Πώς θα σταματήσει ο πόλεμος στη Γάζα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς θα σταματήσει ο πόλεμος στη Γάζα

Τι μορφή πρέπει να έχει μια αιγυπτιακή εκεχειρία

Το Ισραήλ και η Χαμάς είναι εγκλωβισμένοι για άλλη μια φορά σε έναν καταστροφικό πόλεμο. Κάθε μέρα, εκατοντάδες ρουκέτες εκτοξεύονται προς ισραηλινές πόλεις και χωριά. Εν τω μεταξύ, η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία επιτίθεται συστηματικά στη Λωρίδα της Γάζας, πραγματοποιώντας τουλάχιστον 1000 χτυπήματα σε στρατιωτικούς στόχους της Χαμάς τις τελευταίες ημέρες. Καθώς οι έμμεσες διαπραγματεύσεις για μια κατάπαυση του πυρός εξελίσσονται αυτή τη στιγμή, με την ενεργό συμμετοχή των ΗΠΑ, είναι καιρός να χαραχθεί ένας «οδικός χάρτης» για το τέλος αυτού του γύρου των εχθροπραξιών.

Το Ισραήλ έχει θέσει αρκετά μέτριους στόχους για την εκστρατεία του, που ονομάστηκε «Επιχείρηση Πυλώνας της Άμυνας». Δεν προσπαθεί να ανατρέψει το καθεστώς της Χαμάς στη Γάζα, όπως είχε επιδιώξει στο παρελθόν, ούτε θέλει να επιφέρει την πλήρη κατάρρευση της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς. Όπως προκύπτει από τις δηλώσεις ανώτερων ισραηλινών αξιωματούχων, ο στόχος είναι μια μακροπρόθεσμη κατάπαυση του πυρός κατά μήκος των συνόρων Ισραήλ-Γάζας. Η Χαμάς, από την πλευρά της, έχει έναν στόχο: να διατηρήσει την αυτοδυναμία της. Προσπαθεί να προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά και θύματα, προκειμένου να αποδείξει ότι η στρατιωτική υπεροχή του Ισραήλ από μόνη της δεν θα την αναγκάσει να υποχωρήσει. Με τη σωστή φόρμουλα «χωρίς νικητές και νικημένους», που να υποστηρίζεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους διεθνείς «παίκτες», μπορεί να πετύχει μια συμφωνία για να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια ηρεμία.

Οι προηγούμενες συγκρούσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου του 2009, έχουν επιλυθεί με τη μεσολάβηση της Αιγύπτου, μέσα από μια απλή φόρμουλα: η κάθε πλευρά αναλαμβάνει την υποχρέωση να απέχει από το άνοιγμα του πυρός όσο ο αντίπαλος της κάνει το ίδιο. Αλλά αυτές οι περίοδοι ηρεμίας – οι tahdia, όπως ονομάζονται στα Αραβικά- βάσει της Ιστορίας δεν διαρκούν πολύ. Η Χαμάς επιτρέπει ολοένα και σε περισσότερες βαριά οπλισμένες τρομοκρατικές ομάδες της Γάζας, όπως η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ, να εξαπολύουν επιθέσεις κατά του Ισραήλ. Και τους τελευταίους μήνες, παρά τις προειδοποιήσεις της Αιγύπτου, η Χαμάς έχει στόχο ισραηλινούς στρατιώτες καθώς επίσης και στρατιωτικά φυλάκια κατά μήκος των συνόρων.

Αυτή τη φορά, για τον τερματισμό της σύγκρουσης και την αποκατάσταση της σταθερότητας απαιτείται ένα διαφορετικό είδος συμφωνίας. Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός θα πρέπει να περιλαμβάνει και άλλες πλευρές και να περιέχει πρόσθετους ελέγχους σχετικά με τη βία. Αν βασίζεται κυρίως σε μια συμφωνία ανάμεσα στο Ισραήλ και την Αίγυπτο, την οποία θα υποστηρίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και ενδεχομένως η Ευρωπαϊκή Ένωση, θα έχει την ευκαιρία να διαρκέσει. Θα εξαρτάται από τη Χαμάς αν θα τηρήσει τους όρους.

Η κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας της Αιγύπτου έχει πλημμυρίσει τη Χαμάς με δηλώσεις αλληλεγγύης και ο πρωθυπουργός της έκανε μια πρωτοφανή επίσκεψη στη Γάζα κατά τη δεύτερη ημέρα των ισραηλινών επιχειρήσεων. Αλλά αυτό που θέλει τελικά το Κάιρο είναι μια γρήγορη κατάπαυση του πυρός. Παρά την υποστήριξή του στη Χαμάς, το νέο αιγυπτιακό καθεστώς είναι απρόθυμο να της χορηγήσει εγγυήσεις για την άμυνά της ή να ανοίξει το πέρασμα της Ράφα μεταξύ Γάζας και Αιγύπτου. Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι την Παρασκευή το τόνισε επαρκώς: «Δεν θέλουμε πόλεμο αυτή τη στιγμή».

Η Αίγυπτος γνωρίζει καλά ότι η συνεχιζόμενη υποστήριξη στη Χαμάς για το βομβαρδισμό των Ισραηλινών πολιτών θα έθετε σε κίνδυνο τα δισεκατομμύρια δολάρια της διεθνούς βοήθειας από την οποία εξαρτώνται τα πτωχευμένα ταμεία της - 450 εκατομμύρια δολάρια ετησίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, 4,3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από το ΔΝΤ και 6,3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από την Αναπτυξιακή Τράπεζα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό εξηγεί γιατί, παρά τη δηλητηριώδη αντι-ισραηλινή ρητορική του Καΐρου κατά τη διάρκεια των τελευταίων ημερών, η Αίγυπτος δεν είχε λάβει σοβαρά μέτρα πέρα από την ανάκληση του διαπιστευμένου πρέσβη της από το Τελ Αβίβ. Επιπλέον, ο αιγυπτιακός στρατός και οι υπηρεσίες πληροφοριών διστάζουν να προκαλέσουν μια σύγκρουση με το Ισραήλ.

Λαμβάνοντας υπόψη την αντίθεση της Αιγύπτου στη σύγκρουση, η Αίγυπτος και το Ισραήλ θα πρέπει να επιδιώξουν να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τη Γάζα. Με αυτόν τον τρόπο, θα επαναβεβαιώσουν τη συνθήκη ειρήνης του 1979 μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ για την μετά την Αραβική Άνοιξη εποχή. Μια τέτοια κατανόηση μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ θα μπορούσε να περιλαμβάνει πολλά στοιχεία.

Κατ' αρχάς, θα πρέπει η Αίγυπτος να μεσολαβήσει μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς για την κατάπαυση του πυρός στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο και όχι μέσω παρασκηνιακών συνομιλιών που οργανώνονται από την αιγυπτιακή Γενική Διεύθυνση Πληροφοριών. Αυτό, από μόνο του θα αποτελούσε απόκλιση από την πολιτική της κυβέρνησης Μόρσι που έχει «παγώσει» την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ και αποφεύγει κάθε επαφή μαζί του, με εξαίρεση την στρατιωτική συνεργασία ή αυτήν των υπηρεσιών πληροφοριών. Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει το εξής δίλημμα: έναρξη ενός υψηλού επιπέδου πολιτικού διαλόγου με το Ισραήλ για να επιτευχθεί η κατάπαυση του πυρός, κάτι το οποίο επιθυμεί ή να δώσει συνέχεια στη βία στη Γάζα. Μια άρνηση της Αιγύπτου να κατευθύνει την πολιτική διεργασία θα πρέπει να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου στην Ουάσινγκτον.

Δεύτερον, δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα όπλα στη Γάζα διακινήθηκαν μέσω αιγυπτιακού εδάφους, το Κάιρο οφείλει να συμφωνήσει να βοηθήσει στην αποφυγή του επανεξοπλισμού τού οπλοστασίου της Χαμάς. Εδώ και χρόνια, η Αίγυπτος κάνει τα στραβά μάτια στο λαθρεμπόριο στη Χερσόνησο του Σινά και δείχνει ανοχή στη λειτουργία των 1.200 σηράγγων που διασχίζουν τα σύνορα Αιγύπτου - Γάζας. Το Κάιρο θα μπορούσε να προσπαθήσει να κλείσει τις σήραγγες και να σταματήσει τις αποστολές όπλων που έρχονται μέσω της διώρυγας του Σουέζ. Η Αίγυπτος, η οποία στο εσωτερικό της είναι ήδη ασταθής, έχει κάθε λόγο να αποτρέψει ένα νέο κύμα βίας, εξουδετερώνοντας την επαναστρατιωτικοποίηση της Χαμάς και των συμμάχων της.

Οποιαδήποτε συμφωνία θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη ανομία στην αιγυπτιακή Χερσόνησο του Σινά, όπου οι επιθέσεις κατά του Ισραήλ και μερικές φορές ακόμη και ενάντια στο προσωπικό ασφαλείας της Αιγύπτου συμβαίνουν τακτικά. Η Επιχείρηση «Αετός της Αιγύπτου», που έχει ως στόχο την πάταξη των ανταρτών εκεί, μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει να διαλύσει τις εκτεταμένες υποδομές των τρομοκρατών στην περιοχή. (Ακόμα και η Χαμάς πήρε δύο φορές την άδεια να κάνει τη δοκιμή των μεγάλου βεληνεκούς πυραύλων της, εκτοξεύοντάς τους στην έρημο του Σινά). Δεδομένου ότι ένας αριθμός από οργανώσεις σαλαφιτών - τζιχαντιστών έχουν κλάδους τόσο στη Γάζα όσο και στο Σινά, η χερσόνησος αποτελεί μια επέκταση του μετώπου της Γάζας.

Η Αίγυπτος και το Ισραήλ πρέπει να διασφαλίσουν ότι, όταν επικρατήσει κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, οι τρομοκρατικές ενέργειες δεν μπορούν απλά να μετακινηθούν νότια προς το Σινά. Παρά τους περιορισμούς των αιγυπτιακών στρατιωτικών επιχειρήσεων στην περιοχή, οι οποίες απορρέουν από τη συνθήκη ειρήνης του 1979, το Ισραήλ και η Αίγυπτος μπορούν να ενεργήσουν μέσω του δεκαετούς Μηχανισμού Συμφωνηθέντων Ενεργειών ούτως ώστε να επιτραπεί στις αιγυπτιακές μονάδες να λάβουν θέσεις στα ανατολικά του Σινά. Το Ισραήλ έχει ήδη συμφωνήσει να αφήσει την Αίγυπτο να εισαγάγει μια ταξιαρχία τεθωρακισμένων και τάγματα καταδρομέων στην περιοχή. Επίσης, το Ισραήλ θα μπορούσε να εγκρίνει την ανάπτυξη όσων αιγυπτιακών στρατευμάτων είναι απαραίτητα –εκτός από τα άρματα και τα αντιαρματικά όπλα- με σκοπό να ξεριζώσουν τα ασφαλή καταφύγια των τρομοκρατών. Η Αίγυπτος δεν θα κάνει μόνο τη βρώμικη δουλειά του Ισραήλ: Το Κάιρο γνωρίζει ότι αυτές οι οργανώσεις θα μπορούσαν να στοχεύσουν τελικά ακόμα και το κανάλι του Σουέζ,
Με μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός θα μπορούσε επίσης να αντιμετωπιστεί το ευαίσθητο και σημαντικό ζήτημα της διέλευσης των συνόρων. Η Αίγυπτος θα μπορούσε να πάρει τη συγκατάθεση του Ισραήλ για να ανοίξει τον τερματικό σταθμό Ράφα στα σύνορά της με τη Γάζα, όχι μόνο για την επιβατική κίνηση αλλά και για το εμπόριο. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι η Γάζα θα πάρει καύσιμα και άλλα αγαθά από την Αίγυπτο ενώ το Ισραήλ θα συνεχίσει να την προμηθεύει με ηλεκτρική ενέργεια. Τα αιγυπτιακά λιμάνια θα μπορούσαν να αρχίσουν να χειρίζονται τη ροή των εμπορευμάτων από και προς τη Γάζα, και το Ισραήλ θα καταργούσε σταδιακά τις εμπορικές δραστηριότητες που περνούν μέσα από τους έξι σταθμούς που λειτουργούν αυτή τη στιγμή στη Γάζα. Η κίνηση αυτή θα σηματοδοτούσε την ολοκλήρωση της αποχώρησης του Ισραήλ από τη Λωρίδα της Γάζας, που ξεκίνησε το 2005, μεταβιβάζοντας σιγά-σιγά την ευθύνη για τις οικονομικές ανάγκες της περιοχής στην αιγυπτιακή κυβέρνηση. Η Αίγυπτος, η οποία θεωρεί τον εαυτό της ήδη ως ένα προστάτη της Χαμάς, θα αντιμετώπιζε αυτή την κατάσταση θετικά, διότι το Κάιρο θα ασκούσε μεγαλύτερη επιρροή στην οργάνωση. Και η Χαμάς ήδη συνηγορεί για ένα τέτοιο είδος συμφωνίας, επιδιώκοντας τον τερματισμό της οικονομικής εξάρτησής της από τις ισραηλινές διαθέσεις.

Λαμβάνοντας υπόψη την επιρροή της στην Αίγυπτο, η Ουάσιγκτον έχει έναν ρόλο να παίξει ώστε να συμβάλει στην επίτευξη μιας τέτοιας συνολικής κατάπαυσης του πυρός και στη διατήρησή της. Η κυβέρνηση Ομπάμα θα πρέπει να ενημερώσει τον Μόρσι ότι ως αντάλλαγμα για την τεράστια οικονομική υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Αίγυπτο, θα πρέπει να ξεκινήσει να διασφαλίζει την σταθερότητα στην περιοχή, να φροντίσει ώστε να μη γίνει το αιγυπτιακό έδαφος ένα ασφαλές καταφύγιο για τους λαθρεμπόρους όπλων και να πείσει τους μαχητές της Χαμάς να σταματήσουν την εκτόξευση ρουκετών κατά ισραηλινών πόλεων και χωριών.

Δε θα είναι εύκολο να επιτευχθεί σε μια τέτοια συμφωνία μέσα στην «καρδιά» των συγκρούσεων. Όμως, αν ο σκοπός δεν είναι απλώς ένα προσωρινό διάλειμμα απ’ τις μάχες, τότε πρόκειται για μια συμφωνία για την οποία αξίζει να παλέψουν.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/138434/ehud-yaari/how-to-end-the-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr