Πλοηγώντας στον Νείλο

Με μια πρώτη ματιά, η πολιτική κατάσταση στην Αίγυπτο σήμερα μοιάζει δυσοίωνη: Οι φιλελεύθεροι επαναστάτες της πλατείας Ταχρίρ έχουν περιθωριοποιηθεί, η κοπτική μειονότητα είναι υπό απειλή και η αβεβαιότητα σκιάζει το μέλλον της τριών δεκαετιών παλαιάς συνθήκης ειρήνης μεταξύ της Αιγύπτου και του Ισραήλ. Οι διαμαρτυρίες της περασμένης εβδομάδας στο Κάιρο - με φόντο τη διάδοση των αντι-αμερικανικών διαδηλώσεων στην περιοχή - ήγειρε ανησυχίες στην Ουάσιγκτον. Ρεπουμπλικανικοί πολιτικοί που υποστηρίζονται από συντηρητικούς σχολιαστές, επιχειρηματολόγησαν ότι αν ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είχε κάνει τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο τα τελευταία λίγα χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν σε πολύ καλύτερη θέση για να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους στην Αίγυπτο. Μιλώντας για την Αίγυπτο, τη Λιβύη και την Υεμένη στον απόηχο των τραγικών γεγονότων της περασμένης εβδομάδας, ο Richard Williamson, ενός υψηλού επιπέδου σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής για τον ρεπουμπλικανό προεδρικό υποψήφιο Μιτ Ρόμνεϊ, δήλωσε στην Washington Post: «Ο σεβασμός για την Αμερική έχει μειωθεί, δεν υπάρχει αίσθηση αμερικανικής αποφασιστικότητας και δεν μπορούμε να προστατεύσουμε ούτε την κρατική αμερικανική περιουσία». Ο Williamson συνόψισε τον χειρισμό του Ομπάμα για τις σχέσεις με το Κάιρο με τέσσερις λέξεις: «η ώρα του ερασιτέχνη».

Ωστόσο, οι επικρίσεις αυτές υπερεκτιμούν τόσο τους κινδύνους της νέας ισλαμικής κυβέρνησης της Αιγύπτου όσο και την ικανότητα της Ουάσινγκτον να διαμορφώνει τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή. Στην πραγματικότητα, είτε από τύχη είτε από ορθή κρίση ή από έναν συνδυασμό και των δύο, ο Ομπάμα χειρίστηκε επιδέξια την αντίδραση των ΗΠΑ στην αιγυπτιακή επανάσταση. Η πιο πρόσφατη απόδειξη: το πακέτο ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων διαγραφής χρέους για την κυβέρνηση του νέου προέδρου της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι, παρότι η υλοποίησή του μπορεί πλέον να καθυστερήσει λόγω των πρόσφατων διαδηλώσεων. Και αυτό έρχεται μαζί με μια συμφωνία για βοήθεια τριών δισεκατομμυρίων δολαρίων από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τα οποία ο Λευκός Οίκος βοήθησε να συγκεντρωθούν. Αφήνοντας κατά μέρος τα ολέθρια πρωτοσέλιδα για τις διαμαρτυρίες, αυτές οι οικονομικές κινήσεις δημιουργούν μια σταθερή βάση για τις μακροπρόθεσμες σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Αιγύπτου.

Η μετεπαναστατική περίοδος στην Αίγυπτο δεν έχει προσφέρει εύκολες πολιτικές επιλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ουάσιγκτον έπρεπε να σταθμίσει την υποστήριξή της για την ανάδυση της δημοκρατίας στην Αίγυπτο με την επιθυμία της για σταθερότητα. Αρκετά περιστατικά, όπως η επίθεση του περασμένου έτους στην ισραηλινή πρεσβεία στο Κάιρο και η σύλληψη των 16 αμερικανών εργαζομένων σε μη κυβερνητικές οργανώσεις, τον Φεβρουάριο, ήταν σοβαρές προκλήσεις για τον Λευκό Οίκο. Παρ' όλα αυτά, ο πρόεδρος και η υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον έχουν δείξει την απαραίτητη προσοχή και αυτοσυγκράτηση. Αυτή η συνετή πολιτική, ακόμη και ενώπιον προκλήσεων, θα συνεχίσει να είναι ζωτικής σημασίας για το ακόμη αβέβαιο και χαοτικό κλίμα της Μέσης Ανατολής. Φυσικά, προσοχή δεν πρέπει να σημαίνει αδυναμία ή αποτυχία των ΗΠΑ να κινητοποιήσουν ισχύ, όταν αυτό είναι αναγκαίο. Προχωρώντας προς τα εμπρός, το «κλειδί» θα είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτή η δύναμη χρησιμοποιείται. Η συνετή, ρεαλιστική δέσμευση, η οποία φροντίζει για τις αιγυπτιακές ευαισθησίες χωρίς να θέτει σε κίνδυνο ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ, θα πρέπει να είναι το πρότυπο για την προσέγγιση της Αιγύπτου από την επόμενη κυβέρνηση.

ΑΝΤΙΔΡΩΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Στις αρχές του 2011, η κυβέρνηση Ομπάμα αντιμετώπισε δύο κύρια προβλήματα στην Αίγυπτο. Ο πρώην πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ ήταν ένας πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ, λειτουργώντας ως πυλώνας σταθερότητας στη Μέση Ανατολή. Αλλά την ίδια στιγμή, όταν οι διαμαρτυρίες στην πλατεία Ταχρίρ άρχισαν να σοβαρεύουν, ήταν σαφές ότι η ιστορία ξεπερνούσε το καθεστώς. Η κύρια πρόκληση για την πολιτική της Ουάσιγκτον ήταν το πως να αγκαλιάσει την αλλαγή, διατηρώντας παράλληλα μια τάξη.

Οι Ισραηλινοί, οι Σαουδάραβες, και οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο των ΗΠΑ υποστήριξαν ότι η αποχώρηση του Μουμπάρακ θα μπορούσε να προκαλέσει χάος, αλλά υπήρχε πραγματικά πολύ λίγος χώρος για ελιγμούς από την Ουάσιγκτον. Εκτός από τα προβλήματα της άμεσης δράσης, προηγούμενες πολιτικές δηλώσεις έδεναν τα χέρια της Ουάσιγκτον. Ήδη από τον Ιούνιο του 2005, η πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Κοντολίζα Ράις σε μια ομιλία της στο Κάιρο, δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υποστηρίξουν κάθε δημοκρατικό κίνημα στη Μέση Ανατολή. Ο Ομπάμα επανέλαβε την υπόσχεσή του, όταν ταξίδεψε στο Κάιρο τέσσερα χρόνια αργότερα.
Στο πλαίσιο των σαρωτικών αλλαγών στα καθεστώτα σε όλη τη Βόρεια Αφρική και των διαμαρτυριών που άρχισαν να εμφανίζονται αλλού, θα ήταν παράτολμο για την Ουάσιγκτον να σκοντάψει σε μια νέα κρίση στην Αίγυπτο στη λάθος πλευρά του πολιτικού φάσματος. Και ιδιαίτερα όταν κατέστη σαφές ότι ο αιγυπτιακός στρατός ήταν διατεθειμένος να εξασφαλίσει την συνέχεια στο κράτος, ο Ομπάμα αποφάσισε, έστω κι απρόθυμα, να αφήσει το καθεστώς Μουμπάρακ να καταρρεύσει. Ήταν μια απόφαση που εκτόξευσε την διπλωματία των ΗΠΑ σε μια απρόβλεπτη τροχιά, αλλά μια τροχιά που ήταν σύμφωνη με τη συχνά δεδηλωμένη προτίμηση των Ηνωμένων Πολιτειών για δημοκρατική αλλαγή έναντι μιας ανελεύθερης σταθερότητας.