Δικαιοσύνη με κινεζικά χαρακτηριστικά

Η κομματική κυριαρχία επί του νομικού συστήματος δεν είναι ad hoc, αλλά θεσμική και συστημική. Κομματικοί και δικαστικοί ηγέτες το διακηρύττουν ανοιχτά. Η κορυφή του κινεζικού νομικού συστήματος δεν είναι το Ανώτατο Λαϊκό Δικαστήριο ή ακόμη και η Μόνιμη Επιτροπή του Κογκρέσου, στην αρμοδιότητα των οποίων είναι τα δικαστήρια. Και παρόλο που η Μόνιμη Επιτροπή του Κογκρέσου έχει την αποκλειστική εξουσία να ερμηνεύει το Σύνταγμα, στην πράξη, το κόμμα της απαγορεύει να το πράξει (εκτός απ’ ό,τι έχει σχέση με το Χονγκ Κονγκ). Η πραγματική εξουσία ανήκει στην Νομική και Πολιτική Επιτροπή της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος (PLC). Ο Ζου Γιονγκάνγκ (Zhou Yongkang), πρώην υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας, προΐσταται της PLC και είναι επίσης ένας από τους εννέα παντοδύναμους ηγέτες της Μόνιμης Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου του Κόμματος. Η PLC ελέγχει τα δικαστήρια, την Εισαγγελία, το υπουργείο Δικαιοσύνης, το υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας, το υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας, καθώς και τις δραστηριότητες του Κογκρέσου του Εθνικού Κόμματος που σχετίζονται με τους νόμους.

Εντός της PLC υπάρχει από μια πολιτικο-νομική επιτροπή που αντιστοιχεί σε κάθε επίπεδο της κυβέρνησης. Κάθε επιτροπή ελέγχει τα νομικά όργανα στο δικό του επίπεδο, συμπεριλαμβάνοντας την χρήση επιρροής για δικαστικές αποφάσεις σε ευαίσθητες υποθέσεις. Ο πρόεδρος της κάθε επιτροπής είναι γενικά ο επικεφαλής του γραφείου της δημόσιας ασφάλειας στο επίπεδο της εν λόγω επιτροπής. Όμως, λόγω της δυσαρέσκειας από αυτή την αστυνομική κυριαρχία καθώς και την διαφθορά, υπάρχει διάχυτη έλλειψη εμπιστοσύνης του κοινού στην ακεραιότητα των δικαστηρίων. Και υπάρχει ευρεία έλλειψη εμπιστοσύνης του κοινού στην ακεραιότητα των δικαστηρίων που επιτηρεί η PLC. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, το ΚΚΚ πρόσφατα άρχισε να πειραματίζεται με διάφορους νέους τρόπους επιλογής των προέδρων των επιτροπών. Και την περασμένη άνοιξη, η PLC κάλεσε άπαντες τους 3.300 προέδρους στο Πεκίνο για αρκετούς μήνες εντατικής εκπαίδευσης.

ΣΤΑΘΜΙΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ

Καθώς το ΚΚΚ ετοιμάζεται να συγκαλέσει το δέκατο όγδοο Εθνικό Συνέδριο τον Νοέμβριο, η τεράστια εξουσία που ασκείται από την PLC και από τις υποεπιτροπές της έχει γίνει ένα αμφιλεγόμενο θέμα. Ο επικεφαλής της PLC, Ζου, κατατάσσεται στον αριθμό εννέα στην ηγεσία του ΚΚΚ. Αλλά τα τελευταία χρόνια, στα μάτια κάποιων άλλων ηγετών φαίνεται σαν να έχει συσσωρεύσει μια ανησυχητική ποσότητα ισχύος. Ένα επιχείρημα που συχνά αναφέρεται είναι ότι ο προϋπολογισμός για την εσωτερική ασφάλεια της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής του νόμου και του νομικού συστήματος, ξεπερνά πλέον τον προϋπολογισμό για την εθνική άμυνα. Υπήρξαν αναφορές ότι οι εξουσίες του πρόσφατα περιορίστηκαν.

Πιο σημαντικό είναι ότι μερικά μέλη του κόμματος έχουν προτείνει τη μείωση του μεγέθους της Μόνιμης Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου από εννέα μέλη σε επτά. Προφανώς, η κίνηση αυτή θα είναι μια ευκαιρία για να απομακρύνουν από την ομάδα τον επικεφαλής της Πολιτικο-Νομικής Επιτροπής. Το άτομο αυτό θα ήταν πιθανό να υποβιβαστεί στις τάξεις του 25μελούς Πολιτικού Γραφείου. Η αστυνομική κυριαρχία των πολυάριθμων χαμηλότερων επιπέδων της PLC έχει επίσης αρχίσει να περιορίζεται από τους εσωτερικούς κανόνες του κόμματος. Και μερικοί φιλελεύθεροι μεταρρυθμιστές μέσα στο ΚΚΚ συνεχίζουν να πιέζουν για να σταματήσει η PLC να παρεμβαίνει σε μεμονωμένες περιπτώσεις, έναν στόχο που ο πρώην αρχηγός του κόμματος Ζάο Ζιγιάνγκ (Zhao Ziyang) υποστήριξε πριν από την πτώση του από την εξουσία το 1989.

Θα δοθεί έτσι στο δικαστικό σύστημα μεγαλύτερη αυτονομία στο εγγύς μέλλον; Η επιλογή του διαδόχου του Ζου, ακόμη και αν αυτός δεν προσκληθεί να ενταχθεί στις τάξεις της σούπερ-ελίτ της Μόνιμης Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου, θα έχει σημαντικές συνέπειες για τη σχέση ανάμεσα στην πολιτική και το δίκαιο. Αλλά επίσης ένα μεγάλο μέρος εξαρτάται και από τις πολιτικές και τις απόψεις των νέων κορυφαίων ηγετών. Μέχρι στιγμής, μόνο δύο μέλη της επικείμενης Μόνιμης Επιτροπή μπορούν με σιγουριά να προσδιοριστούν: ο Ξι Γινπίνγκ (Xi Jinping) που θα υπηρετήσει ως ο πρόεδρος της Κίνας και ο Λι Κεκιάνγκ (Li Keqiang) οποίος θα γίνει πρωθυπουργός. Επιπλέον, δεδομένης της φύσεως του κινεζικού πολιτικού συστήματος, είναι αδύνατον να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τι θα κάνουν οι νέοι ηγέτες μόλις αναλάβουν. Κανείς δεν φτάνει στο απόγειο της εξουσίας στην Κίνα ζητώντας πραγματικό κράτος δικαίου και νομική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, όπως ακριβώς προτείνει μια κυβερνητική Λευκή Βίβλος για τη δικαστική μεταρρύθμιση που μόλις δημοσιεύθηκε, οι ηγέτες των κομμάτων δείχνουν αυξημένη συνειδητοποίηση για την διογκούμενη λαϊκή απαίτηση για βελτίωση του νομικού συστήματος.

Οι νέοι ηγέτες της Κίνας θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ της καταστολής, που παραβιάζει το νομικό σύστημα και προσθέτει κοινωνικές εντάσεις, και του να θέσουν σε κίνηση τις πολιτικές που θα οδηγήσουν στη δημιουργία ενός όλο και πιο ανεξάρτητου δικαστικού και νομικού σώματος. Αυτή η επιλογή θα προσφέρει μεγαλύτερες θεσμικές ευκαιρίες για ειρηνική επίλυση του αυξανόμενου αριθμού των κοινωνικών και οικονομικών συγκρούσεων. Αυτός ο δεύτερος δρόμος θα μειώσει την δικτατορική εξουσία, αλλά μάλλον θα παράγει τη μακροπρόθεσμη πολιτική σταθερότητα για την οποία το ΚΚΚ έχει μέχρι στιγμής προσπαθήσει μάταια. Ο Ντενγκ επέλεξε τον πρώτο δρόμο, ενώ στην Ταϊβάν ο Τσιάνγκ Τσινγκ-Κουό (Chiang Ching-Kuo), ο γιος και κληρονόμος του Τσιάνγκ Κάι-σεκ, ξεκίνησε σοφά βήματα προς την δεύτερη επιλογή, η οποία έχει φέρει τόσο την δημοκρατία όσο και το κράτος δικαίου σε αυτό που ήταν μια παραδοσιακή κινεζική κοινωνία. Δεν θα μάθουμε ποτέ τι θα μπορούσε να κάνει ο Τσου Εν Λάι, αλλά οι επόμενοι ηγέτες της Κίνας, που αποτελούν μια επιφυλακτική αλλά εκλεπτυσμένη ομάδα, μπορεί να επιλέξουν τη σταδιακή θεσμική πρόοδο.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.