Αξιολογώντας την εξωτερική πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Αξιολογώντας την εξωτερική πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα

Ένας προοδευτικός πραγματιστής προσπαθεί να αλλάξει την ιστορία
Περίληψη: 

Η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Ομπάμα προσπάθησε να συμβιβάσει το ευγενές όραμα του προέδρου με τον εγγενή ρεαλισμό του και την πολιτική του επιφυλακτικότητα. Και με τις δεδομένες εγχώριες και παγκόσμιες καταστάσεις που έχει αντιμετωπίσει ο Ομπάμα, ο πραγματισμός έχει κυριαρχήσει. Κρίνοντας από την πλευρά της προστασίας των συμφερόντων των ΗΠΑ, τα πράγματα έχουν εξελιχθεί αρκετά καλά. Κρίνοντας από την πλευρά της εκμαίευσης μιας νέας παγκόσμιας τάξης, τα πράγματα παραμένουν σε εξέλιξη.

Ο MARTIN S. INDYK είναι αντιπρόεδρος και διευθυντής του Προγράμματος Εξωτερικής Πολιτικής στο Ίδρυμα Brookings.
Ο KENNETH G. LIEBERTHAL είναι διευθυντής του Κέντρου για την Κίνα John L. Thornton και βασικός συνεργάτης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Διεθνούς Οικονομίας και Ανάπτυξης στο Ίδρυμα Brookings.
Ο MICHAEL E. O’HANLON είναι βασικός συνεργάτης και διευθυντής ερευνών για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής στο Ίδρυμα Brookings.
Αυτό το δοκίμιο αποτελεί προσαρμογή από το καινούργιο βιβλίο τους με τίτλο Bending History: Barack Obama’s Foreign Policy (Brookings Institution Press, 2012).

Καθώς οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου πλησιάζουν, η εξωτερική πολιτική και τα θέματα εθνικής ασφάλειας αποκτούν μεγαλύτερη σπουδαιότητα. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα προωθεί την πλατφόρμα τερματισμού των πολέμων στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, ενώ επιδεικνύει σκληρότητα εναντίον της Αλ Κάιντα. Οι ρεπουμπλικανοί αντίπαλοί του τού χρεώνουν ότι προεδρεύει στην εποχή της παρακμής των Ηνωμένων Πολιτειών και ότι επιδεικνύει έλλειψη αποφασιστικότητας σχετικά με το Ιράν. Η αληθινή ιστορία είναι κάπως πιο περίπλοκη από ό, τι παραδέχεται η κάθε πλευρά.

Όταν ο Ομπάμα ορκίστηκε πρόεδρος τον Ιανουάριο του 2009, είχε ήδη αναπτύξει ένα ακτιβιστικό όραμα για την μοίρα της εξωτερικής πολιτικής του. Θα ανακαίνιζε την εικόνα των Ηνωμένων Πολιτειών στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στον μουσουλμανικό κόσμο. Θα έβαζε ένα τέλος στους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Θα έτεινε το χέρι του στο Ιράν. Θα «επανεκκινούσε» τις σχέσεις με τη Ρωσία ως ένα βήμα προς την απαλλαγή του κόσμου από τα πυρηνικά όπλα. Θα προκαλούσε την συνεργασία της Κίνας για τα περιφερειακά και τα παγκόσμια ζητήματα. Και θα πετύχαινε την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή. Για τον εαυτό του, ο Ομπάμα δεν έβλεπε τίποτα λιγότερο από το να κάμψει το τόξο της ιστορίας προς την κατεύθυνση της δικαιοσύνης και ενός πιο ειρηνικού, σταθερού κόσμου.

Υπήρξε μια αναπόφευκτη ένταση μεταξύ της υψιπετούς ρητορικής και της επιθυμίας του Ομπάμα για ριζική αλλαγή, από τη μία πλευρά, και του ενστίκτου του για πραγματιστική διακυβέρνηση, από την άλλη. Η ιστορία της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης Ομπάμα υπήρξε έτσι μία από τις προσπάθειες να συνδυαστούν το υψηλό όραμα του προέδρου με τον εγγενή ρεαλισμό του και την προσοχή που επιδεικνύει στις πολιτικές του κινήσεις. Ως πρόεδρος, ο Ομπάμα υπήρξε προοδευτικός όπου ήταν δυνατόν, αλλά και ρεαλιστής όταν ήταν απαραίτητο. Και με τις δεδομένες εγχώριες και παγκόσμιες καταστάσεις που αντιμετώπισε, ο πραγματισμός κυριάρχησε.

Αυτή η πράξη εξισορρόπησης ικανοποίησε λίγους και έδωσε τροφή στους επικριτές του Ομπάμα. Οι συμβιβασμοί του ερμηνεύθηκαν ως σημάδια αδυναμίας και η αδυναμία του να παράγει καθαρά αποτελέσματα σε σύντομο χρονικό διάστημα εξελήφθη ως ένδειξη ανικανότητας. Οι προσπάθειές του να βάλει στο παιχνίδι τις ανταγωνιστικές δυνάμεις φάνηκε κατά καιρούς να γίνεται με το κόστος του να αγνοεί τους παραδοσιακούς συμμάχους. Πάνω απ' όλα, η προσέγγισή του προκάλεσε κάποιους να αναρωτηθούν κατά πόσον έχει μια στρατηγική ή απλώς αντιδρά στα γεγονότα.

Ένα τέτοιο πορτρέτο, όμως, χάνει το νόημα. Ο Ομπάμα δεν είναι ούτε ένας ρηχός αφελής ούτε ένας αντιδραστικός ρεαλιστής. Επιχείρησε να διαμορφώσει μια νέα φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη με τις Ηνωμένες Πολιτείες να εξακολουθούν να έχουν το προβάδισμα, αλλά να μοιράζονται περισσότερες ευθύνες και βάρη με άλλες χώρες, όπου αυτό είναι δυνατόν ή αναγκαίο. Έχοντας γύρω του έμπειρα μέλη του υπουργικού συμβουλίου που δεν είναι προσωπικά κοντά του, μαζί με νεώτερους συμβούλους που είναι κοντά του αλλά δεν είναι έμπειροι, ο Ομπάμα έχει κρατήσει στα χέρια του την σύλληψη, την άρθρωση και μερικές φορές ακόμη και την εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής του. Ευφυής, με αυτοπεποίθηση, φιλόδοξος και αποστασιοποιημένος, είναι πιο άμεσα υπεύθυνος για τα πεπραγμένα του από όσο ήταν οι περισσότεροι από τους προκατόχους του.

Έχει καταγράψει μερικές αξιοσημείωτες επιτυχίες, συμπεριλαμβανομένης της σημαντικής αποδυνάμωσης της Αλ Κάιντα, της αποτελεσματικής διαχείρισης των σχέσεων με την Κίνα, της αναστήλωσης της διεθνούς φήμης των Ηνωμένων Πολιτειών, της επανεκκίνησης της σχέσης με τη Ρωσία και της κύρωσης της Νέας Συνθήκης Μείωσης των Στρατηγικών Όπλων (New START), επιτυγχάνοντας ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την επιβολή σκληρών κυρώσεων στο Ιράν, ολοκληρώνοντας καθυστερημένες αλλά ευπρόσδεκτες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και αποσύροντας τα αμερικανικά στρατεύματα από το Ιράκ.

Υπήρξαν επίσης κάποιες αξιοσημείωτες οπισθοδρομήσεις, συμπεριλαμβανομένης της μη προόδου για την επίλυση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, της ελάχιστης προόδου για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος, της συνεχιζόμενης χαμηλής εκτίμησης για τις ΗΠΑ στον μουσουλμανικό κόσμο, της εμβάθυνσης των τριβών στις σχέσεις ΗΠΑ - Πακιστάν, της βύθισης του Μεξικό στα ναρκωτικά και τη βία, του Ιράν που συνεχίζει να επιμένει στην απόκτηση πυρηνικών όπλων και της Βόρειας Κορέας που εξακολουθεί να αναπτύσσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο.

Η προσέγγιση του Ομπάμα ήταν στην πράξη σχετικά μη-ιδεολογική αλλά διαμορφώθηκε από ένα ρεαλιστικό αίσθημα κυριαρχίας του ρόλου των Ηνωμένων Πολιτειών στον κόσμο του εικοστού πρώτου αιώνα. Ο τόνος δεν ήταν εστιάστηκε ούτε σε θριαμβολογίες για την αμερικανική μοναδικότητα ούτε στην αμερικανική παρακμή. Σε γενικές γραμμές, αυτή η προσέγγιση ήταν αποτελεσματική, ούσα κατά έναν βαθμό πιο ανοιχτή στις απόψεις των άλλων ηγετών και τα συμφέροντα των άλλων εθνών, ενώ οι ΗΠΑ εξακολουθούν να προβάλλουν εμπιστοσύνη και ηγεσία.

Κρίνοντας από το επίπεδο της προστασίας των αμερικανικών συμφερόντων, η εξωτερική πολιτική του Ομπάμα μέχρι στιγμής έχει λειτουργήσει αρκετά καλά. Κρίνοντας από το επίπεδο της εκπλήρωσης του οράματος μιας νέας παγκόσμιας τάξης, παραμένει σε πολύ μεγάλο βαθμό εν εξελίξει.

Η ΑΝΑΔΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ

Ο Ομπάμα ανέλαβε την εξουσία οραματιζόμενος μια εξωτερική πολιτική που βασίζεται σε τρεις πυλώνες: μια αλλαγή στις σχέσεις με τις ανερχόμενες δυνάμεις της Ασίας και ιδιαίτερα με την Κίνα, μια μεταβολή στη σχέση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του μουσουλμανικού κόσμου στον οποίο η συνεργασία αντικατέστησε τη σύγκρουση καθώς και η αναζωογόνηση της προόδου προς την κατεύθυνση της μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων και του πυρηνικού αφοπλισμού. Παρότι η εκλογή του δημιούργησε ιστορία, η οικονομική κατάρρευση έκανε την διαχείριση της οικονομικής κρίσης την κορυφαία προτεραιότητα του νέου προέδρου στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική – και περιόρισε τις επιλογές του και στις δύο.