Η ελλιπής ναυτική στρατηγική του Ισραήλ

Από τότε που το Ισραήλ αντιμετώπισε το πρώτο πλήγμα της εισβολής στο έδαφός του από τους Άραβες γείτονές του, το 1948, οι στρατιωτικοί σχεδιαστές και οι στρατηγοί του έχουν επικεντρωθεί κυρίως στις χερσαίες απειλές. Οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας και το δόγμα της ασφάλειας είχαν ως στόχο να αποτρέψουν τέτοιες επιθέσεις και να τις τερματίσουν γρήγορα. Και, όπως ήταν αναμενόμενο, οι πόλεμοι στους οποίους το Ισραήλ έχει πολεμήσει από την ίδρυσή του ήταν ως επί το πλείστον χερσαίοι.

Μέχρι σήμερα, η θαλάσσια στρατηγική του Ισραήλ παραμένει σε μεγάλο βαθμό μια δεύτερη σκέψη. Για πολλά χρόνια, το ναυτικό τού Ισραήλ ήταν η λιγότερο εμφανής στρατιωτική υπηρεσία της χώρας. Η πιο πρόσφατη προσπάθεια της χώρας να δημιουργήσει μια νέα εθνική στρατηγική για την ασφάλεια το 2006, δεν περιελάμβανε κανένα σημαντικό θαλάσσιο στοιχείο. Ως εκ τούτου, το Ισραήλ δεν έχει κανένα ολοκληρωμένο όραμα, στόχους ή πολιτική για τα θαλάσσια και ναυτικά θέματα.

Αυτό αποτελεί πρόβλημα. Ως μια μικρή χώρα που περικλείεται από αντιπάλους σε όλα τα χερσαία της σύνορα, το Ισραήλ θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η ασφάλεια και η οικονομική ευημερία έρχονται εξ ορισμού και συνδέονται άμεσα με τις ανοικτές θάλασσες. Ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ, ο David Ben-Gurion, το γνώριζε αυτό καλά. «Όποιος συνειδητοποιεί την γεωγραφική πραγματικότητα για εμάς και τις οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις της», είπε σε μια ομιλία του το 1950, «θα αντιληφθεί αμέσως την αξία της δύναμης των θαλασσών μας για την ύπαρξή μας».

Ο Ben-Gurion και οι επίγονοί του δεν έλαβαν σοβαρά υπόψη αυτά τα σοφά λόγια, τα οποία είναι ακόμα πιο εύστοχα σήμερα. Κατ’ αρχήν, ο μεγάλος όγκος των εξαγωγών και των εισαγωγών του Ισραήλ – 98% το 2011 - εξάγεται από ή εισέρχεται στην χώρα μέσω της Μεσογείου. Οι υποβρύχιες διακλαδώσεις εξασφαλίζουν σχεδόν το σύνολο των επικοινωνιών του Ισραήλ στον κόσμο. Και με ένα όλο και πιο εχθρικό Ιράν που διοχετεύει όπλα δια θαλάσσης στους αντιπάλους του Ισραήλ, είναι επιτακτική ανάγκη το Ισραήλ να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στην ναυτική στρατηγική και τις δυνάμεις του.

Επιπλέον, η πρόσφατη ανακάλυψη του φυσικού αερίου στις λεκάνες της Ανατολικής Μεσογείου δημιουργεί ένα πιθανό χρυσωρυχείο στην υπεράκτια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη του Ισραήλ, μια περιοχή επί της οποίας μόνο το Ισραήλ κατέχει δικαιώματα για εξόρυξη και χρήση των θαλάσσιων πόρων. Τα αποθέματα εκεί έχουν την δυνατότητα να κάνουν το Ισραήλ ενεργειακά ανεξάρτητο και να του επιτρέψουν την εξαγωγή ενέργειας προς την Ευρώπη και ενδεχομένως, ακόμη και την Ασία. Παράλληλα, τα αποθέματα θα μπορούσαν να προκαλέσουν νέες συγκρούσεις μεταξύ του Ισραήλ και των γειτονικών παράκτιων κρατών, συμπεριλαμβανομένων της Τουρκίας και του Λιβάνου. Οι χώρες αυτές δεν έχουν διευθετήσει την ακριβή οριοθέτηση των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών τους και αν το Ισραήλ ή ο Λίβανος χορηγούσαν άδειες εξερεύνησης σε περιοχές που διεκδικεί η κάθε πλευρά, η σημερινή διπλωματική διένεξη σίγουρα θα επιδεινωνόταν.

Το Ισραήλ θα πρέπει να προετοιμαστεί για να προστατεύσει τα συμφέροντά του στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη με μετριοπαθή επέκταση του στόλου του, η οποία θα του επιτρέψει να διατηρήσει μια συνεχή παρουσία στην περιοχή και την προστασία των υπεράκτιων δραστηριοτήτων του, συμπεριλαμβανομένης της εξερεύνησης του φυσικού αερίου. Ένας τέτοιος στόλος θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει ως ακτοφυλακή, κάτι που το Ισραήλ δεν έχει επί του παρόντος.

Φυσικά, τα νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν επίσης την περιφερειακή συνεργασία, λαμβάνοντας υπόψη τα οικονομικά ωφελήματα των χωρών που συνεργάζονται για την εξαγωγή του φυσικού αερίου. Το Ισραήλ εξετάζει επί του παρόντος μια τέτοια συνεργασία με την Κύπρο, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει την δημιουργία μιας πλωτής μονάδας υγροποίησης για το φυσικό αέριο που διαθέτουν από κοινού. Επιπλέον, το Ισραήλ μπορεί να είναι βέβαιο για στενότερες σχέσεις με την Ελλάδα και την Βουλγαρία, αν επιλέξει να εξάγει φυσικό αέριο σε αυτές. Αυτοί οι δεσμοί θα βοηθήσουν να αντισταθμίσει την διάβρωση της συμμαχίας του με την Τουρκία. Την ίδια στιγμή, η δυνατότητα του Ισραήλ να παρέχει φυσικό αέριο προς την Τουρκία μπορεί να συμβάλει στην βελτίωση των ισραηλινο-τουρκικών σχέσεων.

Μια δεύτερη εξέλιξη που θα αναπροσανατολίσει το Ισραήλ προς την θάλασσα είναι η αύξηση των παράνομων φορτίων στα ύδατα, ανοικτά των ακτών του Ισραήλ. Δύο από τους μεγαλύτερους αντιπάλους της χώρας, η Χεζμπολάχ και η Χαμάς λαμβάνουν όπλα και προμήθειες μέσω λαθρεμπορίου στην θάλασσα. Οι ομάδες αυτές συχνά εξαρτώνται από το θαλάσσιο λαθρεμπόριο λόγω της περιορισμένης ικανότητας των χωρών να αστυνομεύσουν τα διεθνή ύδατα και του γεγονότος ότι τα πλοία μπορούν να μεταφέρουν εκατοντάδες τόνους όπλων σε μια μόνο παράδοση. Τα τελευταία χρόνια, όμως, το Ισραήλ έχει σημειώσει κάποια πρόοδο, κατάσχοντας πολλά πλοία που βρέθηκαν να μεταφέρουν όπλα για τους μη κρατικούς εχθρούς του. Το 2009, για παράδειγμα, το ισραηλινό ναυτικό ανέβηκε στο MV Francop, για το οποίο υπήρχε υπόνοια ότι μετέφερε όπλα από το Ιράν προς την Χεζμπολάχ και βρήκε δεκάδες κοντέινερ με όπλα.

Οι θάλασσες είναι επίσης αγωγός για άλλες παράνομες συναλλαγές, συμπεριλαμβανομένων των ναρκωτικών, καθώς και της παράνομης μετανάστευσης. Καθώς το Ισραήλ ολοένα και σφραγίζει τα νότια σύνορά του από τους ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τις συγκρούσεις και την οικονομική στέρηση στην Αφρική, αυτοί οι μετανάστες κατά πάσα πιθανότητα θα προσπαθήσουν να καταλήξουν στο Ισραήλ από τη θάλασσα. Όπως και οι άλλες βιομηχανικά προηγμένες χώρες κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου, το Ισραήλ ανησυχεί για τις αρνητικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η εισροή μεταναστών από τον παγκόσμιο Νότο.

Αυτές οι νέες προκλήσεις, τις οποίες το Ισραήλ δεν αντιμετωπίζει μόνο του, έχουν οδηγήσει στην αύξηση των διεθνών προσπαθειών για την προστασία του θαλάσσιου τομέα. Οι προσπάθειες αυτές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων βάσει κανόνων ασφαλείας, όπως η Πρωτοβουλίας Διάδοσης της Ασφάλειας, που ξεκίνησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες το 2003. Η πρωτοβουλία έχει ως στόχο να συντονίσει την απαγόρευση προσπέλασης στα πλοία που είναι ύποπτα για μεταφορά όπλων μαζικής καταστροφής, συστημάτων διανομής, καθώς και συναφών υλικών. Επιπλέον, οι θαλάσσιες χώρες ενώνουν τακτικά τις ναυτικές δυνάμεις τους για την καταπολέμηση κοινών εχθρών. Η Συνδυασμένη Ειδική Ομάδα «150», για παράδειγμα, ενώνει 25 χώρες για την αντιμετώπιση της πειρατείας και της τρομοκρατίας στο Κέρας της Αφρικής.

Το Ισραήλ είναι ένας κύριος ωφελημένος των εν λόγω ρυθμίσεων. Πράγματι, παίζει έστω και έναν μικρό ρόλο σε τουλάχιστον μία από αυτές. Ένας ισραηλινός αξιωματικός σύνδεσμος τώρα βασίζεται μόνιμα στις Συμμαχική Ναυτική Διοίκηση του ΝΑΤΟ στη Νάπολη. Αυτός ο σύνδεσμος διευκολύνει την ισραηλινή συνεργασία με τις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις των συμμάχων στην Μεσόγειο. Το Ισραήλ θα πρέπει να εξετάσει την μεγαλύτερη συμμετοχή του και να παίξει μεγαλύτερο ρόλο σε αυτές τις θαλάσσιες επιχειρήσεις. Θα μπορούσε να συμβάλει στην σταθερότητα των θαλασσών μέσα από την ανταλλαγή πληροφοριών, την παρακολούθηση φορτίων, ακόμη και με κοινές προσπάθειες ελέγχου στην θάλασσα.

Για να αναπτύξει αυτές τις πρωτοβουλίες, το Ισραήλ χρειάζεται τη δική του ολοκληρωμένη εθνική θαλάσσια στρατηγική που θα περιλαμβάνει την ασφάλεια, το εμπόριο, το δίκαιο, την επιστήμη, το περιβάλλον και την τεχνολογία. Κάθε στρατηγική θα πρέπει να συνεπάγεται την ενίσχυση των υφιστάμενων θαλάσσιων οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών ναυτιλιακών Αρχών του Ισραήλ, καθώς και την δημιουργία νέων θεσμών, όπως η ακτοφυλακή και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα αφιερωμένα στις θαλάσσιες δραστηριότητες.

Κατά την χάραξη μιας θαλάσσιας στρατηγικής, το Ισραήλ θα πρέπει να στοχεύει σε περισσότερα από τον παραδοσιακό στόχο της εξισορρόπησης με το πολεμικό ναυτικό των αντιπάλων του. Στο μέλλον, το ισραηλινό ναυτικό θα αντιμετωπίσει ως επί το πλείστον μη κρατικούς παράγοντες. Οι διοικητές του ναυτικού θα πρέπει επίσης να αλλάξουν τις αντιλήψεις τους σχετικά με την υπηρεσία. Αυτή την στιγμή, οι ηγέτες του στόλου επιφανείας διατηρούν ξεπερασμένες αντιλήψεις για τις αποστολές τους, πιστεύοντας ότι θα βρεθούν σε καθοριστικές συμβατικές μάχες ενάντια σε ένα άλλο κράτος. Αν και οι ικανότητες που απαιτούνται για να κερδίσουν τέτοιες μάχες δεν πρέπει να εγκαταλειφθούν, οι διοικητές του ναυτικού του Ισραήλ θα πρέπει να διευρύνουν το σκεπτικό για την δύναμή τους, παίζοντας διπλωματικούς ρόλους και ρόλους αστυνόμευσης και συμμετέχοντας σε διεθνείς επιχειρήσεις ναυτικής ασφάλειας.

Μέρος του προβλήματος της έλλειψης ολοκληρωμένης θαλάσσιας στρατηγικής του Ισραήλ είναι ότι έχει αναγκάσει τον ναυτικό να χαράζει το δικό του ρόλο και τις δικές του αποστολές για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι κάποτε απομονωμένες δυνάμεις πεζοναυτών, για παράδειγμα, έχουν λάβει μέρος σε χερσαίες μάχες τόσο στον Λίβανο όσο και στην Δυτική Όχθη. Η μονάδα έχει επίσης συμμετάσχει στην παρακολούθηση εχθρικών πλοίων που μεταφέρουν φορτία όπλων για παρακρατικούς εχθρούς του Ισραήλ. Με μια σωστή στρατηγική, το Ισραήλ θα μπορούσε να θέσει έναν ολοκληρωμένο ρόλο για κάθε τμήμα του ναυτικού.

Μια θαλάσσια και ναυτική στρατηγική θα πρέπει να καθορίσει επίσης, τις εσωτερικές συζητήσεις σχετικά με το μέγεθος του στόλου επιφανείας. Τώρα, με μόνο 13 πλοία - το ήμισυ του μεγέθους του στην δεκαετία του 1980 - ο στόλος μπορεί να μην είναι σε θέση να εκτελεί ορισμένα από τα νέα καθήκοντά του, όπως η προστασία των υδάτων πάνω από τα κοιτάσματα του φυσικού αερίου και η καταπολέμηση των λαθρεμπόρων. Οι Ισραηλινοί ηγέτες θα πρέπει να επανεκτιμήσουν την εμβέλεια του ναυτικού και τον αριθμό των πλοίων του. Αν το ναυτικό πράγματι δεσμευτεί για την διατήρηση μιας προοδευτικής παρουσίας στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, θα χρειαστεί ορισμένα νέα πλοία για να αποτρέψει μια πιθανή σύγκρουση σχετικά με τους φυσικούς πόρους.

Μια μελλοντική στρατηγική πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τον πιθανό ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει το ναυτικό αντιμετωπίζοντας ένα πυρηνικό Ιράν. Εδώ, το Ισραήλ θα πρέπει να διευκρινίσει τους στόχους τού τρίτου σκέλους του, του υποβρύχιου στόλου. Αυτός ο λεγόμενος «σιωπηλός στόλος» αναμένεται να διπλασιαστεί σε μέγεθος μέχρι το 2017, οπότε και θα αναπτύξει ένα έκτο υποβρύχιο κατηγορίας Dolphin. Η επέκταση αυτή φέρεται να στοχεύει, τουλάχιστον εν μέρει, στην ενίσχυση της αποτρεπτικής στάσης του Ισραήλ έναντι του Ιράν.

Δεν μπορεί να υπάρξει καμία αμφιβολία ότι τις επόμενες δεκαετίες το Ισραήλ θα πρέπει να αναπροσανατολιστεί προς την Μεσόγειο. Εάν η χώρα θέλει να προστατεύσει καλύτερα την ασφάλειά της και να προωθήσει τα οικονομικά της συμφέροντα στην θάλασσα, θα πρέπει να συγκεντρώσει τις ναυτιλιακές δραστηριότητές της στο πλαίσιο μιας μεγαλύτερης, πιο συνεκτικής στρατηγικής.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139063/ehud-eiran-and-yuval-zur/i...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr