Η Κίνα σκάβει | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Κίνα σκάβει

Πώς το Πεκίνο στρίμωξε την αγορά σπανίων γαιών

Ως εκ τούτου, οι σπάνιες γαίες πήραν μια νέα στρατηγική σημασία ανάμεσα στα κίνητρα της Κίνας για τεχνολογική πρωτοπορία. Το 2011, οι σπάνιες γαίες τέθηκαν επίσημα υπό την αρμοδιότητα του πανίσχυρου υπουργείου Βιομηχανίας και Τεχνολογίας Πληροφοριών (αν και ανεπίσημα ήταν στο χαρτοφυλάκιο του συγκεκριμένου υπουργείου για κάποιο χρονικό διάστημα). Το υπουργείο αυτό είναι ο αρχιτέκτονας της βιομηχανικής πολιτικής της Κίνας και πρωταθλητής της σταθερότητας. Και οι λύσεις που βασίζονται στην αγορά δεν είναι ακριβώς στο DNA αυτής της γραφειοκρατίας. Ως αποδεικτικά στοιχεία, τον Αύγουστο του 2009, το υπουργείο είχε ήδη παρουσιάσει ένα σχέδιο ανάπτυξης για τις σπάνιες γαίες μέχρι το 2015 το οποίο καθόριζε τον όγκο των εξαγωγών στους 35.000 τόνους και επέτρεπε μια παραγωγή περίπου 120.000 - 150.000 τόνους. Και οι δύο πολιτικές είχαν ως στόχο να ασκήσουν ανοδικές πιέσεις στις τιμές και να εξορθολογήσουν τον τομέα.

Τα στοιχεία αυτά σημαίνουν ότι η Κίνα σχεδιάζει να κρατά περίπου 100.000 τόνους σπάνιων γαιών το χρόνο για εγχώρια κατανάλωση. (Χρησιμοποιούσε περίπου 70.000 τόνους από την συνολική παραγωγή των 125.000 τόνων το 2008). Για να καταναλωθούν όλοι αυτοί οι πόροι, το υπουργείο έκανε έκκληση ώστε η Κίνα να κατακτήσει το 70% της παγκόσμιας αγοράς για την κατασκευή λαμπτήρων φθορισμού, μπαταριών ηλεκτρικών αυτοκινήτων, υπολογιστών και ηλεκτρονικών - τα οποία εμπίπτουν στους λεγόμενους αναδυόμενες στρατηγικούς τομείς, που αποτελούν βασικό πυλώνα του νέου πενταετούς κινεζικού σχεδίου. Το υπουργείο Βιομηχανίας δεν έχει μόνο τον έλεγχο της πολιτικής επί των σπάνιων γαιών, είναι επίσης επιφορτισμένο με την διαμόρφωση της ανάπτυξης αυτών των αναδυόμενων κλάδων, κάτι που θα αυξήσει τη ζήτηση για σπάνιες γαίες.

Το Πεκίνο έχει επίσης χρησιμοποιήσει τη γοητεία της αφθονίας των σπανίων γαιών για να προσελκύσει ξένες τεχνολογικές εταιρείες να κατασκευάζουν στην Κίνα. Την άνοιξη, το υπουργείο Βιομηχανίας ενθάρρυνε αμερικανικές και ιαπωνικές επιχειρήσεις να συνεργαστούν με κινεζικές εταιρείες για την ανάπτυξη περιβαλλοντικών προϊόντων σπάνιων γαιών. Πράγματι, η Baotou, μια πόλη στην εσωτερική Μογγολία, η οποία είναι υπεύθυνη για περίπου το ήμισυ της κινεζικής παραγωγής του συνόλου των σπάνιων γαιών, έχει πειραματιστεί με μια τέτοια στρατηγική. Επειδή η κοντινή πόλη Ordos έχει γίνει ένα κομβικό σημείο για την αιολική ενέργεια, η Baotou ενδεχομένως θα μπορούσε να τροφοδοτήσει τα κοντινά εργοστάσια αιολικής ενέργειας που απαιτούν μόνιμους μαγνήτες που βασίζονται σε σπάνιες γαίες. Έως το 2015, η Κίνα προβλέπει την εγκατάσταση αιολικών πάρκων που θα μπορούν να παράγουν επιπλέον 60 γιγαβάτ ενέργειας, ηλιακούς συλλέκτες που θα φθάνουν τα 10 γιγαβάτ, και πυρηνικούς σταθμούς που θα παράγουν 40 γιγαβάτ. Τα σχέδια αυτά μπορούν να καταναλώσουν περί τους 40.000 τόνους μαγνητών σπάνιων γαιών, σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις.

Η ιστορία των σπανίων γαιών παραπέμπει σε ένα μεγαλύτερο σημείο σχετικά με την ανάπτυξη της Κίνας. Παρά τα καλοκαταρτισμένα σχέδια, το Πεκίνο όλο και πιο συχνά υποτιμά τις δυνάμεις της αγοράς και την αντίσταση που θα αντιμετωπίσει από τις τοπικές αρχές και τις βιομηχανίες οι οποίες δεν συμμερίζονται το ενδιαφέρον της κεντρικής κυβέρνησης. Κατ’ αρχήν, η αντίδραση της αγοράς για το ανώτατο όριο εξαγωγών σπάνιων γαιών υπήρξε η απότομη αύξηση των τιμών των σπάνιων γαιών στην παγκόσμια αγορά - ακριβώς αυτό που επεδίωκε το Πεκίνο. Αλλά οι υψηλότερες τιμές από το 2010 έχουν επιτρέψει σε επιχειρήσεις όπως η Lynas Corporation της Αυστραλίας να αρχίσει να αναπτύσσει το ορυχείο της στο Mount Weld, από το οποίο υπολογίζεται ετήσια παραγωγή 22.000 τόνων από το 2012. Επίσης, η Molycorp έχει αρχίσει να ξανανοίγει τα ορυχεία της στην Καλιφόρνια, με τον ισχυρισμό ότι θα μπορούσε να φτάσει τους 40.000 τόνους παραγωγής για τα επόμενα αρκετά χρόνια. Πράγματι, παρ’ όλες τις προσπάθειες της Κίνας να επιβάλει περισσότερη τάξη και μόχλευση τιμών, ακουσίως οδήγησε στην αναβίωση της παγκόσμιας παραγωγής σπανίων γαιών. Με την πάροδο του χρόνου, η Κίνα πιθανότατα θα είναι μόνο ένας από τους πολλούς παγκόσμιους προμηθευτές, αποδυναμώνοντας τον μοχλό που προσπάθησε τόσο σκληρά να ενισχύσει.

Στο εγχώριο μέτωπο, η εκτόξευση των τιμών θα υπονομεύσει τις προσπάθειες του Πεκίνου για εδραίωση της βιομηχανίας και περιορισμό των εξαγωγών και του όγκου παραγωγής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο κλάδος είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένος, με χιλιάδες μικρούς παραγωγούς και παράνομους ανθρακωρύχους που αναζητούν γρήγορα, αλλά χαμηλού περιθωρίου κέρδη – κάτι σαν κινεζικός πυρετός του χρυσού. Επιπλέον, οι τοπικές αρχές γενικά προσπαθούν να προστατεύσουν τις επιχειρήσεις και τους παραγωγούς τους στις επαρχίες τους, ακόμη και αν είναι παράνομες, σε άμεση αντίθεση με τις επιθυμίες της κεντρικής κυβέρνησης.

Επιπλέον, όσο πιο ψηλές είναι οι τιμές τόσο περισσότερα κίνητρα έχουν οι ανθρακωρύχοι για να παρακάμψουν τις κεντρικές ποσοστώσεις ή να χρησιμοποιήσουν παράνομα κανάλια για να βγάλουν τα προϊόντα από τη χώρα. Πράγματι, αυτό είναι ήδη ένα σοβαρό πρόβλημα. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, τα τελευταία χρόνια, περί το ένα τρίτο των σπανίων γαιών που έφυγαν από τη χώρα διακινήθηκε λαθραία κυρίως μέσα από τη Νοτιοανατολική Ασία και αγοράστηκε από Ιάπωνες εμπόρους στη μαύρη αγορά.