Ο τρόπος του Πωλ Βόλκερ

Η παγκόσμια οικονομία δεν ήταν το μόνο θύμα της χρηματοοικονομικής κατάρρευσης του 2008. Η κρίση, αμαύρωσε την φήμη πολλών στον χρηματοοικονομικό τομέα καθώς και μελών των ρυθμιστικών Αρχών, πολιτικών και μέσων μαζικής ενημέρωσης που υποτίθεται ότι έπρεπε να τους ελέγχουν. Έτσι η νέα βιογραφία, από τον Γουίλιαμ Σίλμπερ, του Πωλ Βόλκερ, ενός από τους τελευταίους εναπομείναντες ήρωες της σύγχρονης οικονομίας, δεν θα μπορούσε να έρθει σε πιο κατάλληλη στιγμή.

Ο Σίλμπερ, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, χρησιμοποιεί το βιβλίο για να ξεναγήσει τον αναγνώστη σε μερικά από τα πιο σημαντικά επεισόδια της μακράς και διαβόητης καριέρας του Βόλκερ, στη διάρκεια της οποίας υπηρέτησε σε πέντε αμερικανικές κυβερνήσεις. Τα επεισόδια, αυτά περιλαμβάνουν την θητεία του ως υφυπουργός Οικονομικών Υποθέσεων στο από το 1969 ως το 1974, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκατέλειψαν την μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό, την επιτυχημένη εκστρατεία του εναντίον του πληθωρισμού ως πρόεδρος της Federal Reserve των ΗΠΑ στην δεκαετία του 1980 και το έργο του μετά την πρόσφατη οικονομική κρίση, όταν εξέφρασε τον όρο, ο οποίος σήμερα ονομάζεται «κανόνας του Βόλκερ», ο οποίος αποκλείει τις εμπορικές τράπεζες από την συμμετοχή σε διαπραγματεύσεις χαρτοφυλακίων για ίδιο λογαριασμό (proprietary trading, επενδύσεις που κάνουν οι τράπεζες για τα δικά τους κέρδη, όχι για λογαριασμό πελατών τους).

Εστιάζοντας σε αυτές τις στιγμές, η λεπτομερής έρευνα του βιβλίου του Σίλμπερ προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για την σύγχρονη αμερικανική οικονομική ιστορία και για την ζωή μιας από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της οικονομίας της. Αν και οι λεπτομέρειες αυτών των επεισοδίων μπορεί να φαίνονται μακρινές, το βιβλίο «Βόλκερ» υπενθυμίζει στους αναγνώστες πόσο επισφαλείς ήταν οι συνθήκες - και πώς θα μπορούσαν οι πολιτικοί να αντιμετωπίσουν παρόμοιες κρίσεις στο μέλλον.

ΠΑΡΩΝ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟ

Το πρώτο μεγάλο επεισόδιο του βιβλίου αρχίζει με τον Βόλκερ στο υπουργείο Οικονομικών της κυβέρνησης Κέννεντυ και τον ακολουθεί επί σειρά ετών, καθώς γινόταν ο κεντρικός χαρακτήρας σε μια κρίση του διεθνούς νομισματικού συστήματος. Οι ρυθμίσεις του Bretton Woods, που έλαβαν χώρα μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέδεαν την αξία του αμερικανικού δολαρίου με τον χρυσό και την αξία των άλλων νομισμάτων με το δολάριο σε σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες. Το σύστημα λειτούργησε μόνο περιστασιακά για περίπου δύο δεκαετίες, αλλά όσο ο πόλεμος στο Βιετνάμ κλιμακωνόταν, η οικονομία των ΗΠΑ άρχισε να υπερθερμαίνεται και να βιώνει πληθωρισμό. Χωρίς ταχύτερη αύξηση της παραγωγικότητας ή την δυνατότητα να υποτιμήσουν το νόμισμά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες είδαν τις εξαγωγές τους να εξελίσσονται ολοένα και λιγότερο ανταγωνιστικές και οι επενδυτές άρχισαν να εγκαταλείπουν το δολάριο προς όφελος άλλων νομισμάτων ή του χρυσού.

Για να μην γίνουν τα πράγματα από άσχημα, ακόμα χειρότερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έπρεπε είτε να αυξήσουν τα επιτόκια - και πιθανόν να αρχίσουν μια ύφεση - είτε να βρουν κάποιον άλλο τρόπο για να κρατήσουν τα χρήματα στην χώρα. Κατά την διάρκεια μιας δεκαετίας, σε αμέτρητες συναντήσεις «έκτακτης ανάγκης» σε όλον τον κόσμο, η Ουάσιγκτον πρότεινε όλα τα είδη σχεδίων για να σώσει το σύστημα του Bretton Woods, από κυβερνητικά κατευθυνόμενες διεθνείς αγορές δολαρίων, μέχρι την πάταξη των συλλεκτών νομισμάτων γιατί αποσπούν πολύ χρυσό από την κυκλοφορία. Αλλά, χωρίς μια αύξηση των επιτοκίων, κάτι που οι πολιτικοί δεν θέλουν να συμβεί, το status quo θα έπρεπε να αλλάξει.

Αρχικά, ο Βόλκερ υπερασπίστηκε την πρόσδεση με τον χρυσό, αλλά από την στιγμή που βρέθηκε στην κυβέρνηση του Νίξον, συνειδητοποίησε ότι η χώρα χρειαζόταν να ακολουθήσει είτε μια βαθιά οδυνηρή νομισματική πολιτική ή να αλλάξει ριζικά το νομισματικό της σύστημα. Μετά από μια μακρά σειρά διαπραγματεύσεων με την Ευρώπη, τον Αύγουστο του 1971 οι Ηνωμένες Πολιτείες τερμάτισαν την σύνδεση του δολαρίου με τον χρυσό και μπήκαν σε πιο ευέλικτες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Χάρη στην στενή συνεργασία όλων των εμπλεκομένων χωρών, οι φόβοι ότι η εγκατάλειψη των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών θα ανατρέψει είτε το δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα, είτε θα πυροδοτήσει μια ολομέτωπη οικονομική κρίση δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ. Το γεγονός ότι ο Βόλκερ ηγήθηκε μιας ομαλής μετάβασης χωρίς να προκληθεί κατάρρευση, ήταν ένα σημαντικό επίτευγμα. Σήμερα, καθώς πολλές χώρες της ευρωζώνης αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που προκαλούνται από το σταθερό σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών τους, ελπίζει κανείς ότι έχουν μελετήσει καλά αυτήν την υπόθεση.

Στην συνέχεια, ο Σίλμπερ εξετάζει τον πασίγνωστο αγώνα του Βόλκερ ενάντια στον πληθωρισμό. Στην δεκαετία του 1970, ο πληθωρισμός ήταν ο όλεθρος της αμερικανικής οικονομίας, ανεβαίνοντας από 5% ετήσιου ρυθμού το 1976, στο σχεδόν 12% τον Αύγουστο του 1979, τον μήνα που ο Βόλκερ έγινε πρόεδρος της Federal Reserve. Η απροθυμία της Fed να αυξήσει τα επιτόκια για να σταματήσει τον πληθωρισμό είχε καταστρέψει την αξιοπιστία της και επέτρεπε αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν «πληθωριστικές προσδοκίες» να ριζώνουν. Οι επιχειρήσεις, τα συνδικάτα και οι εργαζόμενοι όλης της οικονομίας ξεκίνησαν τις συζητήσεις τους σχετικά με τους μισθούς και τις τιμές με βάση την υπόθεση ότι ο πληθωρισμός θα είναι από 5% έως 7% ετησίως. Μια τέτοια υπόθεση είναι αρκετά επικίνδυνη, δεδομένου ότι οι εργαζόμενοι απαιτούν αμέσως αυξήσεις μισθών της τάξης του 7% με 8%, για να καλύψουν τον πληθωρισμό, κάτι το οποίο με την σειρά του προκαλεί στις βιομηχανίες περαιτέρω αύξηση τιμών. Αυτό, το επονομαζόμενο «σπιράλ μισθών και τιμών» μπορεί να εκτοξεύσει τον πληθωρισμό δραματικά σε σύντομο χρονικό διάστημα.