Dokki όπως και τα εστιατόρια στη πλούσια Mohandessin. Και τις τελευταίες ημέρες, τα πλήθη του Καϊρου έχουν παραταχθεί σε ουρές για να ψηφίσουν ο καθένας με τη σειρά του, οργανωμένα και με τάξη, κάτι που ξεπέρασε κατά πολύ τις προσδοκίες. Οι πρόσφατες διαδηλώσεις στην πλατεία Ταχρίρ δεν έχουν αλλάξει την ατμόσφαιρα στη πόλη: μετατρέπονται με αυξανόμενο ρυθμό σε δευτερεύον θέαμα συμπληρώνοντας το σκηνικό της πρωτεύουσας μαζί με μικροπωλητές που πουλάνε κιτς σουβενίρ. Και το , όπως είναι φυσικό, κάθε τι δευτερεύον φθείρεται γρήγορα.

Η παρούσα κατάσταση έχει ελάχιστες ομοιότητες με ό,τι διαδραματίστηκε στις αρχές του χρόνου. Τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες διαδηλωτές πλημμύριζαν τους δρόμους της πόλης, φώναζαν από τα μπαλκόνια τους και ενώνονταν με το πλήθος στη πλατεία Ταχρίρ, οι Κεντρικές Δυνάμεις Ασφάλειας της αστυνομίας εκτόξευαν δακρυγόνα στο μεγαλύτερο μέρος της πόλης, διέκοπταν τη σύνδεση στο Διαδίκτυο σ’ ολόκληρη τη χώρα ενώ η απογευματινή απαγόρευση κυκλοφορίας σε μία μητρόπολη δεκαεπτά εκατομμυρίων έφερνε τον κόσμο σε απόγνωση. Και τότε πραγματικά η κατάσταση επιδεινώθηκε. Κακοποιοί - πολλοί από τους οποίους υποδύονταν τους αστυνομικούς με πολιτικά που υποτίθεται ότι είχαν σταλεί από το Υπουργείο Εσωτερικών – βγήκαν στους δρόμους, καταστρέφοντας διάφορες γειτονιές του Καϊρου, λεηλατώντας καταστήματα και ληστεύοντας τράπεζες. Ο Μουμπάρακ, προφανώς, πίστευε ότι η ανομία θα οδηγήσει τους συμπατριώτες του στη σιδερένια αγκαλιά του, αλλά, αντιθέτως, εκείνοι ενώθηκαν εναντίον του, σχηματίζοντας ομάδες πολιτών για την προστασία των γειτονιών τους και επιστρέφοντας μαζικότερα στην πλατεία Ταχρίρ.

Μία συζήτηση που έχει γίνει της μόδας στους δρόμους του Καϊρου είναι ότι το Ανώτατο Συμβούλιο των Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF) δεν έχει διδαχθεί τίποτε από τον Μουμπάρακ. Όμως, η έντονη αντίθεση μεταξύ της επανάστασης του Ιανουαρίου και των περιορισμένων σημερινών διαμαρτυριών υποδηλώνει ότι οι στρατηγοί έχουν λάβει τουλάχιστον ένα μάθημα από την πτώση του πρώην δικτάτορα: το πρώτο βήμα για να τελειώνει μια εξέγερση είναι να μην διαταραχθεί η ζωή των απλών ανθρώπων. Μ’ αυτό το σκεπτικό, έχουν δημιουργήσει στενά «σύνορα» περιμετρικά της Ταχρίρ διαχωρίζοντας έτσι την επαναστατική δράση από την κανονική ζωή. Το δεύτερο βήμα, όμως, είναι λίγο πιο περίπλοκο: το SCAF πρέπει να απευθυνθεί στο ευρύτερο αιγυπτιακό κοινό. Πρέπει να πείσει τους πολίτες ότι οι καθημερινές ανέσεις τους είναι προτιμότερες από το χάος.

Το SCAF έχει δύο βασικά πλεονεκτήματα στη προσπάθεια του να κερδίσει τη κοινή γνώμη. To πρώτο είναι η ευρεία υποστήριξη που απολαμβάνει ο στρατός λόγω της καθολικής στράτευσης, γεγονός που επιτρέπει στους ηγέτες του να προβάλουν το στράτευμα ως τον «στρατό του λαού». Ο αιγυπτιακός στρατός χαίρει της αγάπης του λαού έχοντας πετύχει στο παρελθόν υπερήφανες «νίκες», όπως εκείνη του αραβο-ισραηλινού πολέμου το 1973 για την οποία οι Αιγύπτιοι πιστεύουν (λανθασμένα, λαμβάνοντας υπόψη μας τις προδιαγραφές της νίκης) ότι έχουν κερδίσει. Στην ομιλία του προς το έθνος την περασμένη Τρίτη, ο πρόεδρος του SCAF, Mohamed Hussein Tantawi , χρησιμοποίησε προς όφελός του το φιλο-στρατιωτικό κλίμα, λέγοντας, «Εμείς στο σώμα των ενόπλων δυνάμεων - το σχολείο του πατριωτισμού – ήμαστε συνηθισμένοι στο να αντιμετωπίζουμε δυσκολίες και είμαστε εκπαιδευμένοι να είμαστε υπομονετικοί μέχρι να φτάσουμε στον στόχο μας με σωστό προγραμματισμό και αποφασιστικότητα έτσι ώστε να πετύχει». Αυτό είναι το είδος του μηνύματος που αντηχεί στην Αίγυπτο - όπου μια δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο από το Κέντρο Στρατηγικών Μελετών Al-Ahram σημειώνει ότι το 90% των Αιγυπτίων υποστηρίζει το SCAF . (Παρά τις αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ του SCAF και των πολιτικών κομμάτων της Αιγύπτου, οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις εξακολουθούν να αναφέρουν ότι περισσότερο από το 60% των Αιγυπτίων υποστηρίζει τους στρατιωτικούς ηγέτες).

Το δεύτερο εργαλείο είναι ο έλεγχος του SCAF στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία έχει χρησιμοποιήσει για να κατηγορήσει τους διαδηλωτές για τις συνεχιζόμενες ταραχές στην Αίγυπτο. Την Παρασκευή, το κρατικό κανάλι Al-Ahram είχε το βαρύγδουπο κεντρικό τίτλο: «Τελευταία ευκαιρία: Σταθερότητα ή Χάος», ενώ ο τίτλος του Σαββάτου προειδοποιούσε για τον «Κίνδυνο της διαίρεσης» λόγω ενός «συνασπισμού της σιωπηλής πλειοψηφίας» υπέρ του SCAF που διαμορφώθηκε για να αντιπαρατεθεί με τους αντι-SCAF διαδηλωτές της πλατείας Ταχρίρ. Λίγο καιρό πιο πριν, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης είχαν βάλει στο στόχαστρο τις διαδηλώσεις κατηγορώντας ότι εκείνες ευθύνονται για σχεδόν τα πάντα, από την άνοδο των ριζοσπαστικών Ισλαμιστών μέχρι τα άσχημα οικονομικά της Αιγύπτου. Και δεδομένης της βαθιάς εισχώρησης των υπό κυβερνητικό έλεγχο μέσων μαζικής ενημέρωσης στη κοινωνία, είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη μεταξύ των επικριτών του SCAF, ότι αυτή η εκστρατεία λειτουργεί. «Κανείς δεν ακούει τους ανθρώπους στη Tahrir, επειδή κανείς δεν γνωρίζει τίποτα από πολιτική», μου είπε ο Fathi Abdullah, ιδιοκτήτης καντίνας στην Imbaba που συμπάσχει με τους διαδηλωτές, «Ο Χόσνι Μουμπάρακ διέφθειρε ολόκληρη την πολιτική ζωή στην Αίγυπτο και σκότωσε τα δικαιώματά μας».

Πράγματι, ενώ είναι δύσκολο να μετρηθεί η επιτυχία της εκστρατείας του SCAF για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης εναντίον των διαδηλωτών, ένας σημαντικός αριθμός των Αιγυπτίων έχει εκφράσει την απογοήτευσή του για τις συνεχιζόμενες διαδηλώσεις. «Δεν θέλουμε καν να είναι εκεί, επειδή κρατούν την χώρα πίσω», είπε ο Ahmed Refai, 55 ετών, καταστηματάρχης στην Imbaba. Σε ένα κοντινό καφενείο, ο Mohamed Mahmoud, ένας 20χρονος δάσκαλος, συμφώνησε. «Είμαι εναντίον τους», μου είπε, «επειδή κάθε κόμμα στην Ταχρίρ έχει ιδιοτελείς απαιτήσεις και φοβάται την αποτυχία στις εκλογές. Μιλούν για δημοκρατία, αλλά η δημοκρατία είναι στις κάλπες και στην εκλογική διαδικασία». Άλλοι δήλωσαν ότι εκτιμούν τις προσπάθειες των διαδηλωτών, αλλά εγκρίνουν το σχέδιο που πρόσφατα ανακοίνωσε το SCAF για παράδοση της εξουσίας σε μια εκλεγμένη πολιτική εξουσία έως την 1η Ιουλίου 2012. «Οι διαδηλωτές ζητούν το τέλος του SCAF και οι περισσότεροι εξωθούν τις καταστάσεις, κάτι που δεν είναι σωστό» λέει ο Baghat al-Shair, 38 ετών, διαδηλωτής που διαφωνεί με ό,τι γίνεται στη Ταχρίρ και χαράσσει διαχωριστικές γραμμές από τους συντρόφους του.

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι το SCAF μπορεί να επαναπαυθεί. Παρότι ακόμα και οι πιο οργανωμένες πολιτικές δυνάμεις της Αιγύπτου, συμπεριλαμβανομένης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και διάφορων ομάδων Σαλαφιστών, έχουν ως επί το πλείστον κρατήσει τις αποστάσεις τους από αυτό το γύρο των κινητοποιήσεων, αυτό δεν σημαίνει ότι στηρίζουν τη στρατιωτικής εξουσία. Ωστόσο, οι οργανώσεις θεωρούν ότι μία καθοδηγούμενη από το Ανώτατο Συμβούλιο των Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF) μεταβατική εξουσία είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν - αλλά, μόλις εκλεγούν, προσβλέπουν σε μία γρήγορη μετουσίωση της λαϊκής νομιμοποίησης που απολαμβάνουν, σε άμεση εξουσία. Για το λόγο αυτό, οι συγκεκριμένες πολιτικές οργανώσεις, σε αντίθεση με πολλούς από τους κοσμικούς ομολόγους τους, αντιτίθενται σθεναρά στην προσπάθεια του SCAF να εγκαθιδρύσει «υπερ-συνταγματικές αρχές» οι οποίες θα εξασφαλίζουν την αυτονομία του στρατού αναφορικά με τις υποθέσεις του, και για το λόγο αυτό, ο εκπρόσωπος της Αδελφότητας Kamal al-Helbawy ζήτησε συρρίκνωση του ρόλου του στρατού μετά τις εκλογές. Επομένως, αν το SCAF προτίθεται να διατηρήσει την εξουσία πέραν του παρόντος μεταβατικού σταδίου, είναι πιθανό να βρεθεί αντιμέτωπο με ένα κοινοβούλιο εκλεγμένο από τη λαό που θα διαθέτει την υποστήριξη κομμάτων με μεγάλη λαϊκή βάση, τα οποία θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ένα νέο γύρο κινητοποιήσεων που θα εκτείνεται σε πολύ μεγαλύτερη ακτίνα από εκείνη της περιμέτρου της πλατείας Ταχρίρ.

Προς το παρόν, όμως, το SCAF παίζει σωστά τα χαρτιά του. Οι βουλευτικές εκλογές, που άρχισαν τη Δευτέρα, έχουν δημιουργήσει θετικά συναισθήματα ακόμα και στην πλατεία Ταχρίρ, όπου ο αριθμός των διαδηλωτών έχει πέσει κατακόρυφα. Αλλά αν οι εκλογές φέρουν ξαφνικά βία ή εάν το SCAF αποτύχει να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του για παραχώρηση της εξουσίας μέχρι τον Ιούλιο του 2012, ο κίνδυνος μαζικών διαδηλώσεων υπό ισλαμική καθοδήγηση είναι μεγάλος. Αυτή η «τρίτη επανάσταση» είναι βέβαιο ότι θα γινόταν αισθητή στο Zamalek, και πέρα από αυτό.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/features/letters-from/egypts-military-lear...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.