Το παιχνίδι του Ισραήλ στη Γάζα

Η πρόσφατη εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα, η οποία ξεκίνησε την Τετάρτη με τη δολοφονία του στρατιωτικού διοικητή της Χαμάς, Ahmed Jabari, και τις αεροπορικές επιδρομές εναντίον της ομάδας εκτοξευτών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, είναι ένα παιχνίδι – στο οποίο το Ισραήλ θα μπορούσε να χάσει. Στόχος της εκστρατείας είναι να αναγκαστεί η Χαμάς να σταματήσει τη ρίψη ρουκετών στο Ισραήλ από τη Λωρίδα της Γάζας και να πατάξει άλλες ομάδες που κάνουν το ίδιο. Η Χαμάς, ωστόσο, θα είναι δύσκολο να λυγίσει κάτω από την ισραηλινή πίεση. Από την άλλη πλευρά, θα είναι στο χέρι των μη εμπλεκομένων κρατών, ιδιαίτερα της Αιγύπτου, να προωθήσουν μια συμφωνία για τον τερματισμό των εχθροπραξιών.

Μετά την «Επιχείρηση Συμπαγές Μολύβι», την ισραηλινή εισβολή στη Γάζα κατά την περίοδο 2008-2009 που είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 1.000 θανάτους Παλαιστινίων και τεράστια καταστροφή, οι σχέσεις ανάμεσα στη Χαμάς και το Ισραήλ αμφιταλαντεύτηκαν έντονα μεταξύ εχθρότητας και σιωπηρής συνεργασίας. Είναι αλήθεια, ότι η ρητορική της Χαμάς προς το Ισραήλ παρέμεινε εχθρική αλλά ο αριθμός των ρουκετών που πέρασε τα σύνορα μειώθηκε δραματικά και οι περισσότεροι από αυτούς δεν ξεκίνησαν καν από τη Χαμάς αλλά από πιο ριζοσπαστικές ομάδες, όπως η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ. Η Χαμάς φοβήθηκε ότι η εκτόξευση μεγάλου αριθμού ρουκετών, θα οδηγήσει το Ισραήλ και πάλι σε σκληρά αντίποινα, τα οποία θα αφανίσουν τη Γάζα, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο την πολιτική θέση της Χαμάς εκεί. Μερικές φορές, ακόμη και η ίδια η Χαμάς προσπάθησε να περιορίσει τις δυσάρεστες συναναστροφές της. Στην πραγματικότητα, αν και η Χαμάς και το Ισραήλ θα το αρνούνταν, τα συμφέροντά τους πολλές φορές ευθυγραμμίστηκαν. Όπως το έθεσε μετά το θάνατο του Jabari [1] ο Aluf Benn, ένας από τους κορυφαίους Ισραηλινούς αναλυτές του Ισραήλ, «Ο Ahmed Jabari ήταν ένας υπεργολάβος, ο οποίος ήταν επιφορτισμένος με τη διατήρηση της ασφάλειας του Ισραήλ στη Γάζα».

Αλλά η αφοσίωση του Jabari, ήταν φυσικά, κυρίως στη Χαμάς. Με την πάροδο του χρόνου, η Χαμάς γινόταν όλο και περισσότερο δεκτική στις επιθέσεις κατά του Ισραήλ. Καθώς η μνήμη της Επιχείρησης Συμπαγές Μολύβι ξεθώριαζε, ο αριθμός των επιθέσεων που προέρχονταν από τη Γάζα άρχισαν να αυξάνονται και πάλι. Το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι πάνω από 200 ρουκέτες έπληξαν τη χώρα το 2010, ενώ το 2011 ο αριθμός αυτός ανήλθε σε περισσότερους από 600. Το 2012 αυξήθηκε ακόμα περισσότερο – σε πάνω από 800 [2] πριν ξεκινήσει η τρέχουσα εκστρατεία. Οι περισσότερες από αυτές τις επιθέσεις προήλθαν από άλλες παλαιστινιακές ομάδες αλλά πιο πρόσφατα η Χαμάς φάνηκε να αναλαμβάνει έναν πιο ενεργό ρόλο [3] στις πράξεις βίας, δείχνοντας φανερά ανοχή σε τεχνάσματα άλλων ομάδων και διενεργώντας χτυπήματα η ίδια.

Ως αυτή την εβδομάδα, οι επιθέσεις αυτές «είχαν καταστήσει την καθημερινή ζωή, αδύνατη για περισσότερους από 1.000.000 Ισραηλινούς», όπως ανέφερε την Πέμπτη ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου. Έτσι, ο ίδιος και η κυβέρνησή του χτυπάνε και πάλι τη Χαμάς σε μια προσπάθεια αποκατάστασης του status quo που είχε επιτευχθεί μετά την Επιχείρηση Συμπαγές Μολύβι, στο οποίο η Χαμάς αστυνόμευε τόσο τον εαυτό της όσο και το υπόλοιπο της Λωρίδα της Γάζας. Μέχρι στιγμής, η «Επιχείρηση Πυλώνας της Άμυνας», όπως τον αποκαλούν οι Ισραηλινοί, είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 18 Παλαιστινίων (από τους οποίους περίπου οι μισοί ήταν άμαχοι). Η αντίδραση της Χαμάς ήταν να σκοτωθούν, επίσης, 3 Ισραηλινοί [5].

Καμιά μεμονωμένη επίθεση δεν ανάγκασε το Ισραήλ να αντιδράσει. Θεωρητικά θα μπορούσε να επιλέξει να μην το κάνει. Αλλά, η σταθερή αύξηση του ρυθμού εκτόξευσης ρουκετών κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών είχε γίνει πολιτικά ανυπόφορη για την κυβέρνηση Νετανιάχου. Με τις εθνικές εκλογές να πλησιάζουν τον Ιανουάριο, η κυβέρνησή του φαινόταν να μην είναι σε θέση να πραγματοποιήσει την -ίσως- πιο βασική λειτουργία της: την προστασία των πολιτών από τη βία. Επιπλέον, αν και οι πολιτικοί ηγέτες καθώς και οι υπεύθυνοι για την ασφάλεια του κράτους θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν τη διαφορά, οι απλοί Ισραηλινοί απλά δεν ενδιαφέρονται για το αν η Χαμάς ξεκίνησε η ίδια τις επιθέσεις ή απλά δεν απέτρεψε άλλους από τον να το κάνουν. Με άλλα λόγια, ήταν ώρα να εκθέσουν την Χαμάς ή να ρισκάρουν να χάσουν την εξουσία.

Με την έναρξη αυτής της επιχείρησης, το Ισραήλ έχει καταφύγει στην από μακρού χρόνου στρατηγική του να καθιστά την κυβέρνηση (ή στην περίπτωση της Χαμάς την de facto κυβέρνηση) η οποία καλύπτει τους μαχητές, υπεύθυνη για τις πράξεις τους. Η προσέγγιση είχε κάποιες επιτυχίες: στην Ιορδανία το 1970, το Ισραήλ πίεσε το Αμμάν να υποκινήσει έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο κατά των Παλαιστινίων μαχητών της χώρας, που τελικά τους συνέθλιψε. Όμως, λίγο αργότερα την ίδια δεκαετία στον Λίβανο, το Ισραήλ προσπάθησε το ίδιο πράγμα με πολύ χειρότερα αποτελέσματα. Η κυβέρνηση του Λιβάνου ήταν πολύ αδύναμη για να πατάξει την τρομοκρατική δραστηριότητα στα σύνορά της και η χώρα κατέληξε σε χάος. Το 2006, η ίδια λογική κατηύθυνε τον πόλεμο του Ισραήλ εναντίον της Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Παρά το γεγονός ότι ο πόλεμος είχε αρχικά θεωρηθεί ευρέως ως νίκη της Χεζμπολάχ, τώρα πια είναι οι Ισραηλινοί εκείνοι που τον βλέπουν ως νίκη. Ο ισραηλινός στρατός είχε κακή απόδοση αλλά έκτοτε η Χεζμπολάχ έχει μείνει έστω και απρόθυμα ειρηνική, φοβούμενη ότι οι επιθέσεις με ρουκέτες από το Λίβανο θα οδηγήσουν και πάλι σε μια καταστροφική Ισραηλινή απάντηση. Πράγματι, τα τελευταία έξι χρόνια ήταν τα πιο ήσυχα κατά μήκος των συνόρων Λιβάνου-Ισραήλ τις τελευταίες δεκαετίες.

Η συνήθης στρατηγική του Ισραήλ δεν μπορεί να επιφέρει τέτοια αποφασιστικά αποτελέσματα αυτή τη φορά. Για τη Χαμάς θα είναι δύσκολο να τραβηχτεί πίσω από τα σύνορα και να αρχίσει να εμποδίζει την εκτόξευση ρουκετών από άλλους. Ο θάνατος του Jabari έχει εξαγριώσει τη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς και όποιος τον αντικαταστήσει θα είναι εξίσου μαχητικός, αν όχι και περισσότερο. Ένας τέτοιος ηγέτης θα ασκήσει πιέσεις για εκδίκηση και θα προειδοποιήσει τον κυβερνητικό βραχίονα της Χαμάς ότι τα στρατεύματά του θα μπορούσαν να προσχωρήσουν στις αντίπαλες ομάδες, εάν η Χαμάς «ρίξει την πετσέτα στο καναβάτσο». Παρ’ όλα αυτά η Χαμάς προσπαθεί να είναι τόσο ένα κίνημα αντίστασης όσο και ένα είδος κυβέρνησης. Με πολλούς τρόπους έχει σημειώσει επιτυχίες σαν κυβέρνηση, στη θέσπιση νόμων, στην τάξη και στην παροχή βασικών υπηρεσιών στην Γάζα. Όμως, η Χαμάς πρέπει να προσέχει να μην χάσει την αξιοπιστία μεταξύ των Παλαιστινίων όσον αφορά την προθυμία της να αγωνιστεί - μέχρι θανάτου- στον αγώνα ενάντια στο Ισραήλ. Έτσι, η Χαμάς προσπάθησε να περπατήσει σε μια λεπτή γραμμή, επιτρέποντας κάποιες επιθέσεις - και, μερικές φορές, ακόμα και συμμετέχοντας σε αυτές- για να διατηρήσει την αγωνιστική πορεία ενώ οπισθοχωρεί από μια ολομέτωπη επίθεση που θα μπορούσε να ωθήσει το Ισραήλ να επαναλάβει την «Επιχείρηση Συμπαγές Μολύβι».

Η περιπλοκή της δυναμικής μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς είναι η Αραβική Άνοιξη και ιδίως η πτώση του προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ και η άνοδος της υπό την ηγεσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας κυβέρνησης της Αιγύπτου. Κατά τη διάρκεια της εποχής Μουμπάρακ, η Αίγυπτος βοήθησε το Ισραήλ να περιορίσει τη Χαμάς, επιβάλλοντας αποκλεισμό εμπορευμάτων από τη Γάζα και απαγόρευση μετακινήσεων για τους κατοίκους της Γάζας, όπως επίσης με το να υποστηρίζει την αντίπαλο της Χαμάς, την Φατάχ. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, το Κάιρο συχνά συνεργάστηκε με το Ισραήλ με σκοπό να πιέσει τη Χαμάς να υποχωρήσει.

Ωστόσο, σήμερα η Χαμάς έχει μια ιδεολογική συγγένεια καθώς και προσωπικούς δεσμούς με την κυβέρνηση του νέου προέδρου της Αιγύπτου Μοχάμαντ Μόρσι. Εν τω μεταξύ, η Μουσουλμανική Αδελφότητα φαίνεται να «φλερτάρει» με τον αιγυπτιακό λαό, ο οποίος είναι φύσει αντι-ισραηλινός και ισχυρός υποστηρικτής της Χαμάς. Το να πάρει ανοιχτά το μέρος του Ισραήλ, θα ήταν πολιτική αυτοκτονία για τον Μόρσι. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη το ότι η Αίγυπτος προέβη σε δημόσιες επικρίσεις κατά του Ισραήλ.

Επίσης, το Ισραήλ, δεν έχει την πολυτέλεια να αποξενώσει την Αίγυπτο. Αφήνοντας κατά μέρος τη ζωτική συνθήκη ειρήνης του 1979 μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ (που εξακολουθεί να φαίνεται πιθανό να διατηρηθεί), η Ιερουσαλήμ χρειάζεται το Κάιρο να διατηρήσει οποιαδήποτε, έστω και την ελάχιστη πίεση που μπορεί στη Χαμάς. Παρά το γεγονός ότι η ρητορική μεταξύ της κυβέρνησης Μόρσι και της Χαμάς είναι πολύ θερμότερη από ό, τι ήταν υπό τον Μουμπάρακ, η νέα κυβέρνηση στο Κάιρο δεν έχει ακόμη σπεύσει να ανοίξει τη συνοριακή διέλευση της Ράφα με τη Γάζα

Επιπλέον, το Ισραήλ χρειάζεται την αιγυπτιακή κυβέρνηση να συνεχίσει, και στην ιδανική περίπτωση να επεκτείνει, την πρόσφατη επίθεσή της στους δογματικούς μαχητές στις ρίζες του Σινά, που έχουν χτυπήσει επανειλημμένα και το Ισραήλ. Τέλος, το Ισραήλ χρειάζεται την Αιγυπτιακή κυβέρνηση να απόσχει από την ενίσχυση του υπέρ της Χαμάς αισθήματος στον αιγυπτιακό λαό, κάτι που θα μπορούσε γρήγορα να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την περιοχή και να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω τις ήδη ευάλωτες χώρες, όπως η Ιορδανία.

Για το Ισραήλ επίσης δεν είναι καθόλου εύκολη απόφαση να κλιμακώσει τις επιχειρήσεις του εάν η Χαμάς δεν αυτοπεριοριστεί σύντομα. Παρά το γεγονός ότι το Ισραήλ έχει καλέσει έφεδρους και απείλησε να επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής της στρατιωτικής εκστρατείας του αν η Χαμάς δεν σταματήσει τις επιθέσεις με ρουκέτες, οι Ισραηλινοί δεν θέλουν να ανακαταλάβουν τη Γάζα. Επιπλέον, η κυβέρνηση Ομπάμα θα ήταν απίθανο να υποστηρίξει μια μαζική επιχείρηση αυτού του είδους, δεδομένου ότι θα περιπλέξει περαιτέρω τις ήδη τεταμένες σχέσεις των ΗΠΑ με την Αίγυπτο και άλλες αραβικές χώρες. Ίσως το πιο σημαντικό, είναι ότι το Ισραήλ πιστεύει ότι βρίσκεται σε κίνδυνο. Ο δυτικός τρόπος πολέμου δίνει έμφαση στην αναλογικότητα, κάτι που στην Γάζα σημαίνει ότι το Ισραήλ πρέπει να περιορίσει τις επιθέσεις του - ιδίως όσον αφορά τις υποδομές και τους στόχους που επηρεάζουν άμεσα τους πολίτες. Η λογική της αποτροπής, αντίθετα, τονίζει τη δυσανάλογη τιμωρία: ο εχθρός πρέπει να υποφέρει.

Βραχυπρόθεσμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να ασκήσουν πίεση στην κυβέρνηση Μόρσι με σκοπό να «μαγειρέψει» μια συμφωνία: μια εξέλιξη που όχι μόνο θα τερματίσει την τρέχουσα κρίση, αλλά που δείχνει, επίσης, ότι ο Μόρσι μπορεί να είναι ένας υπεύθυνος ηγέτης ο οποίος μπορεί να συνεργαστεί με την Ουάσιγκτον. Σε μακροπρόθεσμη βάση, οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο υπόλοιπος κόσμος, πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα στην αντίσταση ή την διευκόλυνση της διακυβέρνησης της Χαμάς. Πρέπει να υπάρξουν μεγαλύτερες και πραγματικές ανταμοιβές αν η Χαμάς κινείται προς την κατεύθυνση του να γίνει μια κανονική κυβέρνηση που αποφεύγει τη βία. Επιτρέποντας μια πιο φυσιολογική οικονομική δραστηριότητα και σε περισσότερους ανθρώπους να πηγαίνουν προς και από τη Γάζα, η Χαμάς θα δείξει ότι ο κόσμος θα την αφήσει να κυβερνά τη Γάζα. Ταυτόχρονα, πρέπει να υπάρξει σοβαρή και διαρκής τιμωρία για τυχόν συνέχιση των επιθέσεων με ρουκέτες ή άλλου είδους βίας, με την διεθνή κοινότητα να διατηρεί την οικονομική πίεση στη Χαμάς και την βεβαιότητα ότι το Ισραήλ θα χτυπήσει σκληρά τη Χαμάς για να διατηρήσει αξιόπιστη την δυνατότητά του στην αποτροπή της βίας. Αλλά η Επιχείρηση «Συμπαγές Μολύβι» έδειξε ότι κάθε Ισραηλινή στρατιωτική εκστρατεία δεν έχει σημασία το πόσο καταστροφική μπορεί να είναι αρκεί απλώς να μπορεί να αποτρέψει τους εχθρούς για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Το Ισραήλ και η διεθνής κοινότητα πρέπει να αναλάβουν κάποιους τολμηρούς πολιτικούς κινδύνους στην προσπάθειά τους να φέρουν τη Χαμάς μέσα στους κόλπους τους - ή αλλιώς να αρχίσουν να προετοιμάζονται για τον επόμενο πόλεμο

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/135647/daniel-byman/israels-gambl...

Συνδέσεις:
[1] http://bit.ly/SYIHd7
[2] http://bit.ly/SYJ0EW
[3] http://bit.ly/SYJmvh
[4] http://bit.ly/SYJMSo
[5] http://bbc.in/UsdqyG

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr