Η άνοδος των αναμορφωτών της Κίνας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η άνοδος των αναμορφωτών της Κίνας

Αλλαγές στις οποίες μπορούμε να πιστέψουμε

Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη, επίσης, τον λόγο για τον οποίο η τελευταία ομάδα των Κινέζων ηγετών φαινόταν να αγνοεί τις διαρθρωτικές ασθένειες στην κινεζική οικονομία. Παρά την αναγνώριση του γεγονότος ότι, σύμφωνα με τα λόγια του πρώην Κινέζου Πρωθυπουργού Wen Jiabao, η οικονομία ήταν «ασύμμετρη, ασυντόνιστη, ασταθής και μη βιώσιμη», οι προηγούμενοι ηγέτες μπορούσαν να κοιμούνται πιο ήσυχοι, γνωρίζοντας ότι η Κίνα θα εξακολουθούσε να αναπτύσσεται παρά τα άμεσα προβλήματα της. Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη ήταν τόσο εντυπωσιακή στη δεκαετία του 2000 που η ηγετική ομάδα υπό τον πρώην πρόεδρο Hu Jintao έκρινε ότι θα μπορούσε πιθανώς να ανταπεξέλθει το οικονομικό κόστος της μεταρρύθμισης των προηγούμενων δεκαετιών.

Όμως, αν και η οικονομία της Κίνας αναπτύχθηκε με ταχείς ρυθμούς σε όλη την πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα - κυρίως λόγω των επενδύσεων και της εκτίναξης των εξαγωγών - δεν έγινε πολύ ισχυρότερη από πλευράς θεμελιωδών στοιχείων. Παρέμεινε σχετικά εκτεθειμένη στις διαταραχές της παγκόσμιας ζήτησης, λόγω του ότι η εγχώρια ζήτηση στην Κίνα ήταν πολύ χαμηλή και αυτό αντανακλούσε νέες ανισότητες και ανισορροπίες. Το κόστος της έντασης κεφαλαίου και του μοντέλου ανάπτυξης των εξαγωγών είναι πλέον τόσο προφανές και εντυπωσιακό που δεν μπορούν πλέον να το αγνοούν ή να το κρύβουν. Για παράδειγμα, οι πρόσφατες εκτιμήσεις έχουν τοποθετήσει το περιβαλλοντικό κόστος της ανάπτυξης της Κίνας στα τουλάχιστον 230 δισεκατομμύρια δολάρια ή περίπου στο 3,5% του ΑΕΠ της Κίνας το 2010.

Γι’ αυτό είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ο Xi και ο Li κατανοούν και αποδέχονται ότι οι μεταρρυθμίσεις δεν αποτελούν πλέον μια επιλογή, αλλά μια αναγκαιότητα. Το πεδίο εφαρμογής, η κλίμακα και το βάθος των μεταρρυθμίσεων αυτών, ωστόσο, θα εξαρτηθούν τελικά από το αν η νέα ομάδα παρουσιάσει την αντοχή και την αίσθηση του χρόνου που έφεραν την επιτυχία στις φιλόδοξες αποφάσεις της δεκαετίας του 1990.

ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ ΜΕ ΚΙΝΕΖΙΚΟ ΣΤΥΛ

Ποιοι είναι οι σηματοδότες της πραγματικής οικονομικής μεταρρύθμισης; Αρκετοί δείκτες είναι σημαντικό να παρακολουθούνται κατά το επόμενο ενάμιση έτος. Μια σημαντική ένδειξη είναι ο βαθμός στον οποίο το Πεκίνο μειώνει τον ρόλο του κράτους στην οικονομία με την ανάθεση φορολογικής και δημοσιονομικής εξουσίας σε τοπικούς αξιωματούχους. Τα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να περιλαμβάνουν μεταβίβαση της εξουσίας για εγκρίσεις έργων υποδομής στις τοπικές κυβερνήσεις, την μείωση της περιττής διοικητικής γραφειοκρατίας και την απαγόρευση των ad hoc διοικητικών τελών που επιβάλλονται από τις τοπικές κυβερνήσεις.

Κάποια μορφή αποκέντρωσης πιθανόν θα λάβει χώρα σε δημοσιονομικό επίπεδο. Πολλές επαρχίες έχουν δει τα φορολογικά ταμεία τους να μαραζώνουν από το 1994, όταν μια πολύ σημαντική φορολογική αναθεώρηση ανακατεύθυνε τα έσοδα προς την κεντρική κυβέρνηση στο Πεκίνο. Οι τοπικές κυβερνήσεις εξαρτώνται τώρα από μεταβιβάσεις από την κεντρική κυβέρνηση ως συμπλήρωμα των προϋπολογισμών τους. Και όταν οι μεταβιβάσεις αυτές αποδεικνύονται ανεπαρκείς, όπως συμβαίνει συνήθως, στρέφονται συχνά στην πώληση δημόσιας γης σε εργολάβους και βασίζονται στην αποπληρωμή των χρεών τους μέσω σκοτεινών καναλιών δανεισμού για να εξασφαλίσουν τα ποσά που χρειάζονται. Δεδομένου ότι η Κίνα δεν διαθέτει μια καλά αναπτυγμένη αγορά δημοτικών ομολόγων ή μια ισχυρή ανεξάρτητη τοπική φορολογική βάση, είναι εύκολο να δούμε το πώς ένα τοπικό φορολογικό σύστημα σε αταξία - αυτό που παρέχει κίνητρα για να πουληθεί γη για οικιστική ανάπτυξη - συνέβαλε στην υπερθέρμανση της αγοράς ακινήτων της χώρας.

Ένας άλλος τομέας που είναι έτοιμος για μεταρρύθμιση είναι εκείνος της τιμολόγησης της ενέργειας. Καθ’ όλη την οικονομική άνθηση της Κίνας, το Πεκίνο έχει συμπιέσει τις τιμές της ενέργειας επειδή η ενέργεια αποτελεί μια κρίσιμη εισροή στο κινεζικό υψηλής έντασης κεφαλαίου μοντέλο ανάπτυξης. Έτσι, με τον επίμονο φόβο του Πεκίνου για υποδαύλιση του πληθωρισμού, η κυβέρνηση έχει παρέμβει συχνά για να εξασφαλίσει ότι οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και του άνθρακα, μεταξύ άλλων πηγών ενέργειας, θα παραμείνουν σταθερές. Αλλά το γεγονός ότι η ενέργεια είναι φθηνή σημαίνει ότι η κινεζική βιομηχανία έχει ελάχιστα κίνητρα για να βελτιώσει την απόδοσή της. Αντ' αυτού, οι εταιρείες της χώρας έχουν μετατραπεί σε καταναλωτές ενέργειας και καταστροφείς του περιβάλλοντος. Μια αύξηση της τιμής της ενέργειας που θα αντανακλά το πραγματικό κόστος της, θα αναγκάσει τις κινεζικές επιχειρήσεις να βελτιώσουν την αποδοτικότητά τους και να αναπτύξουν καθαρότερες μεθόδους παραγωγής.

Ένας τρίτος τομέας που πρέπει να παρακολουθείται είναι το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας της Κίνας, ιδιαίτερα της υγειονομικής περίθαλψης και των συντάξεων. Ξεκινώντας από τις μεταρρυθμίσεις το 2009, το προβληματικό σύστημα υγείας της Κίνας σταδιακά θα βελτιωθεί και θα τεθεί πιθανότατα σε μια νέα φάση με την νέα κυβέρνηση. Ομοίως, το κατακερματισμένο και θλιβερά ανεπαρκές σύστημα συντάξεων θα πρέπει επίσης να προχωρήσει πέρα από την σημερινή κατάστασή του ως ένα μεγάλης κλίμακας μη χρηματοδοτούμενο σύστημα. Και οι δύο μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες αν το Πεκίνο πρόκειται να ασχοληθεί με μια γηράσκουσα κοινωνία και την στήριξη της κατανάλωσης με την χάραξη ενός σχεδίου προληπτικών αποταμιεύσεων.

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΠΕΚΙΝΟΥ

Μεμονωμένη, κάθε μια από τις μεταρρυθμίσεις αυτές θα είναι μικρή. Ωστόσο, το σωρευτικό τους αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι τεράστιο. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι οι προσδοκίες για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να μετριάζονται από την πραγματικότητα της σημερινής οικονομίας της Κίνας – ένα μεγαθήριο 8,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που είναι πιο σύνθετο και ώριμο από ό, τι ήταν πριν από 15 χρόνια. Με αυτή την έννοια, τα έκτακτα κέρδη από τις σημερινές μεταρρυθμίσεις κατά πάσα πιθανότητα θα είναι πιο περιορισμένα σε σχέση με αυτά που επετεύχθησαν όταν η χώρα ξεκινούσε από χαμηλότερη βάση στη δεκαετία του 1990.