Απρόσκλητοι στην αντιπολίτευση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Απρόσκλητοι στην αντιπολίτευση

Γιατί πρέπει να αφεθεί στους Ιρανούς η αλλαγή καθεστώτος

Στο άρθρο του στο Foreign Affairs με τίτλο «Η πτώση της Τεχεράνης» [1], ο Michael Ledeen, μελετητής στο Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών (Foundation for the Defense of Democracies), υποστηρίζει ότι αμφότερες η απειλή για πόλεμο και η συνέχιση της επιβολής κυρώσεων δεν είναι ελκυστικές επιλογές ως απαντήσεις των δυτικών κυβερνήσεων στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ο Ledeen προτείνει αντ' αυτού, οι Ηνωμένες Πολιτείες να προωθήσουν την αλλαγή του καθεστώτος στο Ιράν, προκειμένου να ανατραπεί το σημερινό σύστημα και να αντικατασταθεί με πιο μετριοπαθή στοιχεία. Ο Ledeen έχει δίκιο να παροτρύνει την υποστήριξη των ΗΠΑ για τη δημοκρατική αλλαγή στο Ιράν, αλλά κάνει λάθος σε αρκετές από τις βασικές παραδοχές του.

Κατ’ αρχήν, ο Ledeen ισχυρίζεται ότι οι κυρώσεις στο Ιράκ απέτυχαν και ως εκ τούτου δεν θα λειτουργήσουν ούτε στο Ιράν. Αυτό είναι λάθος: πέτυχαν να πιέσουν τον Σαντάμ Χουσεΐν να σταματήσει όλες τις εργασίες σχετικά με τα προγράμματα όπλων μαζικής καταστροφής και να καταστρέψει ό, τι όπλα είχε ήδη κατασκευάσει. Ομοίως, οι κυρώσεις αυξάνουν το κόστος του πυρηνικού προγράμματος για το ιρανικό καθεστώς και βλάπτουν το κύρος του στο εσωτερικό της χώρας και την επιρροή του στο εξωτερικό. Οι Ιρανοί ηγέτες μπορεί να μην είναι πρόθυμοι να καταργήσουν το πυρηνικό τους πρόγραμμα, αλλά δεν έχουν ακόμη αποφασίσει την δημιουργία πραγματικών πυρηνικών όπλων. Οι αυξανόμενες κυρώσεις είναι πιθανό να τους κάνουν ακόμη πιο επιφυλακτικούς.

Μερικές από τις υποθέσεις του Ledeen σχετικά με την κατάσταση της ιρανικής αντιπολίτευσης και την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να την υποστηρίξουν είναι επίσης προβληματικές. Όπως ο ίδιος σωστά υποστηρίζει, το Ιράν έχει τα βασικά συστατικά για τη δημιουργία ενός πιο δημοκρατικού πολιτικού συστήματος - έναν νεαρό, μορφωμένο και πολιτικά ενεργό πληθυσμό με μια μεγάλη μεσαία τάξη που θέλει να είναι μέρος της παγκόσμιας κοινότητας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα είναι, ωστόσο, ο ηθικός αυτουργός της δημοκρατικής επανάστασης στο Ιράν. Ο αγώνας για ένα δημοκρατικό μέλλον θα διαμορφωθεί από τους ίδιους τους Ιρανούς. Θα κερδίσουν ή θα αποτύχουν σε μεγάλο βαθμό από μόνοι τους.

Το καλύτερο - και, σε αυτό το σημείο, σχεδόν το μόνο - σίγουρο πράγμα που μπορεί να κάνει η Ουάσιγκτον για την προώθηση της δημοκρατίας στο Ιράν είναι να υποστηρίξει τις μεταβάσεις που έχουν ήδη ξεκινήσει στην Τυνησία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, και, ιδιαίτερα, τη Συρία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση και επιρροή σε αυτές τις χώρες από ό, τι στο Ιράν. Εν τω μεταξύ, οι Ιρανοί πολίτες εξακολουθούν να είναι διασυνδεδεμένοι με τον κόσμο. Παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς την υπόλοιπη περιοχή και θα θέλουν να μιμηθούν κάθε επιτυχή μετάβαση που λαμβάνει χώρα γύρω τους.

Όπως σημειώνει ο Ledeen, υπάρχει κάποια σύγκλιση μεταξύ των συμφερόντων των δημοκρατών του Ιράν και εκείνων των Ηνωμένων Πολιτειών. Για να οικοδομήσουν σ' αυτή την σύγκλιση, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να δώσουν έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα στο Ιράν, τώρα περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε.

Ωστόσο, υπάρχουν πολλά σημεία απόκλισης, ειδικά μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της ρεφορμιστικής (μεταρρυθμιστικής) ηγεσίας. Σύντομα αφότου ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις ως απάντηση στις επίμαχες προεδρικές εκλογές του 2009, πολλοί διαδηλωτές άρχισαν να κάνουν έκκληση όχι μόνο για νέες εκλογές, αλλά και για τη δημιουργία ενός νέου κοσμικού κράτους, της Ιρανικής Δημοκρατίας, για να αντικαταστήσει την θεοκρατία που ιδρύθηκε το 1979. Οι ρεφορμιστές ηγέτες, δηλαδή ο Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, πρώην πρωθυπουργός, ο Μεχντί Καρουμπί, πρώην πρόεδρος του κοινοβουλίου, και ο Μοχάμεντ Χαταμί, πρώην πρόεδρος, δεν θέλουν καθόλου αυτό. Θέλουν μεταρρυθμίσεις, αλλά δεν οραματίζονται την αντικατάσταση του περίεργου μείγματος θεοκρατίας και δημοκρατίας στη δημιουργία του οποίου συνέβαλλαν και οι ίδιοι. Και έτσι οι πιο επαναστατικές αλλαγές, όπως η αναμόρφωση του ιρανικού συντάγματος, δεν είναι καν πάνω στο τραπέζι.

Ο Μουσαβί και ο Καρουμπί εξακολουθούν να πιστεύουν στην Ισλαμική Δημοκρατία. Απλώς βλέπουν τον Ανώτατο Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ως Καίσαρα, που έχει υπονομεύσει τη δημοκρατία που αυτοί βοήθησαν να δημιουργηθεί, μονοπωλώντας την εξουσία εις βάρος των εκλεγμένων οργάνων. Ο Χαταμί έχει φθάσει να επιδιώξει ως και μια διευθέτηση με το καθεστώς. Με την ψήφο του κατά τη διάρκεια των εκλογών του Μαρτίου του 2012 απέδειξε ότι εξακολουθεί να πιστεύει στην πολιτική διαδικασία του Ιράν. Η πράξη του φέρεται να έχει απογοητεύσει πολλούς οπαδούς του μεταρρυθμιστικού κινήματος. Ο Μουσαβί, ο Καρουμπί και ο Χαταμί δεν είναι φιλοαμερικανοί ούτε κατά φαντασίαν. Όντως, έχουν επικρίνει την πυρηνική πολιτική του ιρανικού καθεστώτος ως απερίσκεπτη. Αλλά στον πυρήνα των πεποιθήσεών τους είναι οι αριστερές ιδεολογίες που κυριάρχησαν στο Ιράν από την αρχή της επανάστασης, ανθεκτικές απέναντι σε αυτό που βλέπουν ως αμερικανικό και σιωνιστικό ιμπεριαλισμό. Μόλις καταλάβουν στην εξουσία, αυτοί οι μεταρρυθμιστές θα μπορούσαν να υιοθετήσουν πολιτικές πιο κοντά στα συμφέροντα των ΗΠΑ. Αλλά δύσκολα θα μπορούσαν να είναι οι εντολοδόχοι των ΗΠΑ όπως πολλοί Αμερικανοί τους φαντάζονται ότι είναι.

Επιπλέον, η αντιπολίτευση της οποίας ηγούνται οι τρεις άνδρες βρίσκεται σε κατάσταση αταξίας. Ο Μουσαβί και ο Καρουμπί δεν μπορούν να διαμορφώσουν πολιτικό λόγο όντες σε κατ' οίκον περιορισμό. Ο μέσος Ιρανός αντικαθεστωτικός ίσως δεν θα μπορούσε να δει καν την τρόικα του Πράσινου Κινήματος ως αποτελεσματική ή ως εκπρόσωπο των συμφερόντων του. Και πολλοί διαφωνούντες απλά δεν πιστεύουν πλέον στην Ισλαμική Δημοκρατία, είτε κυβερνάται από τον Χαμενεΐ, τον Μουσαβί είτε τον Χαταμί. Θέλουν έναν επίσημο διαχωρισμό της θρησκείας από το κράτος και ένα πιο διαφανές και υπεύθυνο πολιτικό σύστημα. Επιπλέον, φαίνεται να δυσανασχετούν με την υποστήριξη του καθεστώτος προς εντολοδόχες ένοπλες ομάδες όπως η Χεζμπολάχ και η Χαμάς. Όπως επισημαίνει ο Ledeen, συνθήματα σε ένα συλλαλητήριο στο Ιράν περιελάμβαναν και το «Μην μας μιλάτε για τους Παλαιστίνιους, μιλήστε μας για μας». Στο πλαίσιο αυτό, ο μέσος Ιρανός μπορεί να φαίνεται ένας χρήσιμος σύμμαχος στον αγώνα κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Επίσης, ο ιρανικός εθνικισμός παραμένει ισχυρός. Οι περισσότεροι Ιρανοί ντρέπονται που η χώρα τους βρίσκεται σε καθεστώς διεθνούς παρία, αλλά υποστηρίζουν το δικαίωμα του Ιράν να εμπλουτίζει ουράνιο, αν και όχι απαραίτητα για να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα. Μπορούν να κατηγορούν το καθεστώς για δυσκολίες όπως η υψηλή ανεργία και ο πληθωρισμός, αλλά είναι εξίσου πιθανό να εστιάσουν την οργή τους στην Ουάσιγκτον. Η Τεχεράνη έχει εμφανίσει τις δυτικές κυρώσεις ως έναν πόλεμο εναντίον του ιρανικού λαού. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν σοφό να εξετάσουν το ενδεχόμενο αναθεώρησης των κυρώσεων που βλάπτουν τον ιρανικό λαό, όχι το καθεστώς - για παράδειγμα, την απαγόρευση πώλησης ανταλλακτικών για τον γηρασμένο και όλο και πιο επικίνδυνο στόλο της πολιτικής αεροπορίας του Ιράν.

Τέλος, ο Ledeen ισχυρίζεται ότι η ιρανική αντιπολίτευση σαμποτάρει τις στρατιωτικές και πυρηνικές υποδομές του Ιράν. Δεν προσφέρει καμία απόδειξη για να υποστηρίξει τον ισχυρισμό αυτό, αλλά είναι λογικό να υποθέσουμε ότι κάποιοι ιρανοί διαφωνούντες έχουν βίαιη δράση εναντίον του καθεστώτος. Ωστόσο, δεν είναι μέλη του Πράσινου Κινήματος και υποστηρικτές της δημοκρατίας,, επειδή αυτές οι ομάδες δεν υποστηρίζουν τη βία. Πιο πιθανό είναι να προέρχονται από ένοπλες ομάδες όπως η περιθωριακή Μουτζαχεντίν-ε-Καλκ, η οποία έχει πολύ μικρή λαϊκή υποστήριξη στο εσωτερικό του Ιράν. Πολλοί Ιρανοί μπορεί να θέλουν να πέσει το καθεστώς, αλλά δεν θα ακολουθήσουν εκείνους που σκοτώνουν τους συμπατριώτες τους Ιρανούς επιστήμονες για να το πετύχουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πρέπει να έχουν απολύτως καμία σχέση με τέτοιες πράξεις ή με όποιον τις διαπράττει.

Αντ' αυτού, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να τονίζουν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ιράν και σε όλη τη Μέση Ανατολή. Μέχρι στιγμής, οι Ηνωμένες Πολιτείες φάνηκαν διστακτικές στο να το κάνουν επιθετικά, μάλλον επειδή η κυβέρνηση Ομπάμα φοβάται μην εμπλακεί στο παιχνίδι της ιρανικής ηγεσίας που ισχυρίζεται ότι ο πραγματικός στόχος των ΗΠΑ, με την πίεση των κυρώσεων και την απειλή στρατιωτικής δράσης, είναι η ανατροπή του καθεστώτος. Αυτή η διστακτικότητα θα πρέπει να τελειώσει. Τονίζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αποδείξουν στον ιρανικό λαό ότι νοιάζονται για το μέλλον του. Απειλές στρατιωτικής δράσης και πολέμου με το Ιράν θα πείσουν μόνο την ιρανική αντιπολίτευση ότι η Αμερική είναι μια εχθρική δύναμη που υποστηρίζει την αλλαγή του καθεστώτος μόνο για τους δικούς της σκοπούς.

Ο Ledeen έχει δίκιο ότι η ιρανική ηγεσία, η οποία είναι ανίκανη για μεταρρυθμίσεις υπό τον Χαμενεΐ, τελικά θα πρέπει να αντικατασταθεί. Αλλά αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τη θέληση και τις ενέργειες των Ιρανών, οι οποίοι έχουν αγωνιστεί για τη δημοκρατία μέσα στον περασμένο αιώνα. Η αμερικανική υλική βοήθεια στην αντιπολίτευση δεν θα είναι αρκετή, ίσως ούτε καν επιθυμητή σε αυτό το σημείο. Η ηθική υποστήριξη των ΗΠΑ στους Ιρανούς είναι πιο σημαντική από τα δολάρια και τα όπλα. Αν οι Ιρανοί βγουν έξω στους δρόμους και πάλι, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εκφράσουν πλήρη υποστήριξη στον αγώνα τους, όπως έχει γίνει σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν θα μπορούσε να είναι ο τελικός στόχος, αλλά ακριβώς όπως συνέβη στην Τυνησία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη και τη Συρία, η παρόρμηση και το κίνητρο για κάτι τέτοιο πρέπει να προέρχονται από το εσωτερικό.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138046/james-dobbins-and-alireza-...

Συνδέσεις:
[1] http://www.foreignaffairs.gr/articles/68910/michael-ledeen/i-ptosi-tis-t...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr