Προβλήματα στην Αν. Μεσόγειο… | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Προβλήματα στην Αν. Μεσόγειο…

Η επερχόμενη ορμή για το φυσικό αέριο
Περίληψη: 

Οι ερευνητικές γεωτρήσεις κοντά στις ακτές της Κύπρου, της Αιγύπτου, του Ισραήλ, του Λιβάνου, της Συρίας και της Τουρκίας εντόπισαν τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου. Ο ανταγωνισμός για τα δικαιώματα για την αξιοποίηση αυτών των πόρων επιδεινώνει τις υφιστάμενες εντάσεις για την κυριαρχία και τα θαλάσσια σύνορα. Η ανατολική Μεσόγειος γίνεται γρήγορα τόσο ασταθής όσο και η ανατολική ξαδέλφη της, η Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Ο YURI M. ZHUKOV είναι συνεργάτης στο Πρόγραμμα Μελετών Εθνικής Ασφάλειας στο Κέντρο Διεθνών Υποθέσεων Weatherhead και συνεργάτης στο Ινστιτούτο Ποσοτικών Κοινωνικών Επιστημών και στο Κέντρο για Ρωσικές και Ευρασιατικές Σπουδές Davis.

Τα τελευταία χρόνια, οι διαφωνίες για τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας έχουν γίνει πρωτοσέλιδα σε όλο τον κόσμο. Αλλά μια άλλη Θάλασσα - η Μεσόγειος - γίνεται γρήγορα τόσο ασταθής όσο και η ανατολική ξαδέλφη της. Οι ερευνητικές γεωτρήσεις κοντά στις ακτές της Κύπρου, της Αιγύπτου, του Ισραήλ, του Λιβάνου, της Συρίας και της Τουρκίας εντόπισαν τεράστια αποθέματα [1] φυσικού αερίου. Ο ανταγωνισμός για τα δικαιώματα για την αξιοποίηση αυτών των πόρων επιδεινώνει τις υφιστάμενες εντάσεις για την κυριαρχία και τα θαλάσσια σύνορα. Χωρίς την πιο ενεργή εμπλοκή εξωτερικών δυνάμεων, αυτές οι διαφωνίες θα είναι δύσκολο να επιλυθούν.

Το Ισραήλ φαίνεται να είναι ο κύριος αποδέκτης του πλούτου της ανατολικής Μεσογείου, κάτι που οφείλεται κυρίως στη γεωγραφική κατανομή των πρόσφατων ανακαλύψεων. Το 2009 και το 2010, δύο αμερικανο-ισραηλινές κοινοπραξίες [2] που εξερευνούσαν τον βυθό κοντά στην Χάιφα ανακάλυψαν τα πεδία Tamar και Leviathan, τα οποία περιέχουν κατ’ εκτίμηση συνολικά περίπου 26 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (TCF) φυσικού αερίου. Η χρονική συγκυρία αυτών των ανακαλύψεων ήταν ευνοϊκή. Από την αρχή της Αραβικής Άνοιξης, το Ισραήλ έχει αντιμετωπίσει συχνές διακοπές τροφοδοσίας και το ενδεχόμενο της λύσης του συμβολαίου της με την Αίγυπτο, η οποία παρείχε κατά το παρελθόν το 40% [3] του φυσικού αερίου που καταναλώνεται στο Ισραήλ, σε τιμές χαμηλότερες της αγοράς. Τα πεδία Tamar και Leviathan, όταν αναπτυχθούν, θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του Ισραήλ για ηλεκτρική ενέργεια στα επόμενα 30 χρόνια και ακόμη και να του επιτρέψουν να γίνει καθαρός εξαγωγέας ενέργειας.

Ο Λίβανος - με τον οποίο το Ισραήλ δεν έχει διευθετήσει τα θαλάσσια σύνορα του - έχει δηλώσει ότι ένα μέρος του πεδίου Λεβιάθαν συμπίπτει με μια περιοχή 330 τετραγωνικών μιλίων που και οι δύο χώρες υποστηρίζουν ότι αποτελεί τμήμα των προστατευόμενων οικονομικών ζωνών τους (ΑΟΖ). Αυτή η διαφορά, σε συνδυασμό με την απειλή της Χεζμπολάχ να επιτεθεί [4] στις εξέδρες φυσικού αερίου του Ισραήλ, έχει αυξήσει τον φόρτο εργασίας στο μικρό ναυτικό του Ισραήλ. Μέχρι πρόσφατα, ο πρωταρχικός στρατηγικός στόχος του ισραηλινού ναυτικού ήταν η παράκτια άμυνα και η διατήρηση του αποκλεισμού της Γάζας. Για να εξοπλίσει τον στόλο για την προστασία των υπεράκτιων εξέδρων άντλησης φυσικού αερίου, ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Εχούντ Μπαράκ και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Benny Gantz έχουν εγκρίνει ένα σχέδιο [5] για την προμήθεια τεσσάρων νέων πολεμικών πλοίων. Το Ισραήλ έχει επίσης εργαστεί για να επεκτείνει την πολιτική, στρατιωτική και οικονομική συνεργασία με άλλους τοπικούς φορείς, ιδιαίτερα την Κύπρο.

Αφότου η Κύπρος υπέγραψε συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα με το Ισραήλ το 2010, έχει γίνει η δεύτερη κύρια ωφελημένη χώρα από τον πυρετό του φυσικού αερίου. Το νησί βρίσκεται στην μέση της πιο πιθανής ισραηλινής οδού εξαγωγής του φυσικού αερίου προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Η Κύπρος επίσης διεκδικεί τα δικά της κοιτάσματα φυσικού αερίου. Το πεδίο Αφροδίτη, το οποίο βρίσκεται δίπλα στο Λεβιάθαν, μπορεί να περιέχει έως και επτά TCF φυσικού αερίου - αρκετά για να καλύψουν τις ελληνοκυπριακές εγχώριες καταναλωτικές ανάγκες για τις επόμενες δεκαετίες. Ωστόσο, ακόμη και αυτό το πεδίο αμφισβητείται από άλλους. Η αποσχισθείσα Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (σ.τ.μ.: δηλαδή, το ψευδοκράτος) υποστηρίζει ότι έχει συνιδιοκτησία επί των φυσικών πόρων του νησιού και έχει αντιταχθεί στις προσπάθειες της Λευκωσίας να υπογράψει μονομερώς [3] συμβάσεις υπεράκτιων γεωτρήσεων.

Όπως η Βόρεια Κύπρος και ο Λίβανος, η Τουρκία βλέπει με ανησυχία την ισραηλινο-κυπριακή φλέβα φυσικού αερίου. Η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει τις συνοριακές συμφωνίες της Κύπρου με τους γείτονές της και φοβάται ότι οι Τουρκοκύπριοι θα αποκλειστούν από τα μελλοντικά κέρδη του φυσικού αερίου της Λευκωσίας. Η Τουρκία βλέπει επίσης μια πιθανή διαδρομή εξαγωγής αερίου μέσω Κύπρου και Ελλάδας ως απειλή για τις φιλοδοξίες της να γίνει χώρα διέλευσης φυσικού αερίου από την Κασπία και την Κεντρική Ασία προς την ευρωπαϊκή αγορά. Έτσι, η Άγκυρα έχει διαμαρτυρηθεί για τη συνεργασία μεταξύ του Ισραήλ και της Κύπρου και υποστηρίζει την θέση του Λιβάνου για τις συνοριακές διαφορές του με το Ισραήλ. Προς επίρρωσιν των ανωτέρω, η Τουρκία έχει προγραμματίσει μεγάλες ναυτικές ασκήσεις ώστε να συμπέσουν με γεωτρήσεις των Ελληνοκυπρίων εργολάβων και έχει στείλει τα δικά της ερευνητικά σκάφη σε αμφισβητούμενα ύδατα, απειλώντας να προχωρήσει σε γεωτρήσεις για λογαριασμό των Τουρκοκυπρίων στο «οικόπεδο» Αφροδίτη [6] - το οποίο βρίσκεται εν μέρει μέσα στην οικονομική ζώνη του Ισραήλ.

Οι κινήσεις αυτές γίνονται κατά τη διάρκεια μιας περιόδου συνεχιζόμενης επιδείνωσης των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων, που σηματοδοτήθηκε κυρίως από την επιβίβαση ισραηλινών κομάντο σε τουρκικό πλοίο που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στην Γάζα τον Μάιο 2010. Αυτό και άλλα γεγονότα οδήγησαν την Τουρκία να διαθέσει περισσότερους πόρους για να εξασφαλίσει την ασφαλή διέλευση των πολιτικών και εμπορικών πλοίων της στην Ανατολική Μεσόγειο. Ως η μεγαλύτερη και πιο ικανή δύναμη θαλάσσιας περιοχής - μπορεί να υπερηφανεύεται για ένα μίγμα 200 πλοίων από φρεγάτες, κορβέτες, τακτικά υποβρύχια, σκάφη ταχείας επέμβασης, αμφίβια σκάφη και πλοία εφοδιασμού - ο τουρκικός στόλος υιοθέτησε με χαρά αυτή την διευρυμένη αποστολή του.