Μην κάνετε στην Τεχεράνη ό,τι και στην Βαγδάτη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μην κάνετε στην Τεχεράνη ό,τι και στην Βαγδάτη

Πώς θα αποφευχθεί η επανάληψη της ιρακινής πανωλεθρίας

Με την αλλαγή του καθεστώτος να είναι πλέον ένας δεδηλωμένος στόχος των ΗΠΑ και την χαλάρωση των οικονομικών κυρώσεων εκτός συζητήσεων, ο Σαντάμ έχασε την διάθεσή του για συνεργασία. Εμπόδιζε τους επιθεωρητές σε κάθε έλεγχο και τελικά τους έδιωξε μετά από έναν αμερικανο-βρετανικό βομβαρδισμό το 1998 με στόχο την έδρα του Σαντάμ, την αεράμυνα και τις δυνάμεις ασφαλείας, βομβαρδισμό που υποτίθεται ότι έγινε για να μειωθεί η ικανότητα του Ιράκ να παράγει όπλα μαζικής καταστροφής (WMD). Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν μπορούσε να συσπειρώσει την υποστήριξη επί του καθεστώτος ελέγχου ή τη μεταρρύθμιση των κυρώσεων, και η παραπληροφόρηση σχετικά με τις δυνατότητες εξοπλισμού του Ιράκ εξαπλώθηκε. Το 2003, η κυβέρνηση του George W. Bush χρησιμοποίησε εσφαλμένες εκτιμήσεις για το ιρακινό πρόγραμμα όπλων μαζικής καταστροφής και οδήγησε την υπόθεση σε πόλεμο. Λόγω του κενού πληροφόρησης που ακολούθησε την τετραετή απουσία ελέγχων, οι ισχυρισμοί αυτοί δεν μπορούσαν να αντικρουστούν εύκολα. Εάν οι ελεγκτές είχαν παραμείνει στη θέση τους, η διεθνής κοινότητα θα ήταν σίγουρη για το γεγονός ότι η ικανότητα του Ιράκ να φτιάχνει όπλα μαζικής καταστροφής δεν είχε αναβιώσει. Ένας δαπανηρός πόλεμος θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.

ΦΡΕΝΑΡΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ

Η προσέγγιση της Δύσης προς το Ιράν σήμερα αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε το Ιράκ. Τότε, όπως και τώρα, η έμφαση δίνεται στη δύναμη, την πίεση, και την αποκάλυψη στοιχείων για ένα συνεχιζόμενο προγράμματος εξοπλισμών. Ωστόσο, οι προκλήσεις είναι διαφορετικές στο Ιράν. Ήδη, η συνεχής πίεση και η απομόνωση του Ιράν το κάνει λιγότερο πρόθυμο να συνεργαστεί. Μετά από την αποτυχία των συνομιλιών νωρίτερα φέτος, το Ιράν δεν είναι πρόθυμο να συμμετάσχει σε υψηλού επιπέδου διαπραγματεύσεις. Ο επικεφαλής του ΙΑΕΑ εκφράζει τώρα την ελπίδα ότι το Ιράν θα επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, οι Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν καθυστερήσει να θέσουν νέα ημερομηνία για τις συνομιλίες. Πιστεύουν ότι αντιμετωπίζουν έναν μυστικό πόλεμο. Πρόσφατα, το Ιράν είχε εκφράσει ανησυχίες ότι επιθεωρητές του ΙΑΕΑ περνούν πληροφορίες από ευαίσθητες ιρανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στις κυβερνήσεις τους. Με την κλιμακούμενη πίεση και την ανοικτή συζήτηση στο Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με μια ενδεχόμενη επίθεση εναντίον του Ιράν, είναι απίθανο ότι οι Ιρανοί θα είναι έτοιμοι να κάνουν μονομερείς παραχωρήσεις.

Το να αφήνεται η διπλωματία να υποβαθμίζεται περαιτέρω σε κουβέντες σχετικά με πόλεμο, υπονομεύει τις προσπάθειες για τον εντοπισμό - και την ελπίδα να εμποδίσει – των διαδικασιών δημιουργίας πυρηνικών όπλων από το Ιράν. Τον περασμένο χειμώνα, οι ηγέτες του Ισραήλ ξεκίνησαν μια εκστρατεία ενημέρωσης προσπαθώντας να κάνουν την επιλογή του χτυπήματος κατά του Ιράν να φαίνεται πιο λογική. Ο Νετανιάχου προσπάθησε να δυσφημίσει τις εκτιμήσεις του ΙΑΕΑ ότι το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα δεν είχε επαναληφθεί. Τον περασμένο χειμώνα, ανέφερε ότι οι εκθέσεις των μυστικών υπηρεσιών παρέπεμπαν σε μια πιο άμεση απειλή. Αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία για να αποδείξουν τους ισχυρισμούς του.

Οπότε, τι θα έπρεπε να κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους; Τα τελευταία χρόνια, το Ιράν έχει αναπτύξει την ικανότητα να εμπλουτίζει ουράνιο κατά 20% και έχει διερευνήσει πτυχές του ενοπλισμού του. Η πιο πρόσφατη έκθεση του ΙΑΕΑ δείχνει ότι η ιρανική δυνατότητα εμπλουτισμού είναι όλο και πιο διαφοροποιημένη και ισχυρή. Αντιμέτωπες με τα νέα αυτά δεδομένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επανεξετάσουν το να κάνουν μια συμφωνία με το Ιράν. Οι εναλλακτικές λύσεις είναι χειρότερες. Τα στρατιωτικά χτυπήματα θα απομακρύνουν αποτελεσματικά τα εγχώρια εμπόδια στην προσπάθεια να αναπτυχθούν πυρηνικά όπλα. Το πρόγραμμα εξοπλισμού του Ιράν θα πάει από το χειρόφρενο στην ανώτατη ταχύτητα.

Πριν από δύο χρόνια, το Ιράν συμφώνησε σε μια πρόταση ανταλλαγής καυσίμων με την Βραζιλία και την Τουρκία βάσει της οποίας το Ιράν θα μπορούσε να αναπτύξει πυρηνική ενέργεια χωρίς να συσσωρεύσει πρώτες ύλες για πυρηνικά όπλα. Πέρυσι, η Ρωσία έβαλε μπρος ένα σχέδιο για την επιβολή ενός αριθμού περιορισμών στον ιρανικό εμπλουτισμό και την διευκόλυνση πιο παρεμβατικών επιθεωρήσεων από τον ΙΑΕΑ. Καμιά από τις δύο προτάσεις δεν υποστηρίχθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς η πρώτη προτεραιότητα της κυβέρνησης Ομπάμα ήταν να ενταθεί η διεθνής πίεση στην Τεχεράνη. Τώρα, δεδομένης της προόδου του Ιράν προς την κατασκευή της βόμβας, κάθε νέα πρόταση θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα ενοχλητικό σύστημα παρακολούθησης με μηχανισμό έγκαιρης προειδοποίησης στο εσωτερικό των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν. Μια τέτοια απαίτηση θα βοηθήσει στην πρόληψη της υλοποίησης του προγράμματος, καθώς το Ιράν θα αναγνωρίζει ότι τα αποδεικτικά στοιχεία των εν λόγω δραστηριοτήτων θα οδηγήσουν σε στρατιωτικές επιθέσεις και επιπλέον σοβαρές οικονομικές κυρώσεις. Η συμφωνία θα πρέπει επίσης να συνοδεύεται από μια λίστα σαφώς καθορισμένων βημάτων που το Ιράν θα μπορούσε να κάνει ώστε να επιτύχει την άρση των κυρώσεων.

Το Ιράν έχει επανειλημμένα προσφερθεί να φιλοξενήσει ένα ενοχλητικό καθεστώς ελέγχου που προχωρεί πέρα από το σημερινό πρόγραμμα του ΙΑΕΑ. Ο Seyed Mousavian, ένας πρώην ανώτερος Ιρανός διαπραγματευτής, πρότεινε ανώτατο όριο εμπλουτισμού 5% και συμφώνησε να μην αποθηκεύεται τυχόν περίσσεια εμπλουτισμένου ουρανίου στο ιρανικό έδαφος. Σε αντάλλαγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα αναγνωρίσουν το κυριαρχικό δικαίωμα του Ιράν στην τεχνολογία εμπλουτισμού και θα άρουν βαθμιαία τις κυρώσεις. Αυτό φαίνεται να είναι ένας λογικός τρόπος για να προχωρήσουμε από την τρέχουσα κρίση. Ωστόσο, τα τελευταία τρία χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη έχουν αρνηθεί πεισματικά να αναζητήσουν μια λύση κατόπιν διαπραγματεύσεων με το Ιράν. Οι αποτυχημένες συνομιλίες φέτος την άνοιξη και το καλοκαίρι έδειξαν ότι όταν η Δύση δεν έχει τίποτα να προσφέρει, το Ιράν υπαναχωρεί.