Πώς ο Ομπάμα έχασε τον Καναδά

Η αδειοδότηση της κατασκευής του πετρελαιαγωγού Keystone XL θα έπρεπε να ήταν μια εύκολη διπλωματική και οικονομική απόφαση για τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα. Με την ολοκλήρωση του έργου θα μετέφερε περισσότερα από 700.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα από την περιοχή της Αλμπέρτα στα διυλιστήρια των ακτών του Περσικού Κόλπου, δημιουργώντας δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας για αμερικανούς εργαζομένους, και καλύπτοντας τις ανάγκες των διυλιστηρίων στο Τέξας που αναζητούν απεγνωσμένα πετρέλαιο από τον Καναδά, που είναι πιο αξιόπιστος προμηθευτής από τη Βενεζουέλα ή τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Το έργο έχει μικρό ρίσκο για τις περιοχές από τις οποίες διέρχεται. Όμως, αντί να ενεργήσει με οικονομική λογική, η κυβέρνηση Ομπάμα υπέκυψε σε περιβαλλοντικούς ακτιβιστές τον Νοέμβριο του 2011, αναβάλλοντας μέχρι το 2013 την απόφαση για το αν θα επιτρέψει τον αγωγό.

Η επιλογή του Ομπάμα σηματοδότησε έναν θρίαμβο των προεκλογικών σκοπιμοτήτων επί του πραγματισμού και της διπλωματίας και έφερε τις αμερικανο-καναδικές σχέσεις στο χειρότερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών. Ήταν μόλις η πρώτη φορά που η κυβέρνηση μπέρδεψε τα πράγματα με την Οτάβα. Παρόλο που οι σχέσεις ήταν ευγενικές, σπάνια ήταν παραγωγικές. Είτε πρόκειται για το εμπόριο, το περιβάλλον, ή την συμβολή του Καναδά σε μέρη όπως το Αφγανιστάν, πάντα οι Ηνωμένες Πολιτείες απόδιωχναν τον βόρειο γείτονά τους. Εάν αυτό το σερί της αμέλειας συνεχιστεί, η Οτάβα θα αποκτήσει λιγότερο ενδιαφέρον για συνεργασία με την Ουάσιγκτον. Ήδη, ο Καναδάς αντέδρασε στρεφόμενος αλλού - και συγκεκριμένα, προς την Ασία - για πιο αξιόπιστους οικονομικούς εταίρους.

Οικονομικά, ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι στενά διασυνδεδεμένοι. Κάθε χώρα είναι ο υπ’ αριθμόν ένα εμπορικός εταίρος της άλλης - το 2011, το αμφίδρομο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών ανήλθε σε 681 δισεκατομμύρια δολάρια, περισσότερο από το εμπόριο των ΗΠΑ με το Μεξικό ή την Κίνα - και το εμπόριο με τον Καναδά στηρίζει περισσότερες από οκτώ εκατομμύρια θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ. Ωστόσο, πρόσφατα η κυβέρνηση Ομπάμα έθεσε σε κίνδυνο αυτή την σημαντική σχέση. Απέτυχε να εμποδίσει την ψήφιση των διατάξεων του νομοσχεδίου Buy American στο Κογκρέσο, που απέκλειαν την καναδική συμμετοχή σε δαπάνες για την κατασκευή έργων υποδομής στις ΗΠΑ.

Επιπλέον, επιλέγοντας τον προστατευτισμό, η Ουάσιγκτον παραβίασε την ουσία και το πνεύμα της Βορειοαμερικανικής Συμφωνίας Ελευθέρων Συναλλαγών, το εμπορικό μπλοκ που ιδρύθηκε το 1994 μεταξύ Καναδά, Ηνωμένων Πολιτειών και Μεξικό. Ως αποτέλεσμα, η NAFTA, η οποία προβλεπόταν αρχικά ως πρότυπο για την ευρύτερη ανάπτυξη εμπορικών συναλλαγών από τους τρεις εταίρους, έχει ατονήσει, ενώ κάθε χώρα έχει διαπραγματευτεί ένα σύνολο πολύπλοκων διμερών εμπορικών συμφωνιών με άλλες χώρες. Τριμερείς οικονομικές σύνοδοι κορυφής μεταξύ των εταίρων της NAFTA έχουν καταλήξει να είναι κάτι λίγο περισσότερο από «ευκαιρίες για φωτογραφία» συνοδευόμενες από ήπια ανακοινωθέντα. Διμερείς συναντήσεις μεταξύ των ηγετών των ΗΠΑ και του Καναδά, που ήταν ένα σύνηθες χαρακτηριστικό επί Μπιλ Κλίντον και Τζορτζ Μπους, ως επί το πλείστον έχουν επίσης μπει στο περιθώριο. Εν τω μεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες απαίτησαν προκαταβολικά παραχωρήσεις από τον Καναδά ως κόστος εισόδου στις διαπραγματεύσεις σχετικά με την Συνεργασία των Χωρών Εκατέρωθεν του Ειρηνικού, μιας περιφερειακής ομάδας ελεύθερου εμπορίου, διατηρώντας παράλληλα μαζικές αγροτικές επιδοτήσεις στις ΗΠΑ. Η παρατεταμένη διένεξη για μια θέση στο τραπέζι των συνομιλιών δεν προοιωνίζεται κάτι καλό για ουσιαστική πρόοδο.

Μετά από χρόνια αναβολών, ο Καναδάς εξασφάλισε τελικά μια συμφωνία για μια νέα γέφυρα μεταξύ Ντιτρόιτ και Windsor - από όπου γίνεται το 25% των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Καναδά και Ηνωμένων Πολιτειών - αλλά μόνο αφότου προσφέρθηκε να καλύψει το σύνολο του αρχικού κόστους. Το μερίδιο των ΗΠΑ θα καλυφθεί με την πάροδο του χρόνου από τα διόδια, αλλά τυχόν ελλείμματα θα καλυφθούν από τους Καναδούς φορολογούμενους. Ο Καναδάς ουσιαστικά αναγκάστηκε να προβεί σε διαπραγματεύσεις με την πολιτεία του Μίτσιγκαν. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ παρατηρούσε ήσυχα από τα παρασκήνια.
Η κακομεταχείριση του Καναδά από τις ΗΠΑ επεκτείνεται πέρα από τα οικονομικά θέματα. Η Ουάσιγκτον επίσης απέτυχε να εμπιστευθεί και να σεβαστεί τον πιστό σύμμαχό της. Για να αναφέρουμε ένα μικρό, αλλά τρανταχτό παράδειγμα, όταν ο Καναδάς επεδίωξε μια μη μόνιμη θέση μέλους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ το 2010, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρόσφεραν πολύ λίγη υποστήριξη. Για κάποιον λόγο, η Πορτογαλία ήταν μια πιο επιτακτική επιλογή.

Κάποιος θα μπορούσε να σκεφθεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς θα μπορούσαν να βρουν κοινό έδαφος σε θέματα ασφάλειας, οικονομίας και περιβάλλοντος στην Αρκτική, μια περιοχή κοινής κυριαρχίας και ευθύνης. Ωστόσο, υπήρξαν από παράλογοι διαπληκτισμοί και δημόσιες προσβολές μεταξύ Οτάβα και Ουάσιγκτον για το ποιος θα πρέπει να παρακολουθεί ποια σύνοδο των κρατών της Αρκτικής. Η αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον, για παράδειγμα, υπερέβαλε εαυτήν επιτιμώντας τον Καναδά επειδή φιλοξένησε μια Σύνοδο των παράκτιων χωρών της Αρκτικής τον Μάρτιο 2010 και παρέλειψε να καλέσει και άλλες χώρες με «νόμιμα συμφέροντα» στην περιοχή. Επίσης, υπήρξε ιδιαιτέρως επιθετική σχετικά με τις μακροχρόνιες αξιώσεις του Καναδά στα νερά του αρχιπελάγους της Αρκτικής, όπως το Βορειοδυτικό Πέρασμα, αξιώσεις τις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες απορρίπτουν. Ενώ ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες διαπληκτίζονται, η Ρωσία και η Κίνα διεκδικούν επιθετικά τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή.

Αρχίζοντας με την επίσκεψη Ομπάμα στην Οττάβα, τον Φεβρουάριο του 2009, ο Καναδάς έχει επίσης κάνει απανωτά ανοίγματα για να βρεθεί συναίνεση για την κλιματική αλλαγή, πιέζοντας για κοινές προσεγγίσεις της Βόρειας Αμερικής στις προδιαγραφές των καυσίμων για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Κανένας εκπρόσωπος της κυβέρνησης Ομπάμα δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον για μια τέτοια στρατηγική. Αντ' αυτού, η αμερικανική κυβέρνηση προτίμησε μια μονομερή προσέγγιση, η οποία μπλοκαρίστηκε στη Γερουσία. Ο διμερής «διάλογος για την καθαρή ενέργεια» που ο Ομπάμα διαλαλούσε κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του 2009, έχει γίνει ένας μονόλογος.

Στο Αφγανιστάν, ο Καναδάς πλέον αποκλιμακώνει ραγδαία την ουσιαστική στρατιωτική συμμετοχή του, χάρη στις ολοένα και πιο ασταθείς, αν όχι ενοχλητικές, αποφάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Καναδάς έχει δαπανήσει δισεκατομμύρια για τον πόλεμο και έχασε πάνω από 150 στρατιώτες, αναλογικά περισσότερο από κάθε άλλο σύμμαχο, αλλά δεν έλαβε καμιά απτή ανταπόδοση για τη στήριξή του σε διμερή ή πολυμερή ζητήματα που τον αφορούν. Ο Καναδάς συμμετείχε επίσης στην αποστολή του ΝΑΤΟ στη Λιβύη - όπου ένας Καναδός, ο Αντιστράτηγος Charles Bouchard, διοικούσε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Ο Καναδάς δεν έχει απτά συμφέροντα κανενός είδους στο Αφγανιστάν ή τη Λιβύη. Η συμμετοχή του σε αυτές τις χώρες, που είναι αναλογικά μεγαλύτερη από κάθε άλλο σύμμαχο, είχε ως στόχο κυρίως να ενισχύσει την σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες βασιζόμενος στη θεωρία ότι οι στέρεες πολυμερείς δεσμεύσεις οδηγούν σε πιο παραγωγικές διμερείς σχέσεις. Η άποψη αποδείχθηκε λάθος στην περίπτωση αυτή.

Το μόνο καλό νέο για τις σχέσεις ΗΠΑ-Καναδά από αυτή την αμερικανική κυβέρνηση ήταν το πρόγραμμα «Πέρα από τα Σύνορα», μία κοινή διακήρυξη του Ομπάμα και του πρωθυπουργού του Καναδά, Στίβεν Χάρπερ, που έγινε τον Φεβρουάριο 2011. Η πρωτοβουλία αυτή υποτίθεται ότι θα αφαιρέσει ένα μεγάλο μέρος της γραφειοκρατίας που έχει «στενέψει» τα αμερικανο-καναδικά σύνορα μετά την 11η Σεπτεμβρίου, συμπεριλαμβανομένων των δαπανηρών συνοριακών ελέγχων επί σχεδόν όλων των διασυνοριακών μεταφορών. Παρά τις αρχικές τυμπανοκρουσίες, η πρωτοβουλία για τα σύνορα δεν έχει ακόμη αποδώσει τίποτε ουσιαστικό, και υπήρξαν λίγες ενδείξεις που να δείχνουν ότι ο Ομπάμα εξακολουθεί να ενδιαφέρεται.

Φυσικά, οι αμερικανο-καναδικές σχέσεις είχαν κακές στιγμές και στο παρελθόν. Στη δεκαετία του 1970 και του 1980, σε απάντηση στις ανησυχίες του κοινού για την οικονομική κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών επί του Καναδά, η Οτάβα θέσπισε ένα ευρύ φάσμα μέτρων προστατευτισμού που ενόχλησε την Ουάσιγκτον. Τελικά, οι δυο χώρες αναγνώρισαν τα αμοιβαία συμφέροντά τους και επέλυσαν τις όποιες διαφορές είχαν, με την επικύρωση της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών Καναδά-ΗΠΑ το 1987 και με τον διάδοχό της, την NAFTA, επτά χρόνια αργότερα.

Τότε, ο Καναδάς δεν είχε άλλη επιλογή από το να βρει έναν τρόπο να διορθώσει τη σχέση του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Οττάβα είναι σε διαφορετική κατάσταση τώρα. Σήμερα, διαθέτει μια σεβαστή αυτοπεποίθηση, έχοντας ξεπεράσει την οικονομική κρίση και την επακόλουθη ύφεση πολύ καλύτερα από όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες. Και σε αντίθεση με το παρελθόν, ο Καναδάς μπορεί τώρα να κοιτάξει πέρα από τη γειτονιά του για οικονομικές ευκαιρίες - κυρίως στις αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ασίας.

Πράγματι, ο Καναδάς έχει κάνει φλερτάρει σύσσωμος την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Είναι ερωτευμένος με χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, που είναι πρόθυμες να επενδύσουν και να δραστηριοποιηθούν σε ορυκτά, ενέργεια και γεωργικά προϊόντα του Καναδά. Ο Χάρπερ ανακοίνωσε την πρόθεση του Καναδά για διερευνητικές διαπραγματεύσεις ελεύθερου εμπορίου με την Κίνα, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη συνομιλίες με την Ιαπωνία, την Ταϊλάνδη, την Ινδία και τη Νότια Κορέα. Όπως το έθεσε ο Χάρπερ κατά την επίσκεψή του στην Κίνα τον Φεβρουάριο, «θέλουμε να πωλούμε την ενέργειά μας σε ανθρώπους που θέλουν να αγοράσουν την ενέργεια μας».

Ασφαλώς, οι καναδικές εταιρείες δεν πρόκειται ποτέ να εγκαταλείψουν την αγορά των ΗΠΑ. Παρ' όλα αυτά, η ύφεση στις ΗΠΑ και η άνοδος της Ασίας δίνουν τη δυνατότητα στον Καναδά να διαφοροποιήσει τις οικονομικές σχέσεις του. Το 2010, μόνο το 68% των καναδικών εξαγωγών προορίζονταν για τις Ηνωμένες Πολιτείες, πολύ κάτω από το 85% του έτους 2000. Οι Καναδοί είναι εξοικειωμένοι με την καλοπροαίρετη αμέλεια από έναν γείτονα που βρίσκεται αντιμέτωπος με πιο επείγουσες εστίες ανάφλεξης στον κόσμο, αλλά δεδομένου ότι η αμέλεια έχει αυξηθεί τόσο ώστε να είναι κακοήθης, έχει αρχίσει να αξιολογεί εκ νέου τη σχέση του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεδομένου ότι ο Καναδάς αναπτύσσει στενότερους δεσμούς με την Κίνα και βρίσκει πιο δεκτικές αγορές για τις εξαγωγές του, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να βρεθούν με έναν λιγότερο ευγενικό συνεργάτη στα βόρεια.

Ο αγωγός Keystone XL κατά πάσα πιθανότητα θα εγκριθεί τελικά - οι οικονομικές συνέπειες από την μη κατασκευή του είναι απλά πάρα πολύ μεγάλες - αλλά θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να επανορθωθεί η ζημιά που έχει κάνει η καθυστέρηση στις αμερικανο-καναδικές σχέσεις. Η κακή διαχείριση της αδειοδότησης ενός συνηθισμένης διαδρομής αγωγού από τον Ομπάμα, ξύπνησε τους Καναδούς σχετικά με τα προβλήματα που έχουν όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η βασική εξαγωγική τους αγορά. Ήδη, η Οτάβα έχει μετατοπιστεί προς εναλλακτικές επιλογές που περιλαμβάνουν εξαγωγές πετρελαίου από τις ακτές του Καναδά αργότερα αυτή τη δεκαετία. Για το σκοπό αυτό, η κυβέρνηση Χάρπερ θέσπισε νομοθεσία η οποία θα επιταχύνει την έγκριση των σχεδίων αυτών.

Τον Μάιο του 1961, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι έδωσε μια ομιλία στο καναδικό κοινοβούλιο με την οποία χαιρέτισε τις βαθιές σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Καναδά. « Η γεωγραφία μας έκανε γείτονες, η ιστορία μας έχει κάνει τους φίλους, η οικονομία μας έχει κάνει εταίρους και η ανάγκη μας έχει κάνει συμμάχους», είπε. Αυτό που ο Κένεντι δήλωσε τότε εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα, καθώς οι δύο χώρες συνδέονται με κοινές αξίες και ένα δίκτυο από ξεχωριστές επαφές θα συνεχίσει να συνεργάζεται για την αμοιβαία ασφάλεια και ευημερία τους. Ωστόσο, καμία από τις αλήθειες που ανέφερε δεν πρέπει να δικαιολογήσει την παραμέληση. Ακόμα και οι σχέσεις μεταξύ στενών συμμάχων απαιτούν συνεχή φροντίδα. Και όταν η πιο ισχυρή χώρα του κόσμου επιτρέπει στενές πολιτικές σκοπιμότητες να ποδοπατήσουν τα υψηλής προτεραιότητας συμφέροντα των άμεσων γειτόνων της, εγείρει ερωτήματα όχι μόνο σχετικά με την ικανότητά της να διατηρήσει μια περιχαρακωμένη συμμαχία, αλλά και για την ικανότητά της για σταθερή παγκόσμια ηγεσία.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/137744/derek-h-burney-and-fen-osl...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr