Το παράδειγμα του Μεξικό

Τον Ιούλιο, το Μεξικό εκλέγει νέο πρόεδρο για να αντικαταστήσει τον Φελίπε Καλντερόν. Καθένας από τους τρεις υποψήφιους στον προεκλογικό αγώνα κατεβαίνει με μια διακριτή κοινωνική και οικονομική πλατφόρμα, παρουσιάζοντας πολύ διαφορετικά οράματα για το μέλλον του Μεξικού. Ωστόσο, όποιος κερδίσει θα πρέπει να εμπλακεί στην κορυφαία πρόκληση που αντιμετωπίζει η χώρα σήμερα: τη μάχη κατά των καρτέλ των ναρκωτικών. Και παρ' όλες τις αρνητικές ειδήσεις, ο επόμενος πρόεδρος θα διαπιστώσει ότι η κυβέρνηση έχει κάνει τεράστια πρόοδο τα τελευταία πέντε χρόνια προς το να τα νικήσει.

Όταν ο Καλντερόν ανέλαβε τα καθήκοντά του, τον Δεκέμβριο του 2006, τα καρτέλ ήταν βαθιά ριζωμένα στο Μεξικό, ελέγχοντας αποτελεσματικά δήμους σε όλη τη χώρα, ακόμη και ολόκληρες περιφέρειες. Στις προηγούμενες δύο δεκαετίες, είχαν συγκεντρώσει δισεκατομμύρια από παράνομα έσοδα και, λειτουργώντας πρακτικά ατιμώρητα, χρησιμοποίησαν τα παράνομα κέρδη τους για να διεισδύσουν και να διαφθείρουν την μεξικανική κυβέρνηση σε ευρεία κλίμακα. Αυτές οι ανταγωνιστικές οργανώσεις ναρκωτικών πολέμησαν για περιοχές και διαύλους εφοδιασμού, προκαλώντας ανεξέλεγκτη βία. Ο Καλντερόν έγινε ο πρώτος πρόεδρος του Μεξικό που τους αντιμετώπισε. Με τη χρήση βίας και την έναρξη μεγάλης κλίμακας μεταρρυθμίσεων στα θεσμικά όργανα επιβολής του νόμου στο Μεξικό, έχει ήδη καταστρέψει μερικά από τα καρτέλ και αποδυνάμωσε αρκετά άλλα.

Ως αποτέλεσμα της αποφασιστικότητας του Καλντερόν και της επιτυχίας του κατά των καρτέλ, η θετική άποψη των ψηφοφόρων για το πρόσωπό του ανέρχεται σήμερα στο 52%. Ωστόσο, οι εγκληματικές αυτές οργανώσεις εξακολουθούν να πλήττουν τη χώρα. Από τότε που ο Καλντερόν ανέλαβε την εξουσία στα τέλη του 2006, περίπου 50.000 Μεξικανοί έχουν πεθάνει σε ανθρωποκτονίες σχετικές με τα ναρκωτικά. Αν και οι περισσότερες από αυτές τις δολοφονίες είναι αποτέλεσμα του πολέμου μεταξύ των ίδιων των καρτέλ, οι αδιάλειπτες απαγωγές, οι εκβιασμοί και η αιματοχυσία έχουν πλήξει την εικόνα του Μεξικό, καταστρέφουν την τουριστική του βιομηχανία και έχουν εξουθενώσει τον ολοένα και πιο κουρασμένο πληθυσμό του. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση από τον οργανισμό Pew τον Αύγουστο του 2011, λιγότερο από το 50% των Μεξικανών θεωρούν ότι η κυβέρνηση σημειώνει πρόοδο στη μάχη της κατά των καρτέλ.

Αυτή η κόπωση τροφοδοτεί ένα υπόγειο ρεύμα στη μεξικανική πολιτική που υποδηλώνει ότι οι προσπάθειες του Καλντερόν να νικήσει τα καρτέλ των ναρκωτικών, όσο υψηλού φρονήματος κι αν είναι, έχουν αποτύχει. Κατά την άποψη αυτή, το Μεξικό δεν μπορεί να νικήσει αυτές τις εγκληματικές οργανώσεις. Στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να επιτύχει μια Φαουστιανή συμφωνία βάσει της οποίας θα επιτρέπεται στα καρτέλ να λειτουργούν υπεράνω του νόμου με αντάλλαγμα τη μείωση της βίας τους. Διαισθανόμενοι μάλλον τον αυξανόμενο σκεπτικισμό, οι επίδοξοι διάδοχοι του Καλντερόν έχουν πει λίγα πράγματα για την καταπολέμηση των καρτέλ, προφέροντας μόνο αόριστες γενικότητες για την ανάγκη μιας νέας στρατηγικής ή κάνοντας έκκληση για την απόσυρση του μεξικανικού στρατού από τις επαρχίες και για να δοθεί αυξημένη έμφαση στα κοινωνικά αίτια της εγκληματικής συμπεριφοράς.

Αλλά αυτή η ηττοπάθεια αφήνει ανικανοποίητο το Μεξικό. Η χώρα εξακολουθεί να μπορεί να θριαμβεύσει στον αγώνα κατά των καρτέλ. Χρειάστηκαν 20 χρόνια στα καρτέλ για να κυρίαρχα, όπως ήταν όταν ο Καλντερόν ανέλαβε την εξουσία, οπότε, ακόμα και με την πιο σωστή στρατηγική, θα χρειαστούν αρκετά ακόμη χρόνια συνεχούς προσπάθειας για να βγουν από το κάδρο. Το ερώτημα είναι αν ο επόμενος πρόεδρος του Μεξικό θα μείνει σταθερός και αν θα οικοδομήσει πάνω στην κληρονομιά του Καλντερόν ή θα την υπονομεύσει διαπραγματευόμενος με τους άρχοντες των ναρκωτικών. Οι διευθετήσεις μπορούν να μειώσουν τη βία βραχυπρόθεσμα, αλλά στο τέλος, ο μόνος τρόπος να αποκαταστήσει η κυβέρνηση την τάξη στο Μεξικό είναι να νικήσει τα καρτέλ άπαξ και δια παντός.

ΤΑ ΚΑΡΤΕΛ ΕΛΕΓΧΟΥΝ

Όταν ο Καλντερόν ανέλαβε τα καθήκοντά του, υπήρχαν περίπου μισή ντουζίνα καρτέλ, κάθε ένα εκ των οποίων ήταν μια μεγάλη, αυτεξούσια εγκληματική οργάνωση. Οι οργανώσεις αυτές - ο «Κόλπος», το «Juárez», η «Familia Michoacana», η «Σιναλόα» και τα καρτέλ της Τιχουάνα - κυριαρχούν σε μεγάλα τμήματα της μεξικανικής επικράτειας και λειτουργούν επίσης στο εξωτερικό. Παρά το γεγονός ότι πλούτισαν από εκβιασμούς, απαγωγές και διακίνηση ανθρώπων, κέρδισαν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους από το εμπόριο ναρκωτικών. Τα συνολικά ακαθάριστα έσοδα τους μόνο από τα ναρκωτικά ανέρχονταν σε περίπου 5 με 10 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Για να αποφευχθεί η όποια αναστάτωση των δραστηριοτήτων τους, τα καρτέλ αγοράζουν ολοένα και πιο εξελιγμένα όπλα και δωροδοκούν αξιωματούχους της κυβέρνησης του Μεξικό σε όλα τα επίπεδα. Όσοι δεν δωροδοκούνται, απειλούνται ή δολοφονούνται. Τα τελευταία πέντε χρόνια, τα καρτέλ έχουν δολοφονήσει 32 δημάρχους, 83 αρχηγούς τοπικής αστυνομίας και έναν αριθμό δημοσιογράφων. «Ασήμι ή μολύβι;» (Plata o plomo?) ήταν το σύνθημά τους.

Τα καρτέλ άρχισαν να σηκώνουν το ανάστημά τους στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν αρκετές μεξικανικές ομάδες λαθρεμπορίου ναρκωτικών, που μέχρι τότε διακινούσαν μαριχουάνα, δημιούργησαν μια διασύνδεση με τα καρτέλ της κοκαΐνης στην Κολομβία και, για μια καθορισμένη αμοιβή ανά κιλό, άρχισαν να μεταφέρουν ναρκωτικά στις Ηνωμένες Πολιτείες για λογαριασμό τους. Μέχρι τη δεκαετία του 1990, οι Κολομβιανοί είχαν αρχίσει να πληρώνουν τους Μεξικανούς με ποσότητες του ίδιου του προϊόντος, ζητώντας από τους νέους εταίρους τους να καθιερώσουν τα δικά του δίκτυα διανομής στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας, τα μεξικανικά καρτέλ είχαν αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό τα κολομβιανά και άρχισαν να διαφοροποιούν τη γκάμα των «προϊόντων» τους, πουλώντας ναρκωτικές ουσίες όπως ηρωίνη και μεθαμφεταμίνες παράλληλα με την κοκαΐνη. Επίσης, επεκτάθηκαν και σε άλλες μορφές οργανωμένου εγκλήματος, εκβιάζοντας νόμιμες επιχειρήσεις, κάνοντας απαγωγές για λύτρα και συμμετέχοντας στην παράνομη διακίνηση ανθρώπων. Ένα από τα καρτέλ έφτασε μέχρι του σημείου να κλέψει και να πωλήσει αργό πετρέλαιο της μεξικανικής κυβέρνησης από αγωγούς που διέτρεχαν τα εδάφη του καρτέλ.

Γύρω στην αλλαγή του αιώνα, τα καρτέλ είχαν γίνει τόσο ισχυρά που η μεξικανική κυβέρνηση θεώρησε ότι δεν μπορούσε να κάνει πολλά για να τους εναντιωθεί. Ο άμεσος προκάτοχος του Καλντερόν, ο Βισέντε Φοξ, προτίμησε να κάνει ότι δεν βλέπει το πρόβλημα, ενώ ο Ερνέστο Ζεντίγιο, ο οποίος προηγήθηκε του Φοξ, προσπάθησε να αντεπιτεθεί, αλλά διαπίστωσε ότι κάθε επιχείρηση που διέταζε να διεξαχθεί ετίθετο σχεδόν αμέσως σε κίνδυνο γιατί οι εκπρόσωποι της επιβολής του νόμου είχαν εξαγοραστεί. Τόσο ο Ζεντίγιο όσο και ο Φοξ ήθελαν να αντιμετωπίσουν την ατιμωρησία των καρτέλ, αλλά έμαθαν ότι οι αδύναμοι και διεφθαρμένοι θεσμοί επιβολής του νόμου στο Μεξικό δεν έστεκαν στο ύψος της αποστολής τους.

Μέχρι το 2006, η δύναμη των καρτέλ είχε φτάσει στο απόγειό της. Ο Καλντερόν άρχισε να εργάζεται αμέσως μετά την εκλογή του και η μάχη ξεκίνησε σχεδόν αμέσως. Λίγο πριν ο Καλντερόν αναλάβει τα καθήκοντά του, η Familia Michoacana είχε σφάξει τα μέλη ενός αντίπαλου καρτέλ και πέταξε τα κομμένα κεφάλια τους πάνω στην πίστα ενός νυχτερινού κλαμπ. Ο Καλντερόν, όταν ανέλαβε την προεδρία, συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε να βασιστεί στην ομοσπονδιακή αστυνομία, την Agencia Federal de Investigación (AFI), προκειμένου να αποκαταστήσει την τάξη ή να εντοπίσει τους δράστες. Μετά από έρευνα, ο Καλντερόν ανακάλυψε ότι η AFI ήταν πλημμυρισμένη στη διαφθορά. Με τα χρόνια, τα καρτέλ είχαν δωροδοκήσει όχι μόνο τους περιφερειακούς διοικητές της AFI αλλά και υψηλού επιπέδου αξιωματικούς στην πόλη του Μεξικού, την έδρα του οργανισμού. Πράγματι, στις αρχές του 2008, ο δεύτερος υψηλότερος αξιωματούχος του AFI, συνελήφθη για τη λήψη εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων ως δωροδοκία από το καρτέλ Sinaloa. Εσωτερικές έρευνες αποκάλυψαν ότι όταν στελέχη της AFI πήγαιναν να συλλάβουν έμπορους ναρκωτικών, τα μέλη του καρτέλ συχνά τους δωροδοκούσαν εκ των προτέρων.

Η τοπική αστυνομία ήταν ακόμη πιο αναξιόπιστη. Όντες συχνά στο μισθολόγιο των καρτέλ στις αντίστοιχες περιοχές τους, οι αστυνομικοί όχι μόνο δεν συνεργάζονταν με την ομοσπονδιακή αστυνομία, αλλά συχνά προστάτευαν τα καρτέλ και τους ηγέτες τους. Η δημοτική αστυνομία ήταν ακόμα χειρότερη: χρονίως υποεκπαιδευμένη, κακοπληρωμένη και συχνά διεφθαρμένη.
Με περιορισμένες επιλογές, ο Καλντερόν στράφηκε στον στρατό, ο οποίος επειδή ποτέ δεν είχε συμμετάσχει σε έρευνα ή ενεργήσει εναντίον των καρτέλ, παρέμεινε σχετικά απρόσβλητος από την επιρροή τους. Ο Καλντερόν χρησιμοποίησε το στρατό ως μια επίδειξη δύναμης σε περιοχές που πλήττονται από τη βία των καρτέλ, όπως η Σιουδάδ Χουάρες, η Michoacán και η Veracruz, ώστε να στοχεύσουν χειρουργικά, να συλλάβουν, και, εάν είναι απαραίτητο, να σκοτώσουν τους ηγέτες των καρτέλ. Ωστόσο, ο Καλντερόν κατανοεί ότι ο στρατός μόνος του δεν θα μπορούσε να συντρίψει τα καρτέλ. Για να γίνει αυτό, θα χρειαστούν δυνάμεις ικανές να περιπολούν στις αστικές περιοχές, να συλλέγουν πληροφορίες και στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη δίωξη των διακινητών ναρκωτικών - λειτουργίες που μόνο εξειδικευμένες υπηρεσίες επιβολής του νόμου θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν. Για να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο, ο Καλντερόν χρειάζεται αστυνομικούς στους οποίους θα μπορεί να βασιστεί.

ΦΡΑΓΜΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ

Ο Καλντερόν προχώρησε στη μεταρρύθμιση των μεξικανικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου χρησιμοποιώντας μια στρατηγική με τρία σκέλη: τη δημιουργία μιας νέας επαγγελματικής ομοσπονδιακής αστυνομίας, την αναδιάρθρωση κάθε μιας από τις 32 τοπικές αστυνομικές δυνάμεις δίνοντάς τους και την ευθύνη της απαξιωμένης δημοτικής αστυνομίας και την αναδόμηση του δικαστικού και σωφρονιστικού συστήματος.

Ο Καλντερόν ξεκίνησε τις προσπάθειές του με την ομοσπονδιακή αστυνομία. Απηυδισμένος με τη διαφθορά της AFI, την κατάργησε τον Μάιο του 2009 και δημιούργησε μια εντελώς νέα δύναμη. Η νέα ομοσπονδιακή αστυνομία ξεκίνησε από το μηδέν, προσλαμβάνοντας καλά ελεγμένους απόφοιτους κολλεγίων, εκπαιδεύοντάς τους σε μια νέα ακαδημία αστυνομίας και προσφέροντάς τους υψηλότερες αποδοχές. Επίσης, θεσμοθέτησε παγκόσμιας κλάσης πρότυπα κατά της διαφθοράς και ένα αυστηρό τμήμα Εσωτερικών Υποθέσεων.

Το σχέδιο του Καλντερόν λειτούργησε. Η νέα δύναμη διαθέτει τώρα 35.000 αξιωματικούς και δημιούργησε το πρώτο εθνικό σύστημα πληροφοριών κατά του εγκλήματος στο Μεξικό, το οποίο, μεταξύ άλλων, αποθηκεύει τα δακτυλικά αποτυπώματα όλων όσων συνελήφθησαν στη χώρα. Η ομοσπονδιακή αστυνομία έχει αναλάβει επίσης την διοίκηση (στη θέση του στρατού) σε αρκετές περιοχές και απέδειξε την ικανότητά της να αντιμετωπίζει τα καρτέλ συλλαμβάνοντας αρκετά από τα υψηλόβαθμα στελέχη τους. Η νέα αυτή δύναμη απέφυγε επίσης οποιαδήποτε σοβαρά περιστατικά της διαφθοράς. Παρά το γεγονός ότι σε μεγάλο βαθμό δεν είχε προαναγγελθεί , η δημιουργία της εν λόγω εξειδικευμένης υπηρεσίας επιβολής του νόμου μέσα σε λίγα χρόνια, αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Καλντερόν.

Αλλά η ομοσπονδιακή αστυνομία χρειάζεται βοήθεια από τους 350.000 άνδρες των τμημάτων της τοπικής αστυνομίας του Μεξικό. Έτσι, ο Καλντερόν έχει αρχίσει την αναδιάρθρωση και αυτών των δυνάμεων, σύμφωνα με το σκεπτικό των μεταρρυθμίσεων που έκανε στην ομοσπονδιακή αστυνομία. Δεδομένου του μεγάλου αριθμού των νέων αξιωματικών που πρέπει να εξετασθούν προσεκτικά, να προσληφθούν και να εκπαιδευθούν, θα χρειαστούν τουλάχιστον αρκετά ακόμα χρόνια για να ολοκληρωθεί η δουλειά. Και για να διασφαλιστεί ότι οι ομοσπονδιακές και περιφερειακές αστυνομίες εργάζονται από κοινού, η μεξικανική κυβέρνηση πρέπει να βρει έναν τρόπο για να παρακάμψει τους επαρχιακούς κυβερνήτες, οι οποίοι υποτίθεται ότι ελέγχουν τις περιφερειακές αστυνομικές δυνάμεις και είναι πολύ συχνά παρακοιμώμενοι των καρτέλ. Μια πρόσφατη ένορκη κατάθεση στο ομοσπονδιακό δικαστήριο των ΗΠΑ στο Τέξας, για παράδειγμα, αποκάλυψε ότι ο πρώην κυβερνήτης της Tamaulipas, μιας περιφέρειας που εφάπτεται στα αμερικανο-μεξικανικά σύνορα, είχε πάρει εκατομμύρια δολάρια από το καρτέλ «ο Κόλπος». Οι διεφθαρμένοι κυβερνήτες έχουν εξασφαλίσει ότι η αστυνομία δεν προχωρά σε δράση εναντίον των ηγετών των καρτέλ στην περιφέρειά τους και σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν ως και να τους προστατεύουν. Στο μέλλον, το Κογκρέσο του Μεξικό θα πρέπει να επιτρέπει στον πρόεδρο, τουλάχιστον σε περιόδους έκτακτης ανάγκης, να ενοποιεί την τοπική αστυνομία σε μια δεδομένη περιφέρεια με την ομοσπονδιακή αστυνομία, δίνοντάς του παρόμοια εξουσία με του προέδρου των ΗΠΑ που μπορεί να ενοποιεί τις μονάδες της Εθνικής Φρουράς με τον στρατό.

Καθώς μαχόταν τα καρτέλ, ο Καλντερόν επίσης συνειδητοποίησε ότι θα πρέπει να μεταρρυθμίσει το δικαστικό σύστημα. Οι μεξικανοί εισαγγελείς κατάφερναν να καταδικάζουν λιγότερο από το 5% των περιπτώσεων στις οποίες εμπλέκονταν πρόσωπα που συνελήφθησαν για διακίνηση ναρκωτικών. Συγκριτικά, το ποσοστό των καταδικών στις Ηνωμένες Πολιτείες για παρόμοια εγκλήματα είναι πάνω από 90%. Για να διορθώσει αυτό το αβυσσαλέο ρεκόρ, ο Καλντερόν πρότεινε τη μετάβαση σε ένα πιο διαφανές σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, με δίκες που διεξάγονται δημοσίως, έτσι ώστε να κρατά τους δικαστές και τους εισαγγελείς υπόλογους.

Ακόμα και όταν το Μεξικό κατάφερε να βάλει στη φυλακή μέλη των καρτέλ, είχε πρόβλημα να τους κρατήσει εκεί. Από τις φυλακές του Μεξικό έχουν γίνει μια σειρά από ενοχλητικές αποδράσεις, συμπεριλαμβανομένης της διαβόητη απόδρασης του «αφεντικού» του καρτέλ Σιναλόα, Χοακίν «Ελ Τσάπο» Γκουζμάν, το 2001. Τα αφεντικά των καρτέλ που δεν μπορούσαν να αποδράσουν κατόρθωναν να ζουν στην πολυτέλεια και να διοικούν τις παράνομες επιχειρήσεις τους πίσω από τα κάγκελα. Πολλοί έμποροι ναρκωτικών που συνελήφθησαν από τις ομοσπονδιακές δυνάμεις κρατούνται σε υποχρηματοδοτούμενες και υποστελεχωμένες περιφερειακές φυλακές. Για να κρατήσει έγκλειστα βασικά στελέχη των καρτέλ με ασφάλεια, ο Καλντερόν έχει αρχίσει την οικοδόμηση μιας φυλακής υψίστης ασφαλείας και αλλάζει το ποινικό σύστημα του Μεξικό χρησιμοποιώντας ως μοντέλο εκείνο των ΗΠΑ. Αλλά μέχρις ότου υλοποιηθούν αυτές οι δικαστικές και σωφρονιστικές μεταρρυθμίσεις, το Μεξικό θα πρέπει να συνεχίσει να εκδίδει όσο περισσότερα «αφεντικά» αλλά και «υπολοχαγούς» των καρτέλ μπορεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, που προσφέρουν μια πολύ καλύτερη προοπτική να τους κρατήσουν πίσω από τα κάγκελα.

ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΣ ΤΗ ΝΙΚΗ

Ο Καλντερόν έχει επιτύχει πλήρως μόνο μία συνιστώσα των μεταρρυθμίσεών του μέχρι στιγμής: τη δημιουργία της νέας ομοσπονδιακής αστυνομίας. Αλλά εν τω μεταξύ, χρησιμοποιώντας το στρατό και την αναδιαρθρωμένη ομοσπονδιακή αστυνομία, κατάφερε να εξαπολύσει μια όλο και πιο αποτελεσματική εκστρατεία κατά των καρτέλ.

Στο κυνήγι των καρτέλ, ο Καλντερόν έχει χρησιμοποιήσει αυτό που είναι γνωστό ως «στρατηγική των σημαντικών προσώπων», η οποία χρησιμοποιήθηκε από την Κολομβία για να νικήσει τα δικά της καρτέλ ναρκωτικών στη δεκαετία του 1990. Αυτή η στρατηγική απαιτεί την αξιοποίηση όλων των τρωτών σημείων των καρτέλ: παρακολούθηση των επικοινωνιών τους, διακοπή του εφοδιασμού και της διανομής ναρκωτικών καθώς και των χημικών ουσιών που απαιτούνται για την παρασκευή τους και κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων των αφεντικών των καρτέλ. Μόλις οι Αρχές έχουν αποδυναμώσει μια συγκεκριμένη ομάδα, μπορούν να βρουν και να συλλάβουν το αφεντικό και τα άλλα βασικά μέλη της οργάνωσης, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών διαδόχων του ηγέτη.

Μόνο κατά τα τελευταία τρία χρόνια, χρησιμοποιώντας τη στρατηγική αυτή, η μεξικάνικη κυβέρνηση έχει συλλάβει ή σκοτώσει πάνω από 40 σημαντικά μέλη των καρτέλ. Μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες ήρθε τον Δεκέμβριο του 2009, όταν πεζοναύτες του Μεξικό ουσιαστικά κατέστρεψαν το καρτέλ Beltrán Leyva, μια παραφυάδα του καρτέλ της Σιναλόα, σκοτώνοντας τον ηγέτη του, Αρτούρο Μπελτράν Λέϋβα και συλλαμβάνοντας σχεδόν όλα τα κορυφαία στελέχη του. Εν τω μεταξύ, οι μεξικανικές δυνάμεις έχουν διαλύσει και το καρτέλ της Τιχουάνα και αποδυνάμωσαν σοβαρά τα καρτέλ «Ο Κόλπος», «Juárez» και «La Familia Michoacana». Ακόμη και οι «Ζήτας» (παραφυάδα του καρτέλ του Κόλπου) και η Σιναλόα, ενώ παραμένουν ισχυρά, έχουν διαταραχθεί. Στις αρχές του 2012, η μεξικάνικη κυβέρνηση συνέλαβε έναν από τους ιδρυτές του καρτέλ Ζήτα και ένα υψηλού επιπέδου στέλεχος του καρτέλ Σιναλόα, μεταξύ άλλων.

Για την διάλυση των εναπομενόντων καρτέλ, ο διάδοχος του Καλντερόν θα πρέπει να χρησιμοποιήσει ένα βασικό στοιχείο της «στρατηγικής των επικεφαλής» που μέχρι στιγμής εκλείπει: ένα πρόγραμμα επιθετικής κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων. Αυτό συνεπάγεται τον εντοπισμό και την κατάσχεση όχι μόνο των κεφαλαίων που χρησιμοποιούν τα καρτέλ για τη διεξαγωγή της εγκληματικής δραστηριότητάς τους αλλά και τα περιουσιακά στοιχεία που τα μέλη του καρτέλ έχουν αγοράσει με παράνομα κέρδη: σπίτια, αγροκτήματα, αεροπλάνα, πλοία, οχήματα αλλά και νόμιμες επιχειρήσεις. Ανάλογες προσπάθειες κατά των καρτέλ της Κολομβίας στην Μπογκοτά της δεκαετίας του 1990 έκαναν εφικτό να συλληφθούν οι ηγέτες τους. Η κολομβιανή κυβέρνηση βρήκε τα αφεντικά του καρτέλ, Πάμπλο Εσκομπάρ και Χοσέ Γκονζάλο Ροντρίγκεζ Γκάτσα, αφότου προχώρησε στο πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων τους, κάτι που τους εξέθεσε αφού ήταν δυσκολότερο για αυτούς να πληρώσουν φίλους τους και να δωροδοκήσουν δημόσιους υπαλλήλους για την προστασία τους. Εάν το Μεξικό ακολουθήσει αυτό το παράδειγμα, θα είναι ευκολότερο να συλληφθούν οι επικεφαλής των καρτέλ Σιναλόα και Ζήτας.

Όταν το Μεξικό αφαιρέσει από την εικόνα τα αφεντικά των καρτέλ, τους διαδόχους τους και τα βασικά επιχειρησιακά στελέχη τους, τα καρτέλ θα διαλυθούν και θα καταρρεύσουν μην μπορώντας να απειλήσουν το κράτος άλλο πια. Τότε θα είναι που το Μεξικό θα έχει κερδίσει τον πόλεμο εναντίον των οργανώσεων των ναρκωτικών. Μια τέτοια νίκη είναι πλέον στο χέρι της χώρας, αλλά ο Καλντερόν δεν έχει το χρόνο να ολοκληρώσει το έργο του πριν την αποχώρησή του τον Δεκέμβριο. Ευτυχώς για το Μεξικό, θα κληροδοτήσει στα διάδοχό του τις μεγάλες επιτυχίες του κατά των καρτέλ, τις πρόσφατα αναζωογονημένες θεσμικές οργανώσεις και μια καλή στρατηγική.

Ο επόμενος πρόεδρος του Μεξικό θα πρέπει να αποφασίσει αν θα συνεχίσει τη μάχη που ξεκίνησε ο Καλντερόν ή θα στραφεί προς τον κατευνασμό των καρτέλ. Η επιλογή θα καθορίσει την πορεία της ιστορίας του Μεξικό. Μια κάποιου είδους συμφωνία με τα καρτέλ θα μπορούσε να μειώσει προσωρινά τη βία, αλλά θα μεταθέσει την καταπολέμηση της διαφθοράς και της ατιμωρησίας του οργανωμένου εγκλήματος του Μεξικό στις επόμενες γενιές, όπως και τις τολμηρές ελπίδες της χώρας για την καθιέρωση κράτους δικαίου και την είσοδο του Μεξικό στην πρώτη βαθμίδα των ανεπτυγμένων χωρών. Ο διάδοχος του Καλντερόν πρέπει να αναγνωρίσει ότι η μόνη μακροπρόθεσμη λύση απέναντι στα καρτέλ ναρκωτικών της χώρας δεν είναι να διαπραγματευτεί μαζί τους, αλλά να τα νικήσει.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/137528/robert-c-bonner/the-cartel...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr