Ισλαμοφοβία

Ο σύγχρονος φονταμενταλισμός είναι φαινόμενο που αφορά όλες τις θρησκείες και ξεκίνησε από τον Χριστιανισμό και συγκεκριμένα από τον Αμερικανό δημοσιογράφο και ιεροκήρυκα Κέρτις Λη Λόουζ, ο οποίος βασισμένος στα προτεσταντικά φυλλάδια «Τα θεμέλια της πίστεως» (Fundamentals of the faith) εξήγησε ότι η επιστροφή σε αυτά τα θεμέλια θα έσωζε την κοινωνία. Ο ίδιος περιέγραψε τους φονταμενταλιστές ως «ανθρώπους που πιστεύουν στα θεμελιώδη δόγματα και είναι έτοιμοι να δώσουν μάχη μέχρις εσχάτων για τη χριστιανική πίστη». [3] Οι Χριστιανοί φονταμενταλιστές, κυρίως προτεστάντες στις Η.Π.Α., έχουν απασχολήσει τη διεθνή κοινότητα με τη μαχητικότητά τους και την επιρροή τους στην πολιτική της χώρας, αφού μεγάλο μέρος του Ρεπουμπλικανικού κόμματος ανήκει στη «χριστιανική δεξιά». Ο πρώην υποψήφιος για το προεδρικό χρίσμα του κόμματος, Ρικ Σαντόρουμ, έχει κατά καιρούς μιλήσει με φανατισμό για θέματα όπως η «θεωρία της εξέλιξης», η απαγόρευση των εκτρώσεων (ενίοτε και της αντισύλληψης) και, φυσικά, η απαγόρευση του γάμου ομοφυλοφίλων. Ο χριστιανικός φονταμενταλισμός έχει διάφορες εκφάνσεις, μεταξύ των οποίων: Πεντηκοστιανοί, Ευαγγελιστές, Χιλιαστές (από τους περισσότερους Χριστιανούς δεν αναγνωρίζονται ως Χριστιανοί), κάποιοι Ορθόδοξοι Παλαιοημερολογίτες και κάποιοι Καθολικοί Ιησουίτες. [4]

Ο εβραϊκός επαναστατικός φονταμενταλισμός είναι επίσης μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να αγνοηθεί και είναι άμεσα συνδεδεμένος με το κράτος του Ισραήλ. Σύμφωνα με τον καθηγητή του πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, Ελί Μπαρναβί «το κράτος [του Ισραήλ] είναι εκείνο που με την ύπαρξή του και μόνο, επέτρεψε την ύπαρξη αυτού του φονταμενταλισμού, που οπλίστηκε και όπλισε και εκείνον». [5] Ποιος δε θυμάται τη δολοφονία του Ισραηλινού πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν τον Νοέμβριο του 1995 από τον υπερορθόδοξο Εβραίο φονταμενταλιστή Γιγκάλ Αμίρ, που θεώρησε ότι η συμφωνία ειρήνης με τους Παλαιστινίους αποτελούσε προδοσία των επιταγών του Θεού; [6]

Οι ριζοσπάστες Εβραίοι ακτιβιστές έχουν και στο παρελθόν πραγματοποιήσει επιθέσεις με πολιτικά κίνητρα κατά Παλαιστινίων ή φιλειρηνιστών Ισραηλινών. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, για παράδειγμα, μια οργάνωση γνωστή ως Jewish Underground, διενήργησε σειρά βομβιστικών επιθέσεων κατά Αράβων δημάρχων και δολοφόνησε τρεις Άραβες φοιτητές στη Δυτική Όχθη. [7]

Δεν απαιτείται να επεκταθούμε σε μικρότερους και λιγότερο γνωστούς φονταμενταλισμούς, π.χ. τον ινδουιστικό της Εθνικής Οργάνωσης Εθελοντών (RSS) της Ινδίας ή τον βουδιστικό του Μπουτάν. Ποιες είναι οι διαφορές του ισλαμικού φονταμενταλισμού;

Ο φονταμενταλισμός στο Ισλάμ [8] ξεκίνησε το 18ο αιώνα, όταν οι ιεροδιδάσκαλοι προσπάθησαν να εξηγήσουν τον μουσουλμανικό ξεπεσμό, με την κατάρρευση των αυτοκρατοριών των Μούγκαλς της Ινδίας, της Περσίας ή της Οθωμανικής, ως αποτέλεσμα της απομάκρυνσης από τις θεμελιώδεις αρχές του Ισλάμ. Ελάχιστοι – και μάλιστα όχι Ουλεμάδες (θεολόγοι) – από τους πρωτοπόρους του φονταμενταλισμού ήταν υπέρ της βίας και κανείς υπέρ της βίας κατά των «απίστων». Ο ιδρυτής του «Ουαχαμπισμού» [9] στην αραβική χερσόνησο, Μουχαμέντ ιμπεν Αμπντούλ Ουαχάμπ [10], ήταν ιδιαίτερα φανατικός στην εφαρμογή του Κορανίου. Η άνοδος του Ουαχαμπισμού κατά την περίοδο 1745–1818 οφείλεται στην καθήλωση των Αράβων σε πολύ μεγάλη καθυστέρηση, πνευματική και υλική από την οθωμανική κυριαρχία. Οι οπαδοί του κινήματος αυτού υποστηρίζουν ότι οι αρνητικές δυτικές συνήθειες αλλοίωσαν το πραγματικό νόημα του Ισλάμ. Ο Αμπντούλ Ουαχάμπ πίστευε ότι ο μοναδικός δρόμος για την Αναγέννηση είναι η συμμόρφωση με τις καθαρές εντολές που δίνονται από το Ιερό Κοράνι και η επιστροφή του Ισλάμ στον λόγο του Άραβα προφήτη Μουχαμέντ (χωρίς εισαγόμενες ιδέες) [11]. Η θέση των οπαδών του Ουαχαμπισμού επέβαλε την επιστροφή της ηγεσίας του μουσουλμανικού κόσμου (του χαλιφάτου) σε αραβικά χέρια και όχι τουρκικά. Αυτή η θέση υπονόμευε τη βάση στην οποία στηριζόταν η εξουσία των Οθωμανών Σουλτάνων, διότι αμφισβητούσε το ισλαμικό χρίσμα των Οθωμανών ηγετών και γι’ αυτό ο Ουαχαμπισμός εξοντώθηκε με τη βία κατά την περίοδο 1812-1818 από την κυβερνήτη της Αιγύπτου Μουχαμέντ Αλί κατόπιν εντολής του Οθωμανού σουλτάνου της Κωνσταντινουπόλεως. [12]

Αντίθετα, οι Σαγιέντ Τζαμάλ αλ-Ντιν «αλ Αφγάνι» και Μουχαμέντ Αμπντού ήταν εκσυγχρονιστές. Η έμπνευση του αλ Αφγάνι με την υιοθέτηση της ιδέας του ισλαμικού συνδέσμου («Πανισλαμισμού», Pan Islamism) αναπτύχθηκε ως αντίδραση απέναντι στα εισερχόμενα ευρωπαϊκά φαινόμενα «δυτικοποίησης» (westernization) που άρχισαν να κατακτούν τις ισλαμικές χώρες και την οθωμανική αυτοκρατορία [13]. Ο Ισλαμικός σύνδεσμος του Τζαμάλ αλ Ντίν αλ Αφγάνι αναδείχθηκε για τη σωτηρία του ισλαμικού κόσμου από την στρατιωτική, πολιτική και οικονομική ευρωπαϊκή κυριαρχία όταν εμφανίστηκαν στην Ευρώπη τα κινήματα του «πανσλαβισμού» και τον «παγγερμανισμού» (Pan Slavism και Pan Germanism). [14]

Οι ακτιβιστές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Χασάν αλ-Μπανά (ιδρυτής) και Σαγιέντ Κουτμπ ήταν υπέρ της ανατροπής της «δυτικής και αντισλαμικής» εξουσίας. Η ίδρυση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας το 1928 ήταν η άμεση αντίδραση στη διάλυση του Ισλαμικού Χαλιφάτου (που ένωσε, έστω πνευματικά, όλους τους Μουσουλμάνους), από το φιλοδυτικό Κεμάλ Ατατούρκ το 1924, και ο κύριος στόχος του κινήματος αυτού ήταν η ένωση όλων των Μουσουλμάνων του κόσμου [15]. Σήμερα το κίνημα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας θεωρείται ο άξονας του σύγχρονου πολιτικού Ισλάμ [16].