Υπερασπίζοντας τους κερδοσκόπους της αγοράς πετρελαίου

Κερδοσκοπικά «στοιχήματα» στις προθεσμιακές αγορές μπορεί θεωρητικά να επηρεάσουν τη ροή του πετρελαίου, αλλά η αγορά επιβάλλει τη δική της μορφή πειθαρχίας αρκετά καλά. Εάν οι επενδυτές πιστεύουν, για παράδειγμα, ότι το Ιράν θα μπορούσε να κλείσει τα στενά του Ορμούζ αυτό το καλοκαίρι θα μπορούσαν να τοποθετήσουν τα στοιχήματά τους υπέρ μιας αύξησης στις τιμές του πετρελαίου τον Αύγουστο, ανεβάζοντας έτσι την τιμή του αργού τον ίδιο μήνα. Στη θεωρία, οι προσδοκίες της αγοράς θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις εταιρείες πετρελαίου να ελέγξουν την παραγωγή, να αποθηκεύσουν πετρέλαιο αντί να το προωθήσουν στην αγορά, ή να διατάξουν τα δεξαμενόπλοιά τους να καθυστερήσουν καθ' οδόν προς την παράδοση, εν αναμονή υψηλότερων τιμών. Ωστόσο, αν μια εταιρεία πετρελαίου επρόκειτο να αποφασίσει για κερδοσκοπικούς λόγους να κρατήσει λίγο πετρέλαιο σε περίπτωση μελλοντικής διακοπής και αποδεδειχθεί ότι είχε δίκιο, αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να αποβεί θετικά για τους καταναλωτές. Η απόφαση να περιμένει θα καταλήξει να ανακουφίσει την έλλειψη καυσίμων όταν συμβεί, κάτι το οποίο θα μειώσει τις τιμές σε ώρα ανάγκης. Από την άλλη πλευρά, αν η πρόβλεψη της εταιρείας αποδειχθεί ότι ήταν λάθος και οι τιμές δεν αυξηθούν όπως αναμενόταν, ή ακόμη και μειωθούν, η εταιρεία θα αναγκαστεί να ξεφορτώσει το πετρέλαιο για λιγότερο από όσο θα έπρεπε σε διαφορετική περίπτωση, μειώνοντας επίσης τις τιμές κατά τη διαδικασία αυτή. Επειδή η εταιρεία θα μπορούσε να χάσει και χρήματα από τη λανθασμένη πρόβλεψή της, η αγορά την αποθαρρύνει από την ανάληψη ενός τέτοιου ρίσκου. Καμία από αυτές τις εκτιμήσεις δεν ισχύουν εάν, όπως λένε κάποιοι πολιτικοί, οι εταιρείες πετρελαίου ή οι κερδοσκόποι χειραγωγούν την αγορά με το να συσσωρεύουν πετρέλαιο ή αν συνεννοούνται μεταξύ τους σε μια προσπάθεια να επωφεληθούν από τις υψηλότερες τιμές των καυσίμων σε δεύτερο χρόνο. Αλλά, δεδομένης της απεραντοσύνης της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου, μια τέτοια συνωμοσία θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να τραβήξει μακριά και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι κάτι παρόμοιο συμβαίνει.

Για να αντιληφθεί κανείς γιατί οι κερδοσκοπικές συναλλαγές δεν σημαίνουν οδυνηρά υψηλότερες τιμές, ας δει την αγορά φυσικού αερίου. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, οι χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις ήταν ακόμη πιο ενεργές σε αυτή την αγορά από όσο στην αγορά πετρελαίου. Περισσότερο ή λιγότερο καθαρά κερδοσκοπικοί επενδυτές κατείχαν το 60% των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) του φυσικού αερίου που διαπραγματεύονταν στο χρηματιστήριο εμπορευμάτων της ΝέαςΥόρκης (NYMEX) το Φεβρουάριο, σε σύγκριση με μόνο το 47% των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για του West Texas Intermediate, μια ποικιλίας αργού πετρελαίου που χρησιμοποιείται ως σημείο αναφοράς στην τιμολόγηση των καυσίμων. Αλλά τίποτα από αυτά δεν οδήγησε τις τιμές του φυσικού αερίου υψηλότερα. Στην πραγματικότητα, οι τιμές στην αγορά αυτή βούτηξαν σε χαμηλό δεκαετίας την περασμένη εβδομάδα στο ΝΥΜΕΧ. Χάρη στις νέες τεχνικές γεωτρήσεων, όπως η υδραυλική διάρρηξη, οι Ηνωμένες Πολιτείες κολυμπούν σε φυσικό αέριο, και μια κορεσμένη αγορά στέλνει τις τιμές να πέφτουν κατακόρυφα. Οι κερδοσκόποι που αναγνώρισαν ότι η αγορά ήταν εκτός ισορροπίας, ενεργοποίησαν, δεν εμπόδισαν αυτή την πτώση τιμών.

Με την ίδια λογική, οι εξαιρετικά υψηλές τιμές βενζίνης αντικατοπτρίζουν μια παγκόσμια αγορά πετρελαίου που αντιμετωπίζει σοβαρές πιέσεις και ιστορική αβεβαιότητα. Οι κυρώσεις κατά του Ιράν περικόπτουν τις εξαγωγές πετρελαίου της χώρας, ενώ η συζήτηση για στρατιωτική δράση έχει φτάσει σε κορύφωση. Η αναταραχή από την Αραβική Άνοιξη συνεχίζει να σιγοβράζει. Απρόβλεπτες διακοπές στην παραγωγή πετρελαίου σε όλο τον κόσμο, από τη Νότιο Σουδάν ως τη Συρία και τη Βόρεια Θάλασσα, στεγνώνουν την αγορά αργού πετρελαίου. Το περιθώριο μεταξύ του πόσο πετρέλαιο παράγεται στον κόσμο αυτή τη στιγμή και πόσο θα είναι σε θέση να παραχθεί, έχει γίνει οδυνηρά στενό. Εν τω μεταξύ, μια επιθυμητή οικονομική ανάκαμψη στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού, έχει προκαλέσει αναζωπύρωση της παγκόσμιας ζήτησης. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, τα αποθέματα πετρελαίου στις μεγάλες δυτικές χώρες είναι κάτω από τον μέσον όρο πενταετίας για έβδομο συνεχή μήνα. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι λόγω των επικίνδυνων συνθηκών στην αγορά ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) προειδοποίησε αρκετές εβδομάδες πριν για μια «δύσκολη διαδρομή» των τιμών του πετρελαίου στο μέλλον.

Υπό το πρίσμα αυτού του πολύπλοκου περιβάλλοντος, δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη ότι οι τιμές του πετρελαίου έχουν μεγάλη διακύμανση καθώς οι μετέχοντες στην αγορά προσπαθούν να προβλέψουν τι κρύβεται πίσω από τη γωνία. Το να διακρίνει κανείς τη μελλοντική πορεία της προσφοράς και της ζήτησης δεν είναι καθόλου απλό όταν η αγορά είναι ήρεμη, πόσω μάλλον όταν η οικονομική και γεωπολιτική αβεβαιότητα μεγεθύνουν κινδύνους που διαφορετικά θα φαίνονταν απίθανοι. Η αδιαφάνεια της αγοράς πετρελαίου, η οποία μαστίζεται από αποσπασματικά και αντιφατικά στοιχεία, προσιδιάζει με τους κινδύνους της προφητείας. Αλλά δεν υπάρχει λόγος να πιστεύει κανείς ότι οι τιμές θα αντανακλούν καλύτερα εύλογη αξία, ή ότι η οικονομία και οι καταναλωτές θα εξυπηρετούνται καλύτερα αν η κερδοσκοπία στην αγορά πετρελαίου περιοριστεί σημαντικά. Πράγματι, το αντίθετο συμβαίνει.

Φυσικά, υπάρχει το ενδεχόμενο κατάχρησης, όπως υπάρχει σε κάθε αγορά. Το σύστημα τιμολόγησης του πετρελαίου με βάση την αγορά όπως υπάρχει σήμερα, το οποίο τέθηκε σε λειτουργία στα τέλη του 1980, δεν είναι απρόσβλητο από την παράλογη ευφορία ή από μεμονωμένες περιπτώσεις παράνομης δραστηριότητας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να συνεχίσουν να ρυθμίζουν τις αγορές εμπορευμάτων τους. Η CFTC είναι σοφό αργά και μεθοδικά να εξετάσει το πώς θα εφαρμόσει την «πράξη Dodd-Frank» η οποία σχεδιάστηκε εν μέρει για να αυξήσει την διαφάνεια και να βελτιώσει τις τιμές στην αγορά παραγώγων εμπορευμάτων αλλά και να μελετήσει τις επιπτώσεις που αυτή η νέα νομοθεσία θα έχει στο πετρέλαιο.