Πώς το Ιράν κέρδισε τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών

«Η πώληση παπαρούνας είναι πιο εύκολη από την πώληση διαμαντιών και χρυσού στο Αφγανιστάν, και εξίσου πολύτιμη», μου είπε ένας υπάλληλος του αφγανικού Υπουργείου Υγείας, το 2011. «Η αστυνομία είναι διαφθαρμένη, οι αγρότες φτωχοί και οι εξαρτημένοι πάντα αγοράζουν».

Είχε δίκιο. Η αποτυχία των διεθνών δυνάμεων στο Αφγανιστάν να περιορίσουν το εμπόριο ναρκωτικών αποτελεί μια από τις σοβαρότερες απειλές για την μακροπρόθεσμη σταθερότητα και την ασφάλεια της χώρας. Αν και η υπό αμερικανική ηγεσία συμμαχία έχει δαπανήσει κατά την τελευταία δεκαετία περισσότερα από 6 δισεκατομμύρια δολάρια για την παρεμπόδιση της διακίνησης φορτίων ναρκωτικών, δημιουργώντας κίνητρα στους παραγωγούς για την αναδιάρθρωση της καλλιέργειας παπαρούνας με άλλες καλλιέργειες, καθώς και για την εξάρθρωση παράνομων οικονομικών δικτύων, το Αφγανιστάν παραμένει ο μεγαλύτερος προμηθευτής ηρωίνης και άλλων παράνομων οπιούχων στον κόσμο.

Στις χώρες του ΝΑΤΟ και μόνο, τα αφγανικά ναρκωτικά προκαλούν περισσότερους από 10.000 θανάτους από υπερβολική δόση ηρωίνης ανά έτος – γεγονός που τα καθιστά πιο θανατηφόρα από ό, τι τα πυρομαχικά που έχουν στοιχίσει την ζωή σε περίπου 3.200 συμμάχους από την έναρξη του πολέμου. Εν τω μεταξύ, η κοινή χρήση βελονών μεταξύ των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών έχει οδηγήσει σε μια έκρηξη μολύνσεων από τον HIV, από τη ρωσική ενδοχώρα ως τις χώρες της Βαλτικής και της Ανατολικής Ευρώπης. Το αφγανικό εμπόριο ναρκωτικών παρουσιάζει μια μοναδική απειλή για την διεθνή ασφάλεια, δεδομένου ότι έχει δημιουργήσει αταίριαστες συναναστροφές ιδεολογικά διαφορετικών τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως η Χεζμπολάχ, η οποία συμμετέχει στην μεταφορά και στην χρηματοδότηση ναρκωτικών από τον Λίβανο προς την Νότια Αμερική, και τους Ταλιμπάν, οι οποίοι ελέγχουν την παραγωγή.

Στο Αφγανιστάν, το εμπόριο ναρκωτικών παρέχει την χρηματοδότηση για την συνεχιζόμενη εξέγερση και διαιωνίζει μια νοοτροπία ατιμωρησίας και διαφθοράς – κύρια εμπόδια για την καθιέρωση μιας ορθής διακυβέρνησης και μιας υγιούς κοινωνίας των πολιτών. Επιπλέον, από την άποψη της δημόσιας υγείας, η εκτίναξη του ποσοστού της εξάρτησης από τα ναρκωτικά εκεί, έχει δημιουργήσει μια ενδεχομένως ανυπέρβλητη πρόκληση για την κεντρική κυβέρνηση. Μια μελέτη του 2010 από την Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα, ανέφερε ότι περίπου ένα εκατομμύριο Αφγανοί μεταξύ 15 και 64 ετών έχουν εθιστεί στα ναρκωτικά, από 860.000 που ήταν το 2005. Το ποσοστό 8% των εθισμένων Αφγανών ενηλίκων είναι διπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι Αφγανοί στρέφονται προς την ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών σε μεγάλους αριθμούς - η χρήση της ηρωίνης αυξήθηκε κατά 140% μεταξύ 2005 και 2010. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο των θανατηφόρων ασθενειών που μεταδίδονται με το αίμα, συμπεριλαμβανομένου του HIV / AIDS και της ηπατίτιδας, η οποία μπορεί να μεταδοθεί μέσω κοινών βελονών. Αν αφεθεί ανεξέλεγκτη, η αυξανόμενη επιδημία του HIV στο Αφγανιστάν έχει τη δυνατότητα να καταστρέψει τα οφέλη που επήλθαν από τότε που τέλειωσε η εποχή των Ταλιμπάν σχετικά με τον περιορισμό των θανάτων που προκαλούνταν από λοιμώδη νοσήματα.

Δεδομένου ότι οι υπό αμερικανική ηγεσία προσπάθειες κατά των ναρκωτικών έχουν κάνει ελάχιστη πρόοδο, ήρθε η ώρα το Αφγανιστάν να κοιτάξει άλλα πρότυπα. Όπως αποδεικνύεται, οι αποτυχίες και επιτυχίες του γειτονικού Ιράν στη μείωση τόσο της ζήτησης ναρκωτικών όσο και στην βλάβη που προκαλούν, προσφέρουν ένα καλό παράδειγμα.

ΠΩΣ ΘΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ Η ΜΑΣΤΙΓΑ

Για μεγάλο μέρος του εικοστού αιώνα, η στρατηγική του Ιράν για τον περιορισμό της εξάρτησης από τα ναρκωτικά έμοιαζε πολύ με την σημερινή του Αφγανιστάν: διακοπή της ροής των ναρκωτικών και καταστροφή των καλλιεργειών. Όταν, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, έγινε σαφές ότι αυτή η μέθοδος δεν λειτουργεί, οι ιρανικές αρχές υιοθέτησαν πολιτικές που επικεντρώνονταν περισσότερο στην πρόληψη και την θεραπεία, με ελπιδοφόρα αποτελέσματα.

Αλλά η επανάσταση του 1979 τα άλλαξε όλα αυτά και η ισλαμική κυβέρνηση έφερε σε ισχύ αυστηρούς νόμους μηδενικής ανοχής για τα ναρκωτικά. Το καθεστώς, το οποίο είδε την χρήση ναρκωτικών όχι ως ιατρικό θέμα ή ζήτημα δημόσιας υγείας, αλλά ως ηθική αδυναμία, πίστευε ότι ο εθισμός και η κατάχρηση θα μπορούσαν να παταχθούν μέσω κατασταλτικών μέτρων. Οι κυρώσεις για τους εξαρτημένους περιελάμβαναν πρόστιμα, φυλάκιση και σωματική τιμωρία: Έμποροι ναρκωτικών και λαθρέμποροι συχνά θεωρούνταν ότι είναι «σε πόλεμο με τον Θεό» και εκτελούνταν. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η κυβέρνηση έστειλε χιλιάδες τοξικομανείς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου θα έπρεπε να αποτοξινωθούν και να εξιλεωθούν για τις αμαρτίες τους μέσω καταναγκαστικής εργασίας.

Αυτά τα δρακόντεια κοινωνικά μέτρα κατά των τοξικομανών και των εμπόρων ήταν συνυφασμένα με παρόμοιες επιθετικές ενέργειες για την πρόληψη της διακίνησης των οπιούχων πέρα από τα σύνορα του Αφγανιστάν. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, περίπου το 50% της αφγανικής παραγωγής οπιούχων περνούσε μέσα από το ιρανικό έδαφος και οι ιρανικές αγορές πλημμύρισαν με αφγανικό όπιο, ηρωίνη και μορφίνη. Πρώτον, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Τεχεράνη κατασκεύασε περισσότερα από 260 χιλιόμετρα από στατικές άμυνες - συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων φραγμάτων που μπλόκαραν τις ορεινές διαβάσεις, αντιαρματικών αναχωμάτων, τάφρων, ναρκοπεδίων, στρατοπέδων και πύργων παρατήρησης στα βουνά - με κόστος πάνω από 80 εκατομμύρια δολάρια. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990, περισσότεροι από 100.000 αστυνομικοί, στρατιώτες και άντρες της αντιτρομοκρατικής είχαν απασχοληθεί στις επιχειρήσεις ενάντια στα ναρκωτικά.

Ωστόσο, τόσο οι αυστηρές κοινωνικές πολιτικές όσο και οι οχυρώσεις των συνόρων απέβησαν άκαρπες. Παρά το γεγονός ότι οι ιρανικές αρχές κατάσχεσαν το 1999 σχεδόν οκτώ φορές το ποσό των ναρκωτικών που είχαν κατασχέσει το 1990, δεν μπορούσαν να προλάβουν την επέκταση της αφγανικής παραγωγής οπίου, η οποία ανήλθε εκείνα τα χρόνια από περίπου 1.500 μετρικούς τόνους σε περίπου 4.500. Το Ιράν, επίσης, διαπίστωσε ότι ο αριθμός των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών αυξάνεται. Κατά ειρωνικό τρόπο, οι φυλακές και τα στρατόπεδα όπου οι τοξικομανείς έπρεπε να απεξαρτηθούν, έγιναν επίκεντρα χρήσης ναρκωτικών, στα οποία οι άνθρωποι μάθαιναν πώς να κάνουν ενέσεις ηρωίνης και μοιράζονταν πρωτόγονες βελόνες, επιρρεπείς σε μολύνσεις.

Η αύξηση της κακοήθους χρήσης ναρκωτικών επέφερε περισσότερους θανάτους, περισσότερες περιπτώσεις εθισμού και το πιο ανησυχητικό για τους ηγέτες του Ιράν, μία πλήρως ανεπτυγμένη επιδημία του HIV / AIDS. Μετά από πολλών ετών κατηγορίες περί ηθικού ξεπεσμού και παρακμής της Δύσης με αφορμή τον ιό του AIDS, η ηγεσία του Ιράν είχε να αντιμετωπίσει ένα ξέσπασμα στην ίδια την χώρα της, που τροφοδοτείτο από τις δικές της αποτυχημένες πολιτικές καταπολέμησης των ναρκωτικών. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990, σε ορισμένες επαρχίες, διψήφια ποσοστά χρηστών ηρωίνης έπεφταν θύματα της νόσου. Το 2005, στοιχεία βιολογικής επιτήρησης από την επαρχία Κερμανσάχ έδειξαν ένα ποσοστό εξάπλωσης του HIV μεταξύ του πληθυσμού των φυλακών ενηλίκων στο 13,5%.

Αυτές οι αποτυχίες προκάλεσαν μια πλήρη μεταστροφή στη στάση του Ιράν για την καταπολέμηση των ναρκωτικών. Αντί να εστιάσει στην τιμωρία των τοξικομανών και να προσπαθεί να σταματήσει την διακίνηση ναρκωτικών, το Ιράν αποφάσισε να προσπαθήσει να μειώσει την βλάβη των ναρκωτικών και την ζήτηση για αυτά. Μέχρι το 2002, πάνω από το 50% του προϋπολογισμού της χώρας για τον έλεγχο των ναρκωτικών ήταν αφιερωμένο σε εκστρατείες προληπτικής δημόσιας υγείας, όπως η διαφήμιση και η εκπαίδευση. Η συντηρητική και προηγουμένως αδιάλλακτη ηγεσία του Ιράν άνοιξε κέντρα θεραπείας από τα ναρκωτικά χωρίς να είναι απαραίτητη η παραμονή σε αυτά και κέντρα απεξάρτησης στην Τεχεράνη και σε πόλεις στις επαρχίες.

Η Ισλαμική Δημοκρατία άρχισε επίσης να επιτρέπει στις μη κυβερνητικές οργανώσεις να ξεκινήσουν τις δικές τους προσπάθειες πρόληψης και θεραπείας. Η κυβέρνηση άρχισε να υποστηρίζει έμμεσα τα προγράμματα ανταλλαγής βελονών, φθάνοντας μέχρι το σημείο να στηρίξει την διανομή καθαρών βελονών στο ιρανικό σωφρονιστικό σύστημα. Σταδιακά, ο δρόμος ήταν στρωμένος για τα κέντρα θεραπείας με μεθαδόνη και κλινικές οι οποίες διανέμουν τοπικά παραγόμενα χάπια οπίου, σε μια προσπάθεια να μετατρέψουν τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών σε ασθενείς που τους χορηγείται φαρμακευτική αγωγή.

Κατά την πραγματοποίηση αυτής της αλλαγής, το Ιράν επιδίωξε όχι μόνο να σταματήσει την αυξανόμενη επιδημία του HIV / AIDS αλλά και να μειώσει την ζήτηση για παράνομα ναρκωτικά και να επανενταχθούν οι χρήστες ναρκωτικών στην οικονομία. Αυτά τα νέα μέτρα άρχισαν να επιφέρουν αποτελέσματα: ο αριθμός των νέων κρουσμάτων HIV μεταξύ των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών έπεσε από το κορυφαίο των 3.111 περιπτώσεων το 2004 στις 1.585 περιπτώσεις το 2010. Η τάση αυτή ήταν ιδιαίτερα αισθητή μεταξύ του πληθυσμού των φυλακισμένων του Ιράν, στον οποίο παρατηρήθηκε μια πτώση εξάπλωσης του ιού HIV από το υψηλό 7,92% το 1998 στο χαμηλό 1,51% το 2007. Επιπλέον, σε περιοχές όπου η χώρα εφάρμοσε προγράμματα μείωσης της βλάβης, παρατηρήθηκαν βελτιώσεις στο προσδόκιμο ζωής των τοξικομανών και ψυχολογική ευεξία, σε συνδυασμό με μια συνολική μείωση της παράνομης κατανάλωσης οπιούχων.

ΠΑΡΕΜΒΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ

Η εμπειρία του Ιράν είναι ιδιαίτερα διδακτική για το Αφγανιστάν. Και οι δύο είναι ισλαμικές δημοκρατίες που έχουν την τάση να βλέπουν τα ναρκωτικά μέσω ενός θρησκευτικού πρίσματος. Ωστόσο, οι Ιρανοί έδειξαν ότι είναι δυνατό να ξεπεραστεί αυτή η τάση και να δουν την χρήση ναρκωτικών κυρίως ως ζήτημα δημόσιας υγείας. Προχωρώντας μπροστά, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες υποστηρικτικές χώρες πρέπει να ενθαρρύνουν την Καμπούλ να παραδειγματιστεί από την ιρανική αντιμετώπιση και να υιοθετήσει μια ευρύτερη, ιατρική προσέγγιση στο πρόβλημα των ναρκωτικών.

Τα παλαιότερα χρόνια, πολλές ευρωπαϊκές οργανώσεις άρχισαν να εκπαιδεύουν τους Αφγανούς σε στρατηγικές μείωσης της βλάβης. Οι Γιατροί του Κόσμου, μια γαλλική μη κυβερνητική οργάνωση, έχει δημιουργήσει ορισμένα κέντρα θεραπείας με μεθαδόνη για την θεραπεία των προσβεβλημένων ασθενών από τον ιό HIV με αντιρετροϊκά φάρμακα, παράλληλα με την φροντίδα για χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Οι προσπάθειες αυτές, ωστόσο, έχουν έρθει αντιμέτωπες με την ανεπαρκή χρηματοδότηση και τους σημαντικούς ιδεολογικούς φραγμούς μέσα στην αυστηρά συντηρητική κυβέρνηση του Αφγανιστάν. Επιπλέον, ισχυρά μέλη της κυβερνώσας ομάδας του προέδρου Χαμίντ Καρζάι εξακολουθούν να έχουν οικονομικά συμφέροντα στον τομέα του εμπορίου οπίου και ως εκ τούτου δεν έχουν καμία όρεξη για τέτοιες προσπάθειες.

Όμως, όπως δείχνει η εμπειρία του Ιράν, ο μόνος τρόπος για να μειωθεί πραγματικά η χρήση ναρκωτικών και οι αρνητικές επιπτώσεις της είναι να επικεντρωθούν στην πρόληψη και την θεραπεία. Για να γίνει αυτή την αλλαγή, το Αφγανιστάν θα πρέπει να ξεκινήσει με την δημιουργία ενός οργανισμού χάραξης πολιτικής για τα ναρκωτικά που θα μπορούσε να λειτουργήσει έξω από τα όρια της διαφθοράς της αφγανικής κυβέρνησης. Για να επιτύχει αυτό το μέτρο, οι διεθνείς δυνάμεις στην χώρα θα πρέπει να προχωρήσουν πέρα από την αντιπαραγωγική εστίασή τους στην αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και στην αποτροπή. Οι δυτικές επενδύσεις για την καταπολέμηση των ναρκωτικών στο Αφγανιστάν θα πρέπει να δώσουν έμφαση στην εκπαίδευση, την θεραπεία και την μείωση της συνολικής ζήτησης για τα ναρκωτικά. Εάν αποτύχουν τα παραπάνω, μεγάλο μέρος των διεθνών προσπαθειών για την σταθεροποίηση του Αφγανιστάν θα είναι μάταιες: η χώρα θα παραμείνει ένα επικίνδυνο ναρκω-κράτος, θα φιλοξενεί μια καταστροφική επιδημία κατά της δημόσιας υγείας, καθώς επίσης θα αποτελεί έναν εξαγωγέα εξαρτήσεων και θανάτου για τον υπόλοιπο κόσμο.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139095/amir-a-afkhami/how-iran-wo...

Συνδέσεις:
[1] https://twitter.com/Psych_Doc

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr