Πώς ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας εξελίχθηκε σε ιερή σταυροφορία

Το κουτί της Πανδώρας άνοιξε στην Μέση Ανατολή στα τέλη Μαΐου. Αυτό συνέβη όταν ο Γιουσούφ αλ Καρανταουί, ο Αιγύπτιος θεολόγος που είναι ίσως ο πιο ισχυρός σουνίτης κληρικός του κόσμου, κάλεσε τους σουνίτες μουσουλμάνους παγκοσμίως να πολεμήσουν το καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ και την Χεζμπολάχ στην Συρία. Τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, η δήλωση του Καρανταουί σίγουρα θα επισπεύσει την εισροή των ξένων μαχητών στην Συρία. Και πριν περάσει πολύς καιρός, ο εμφύλιος πόλεμος στην Συρία θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια ολοκληρωτική θρησκευτική σύγκρουση που θα αφορούσε ολόκληρη την περιοχή.

Ο 86χρονος Καρανταουί είναι ένας κληρικός ο οποίος έφυγε από την Αίγυπτο για το Κατάρ το 1961 και έκτοτε έχει γίνει κάτι σαν διασημότητα μεταξύ των ισλαμικών θρησκευτικών ηγετών. Έχει συγγράψει πάνω από 100 βιβλία που πωλούνται σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο και η εβδομαδιαία τηλεοπτική εκπομπή του στο Αλ Τζαζίρα έχει δεκάδες εκατομμύρια τηλεθεατές. Ο Καρανταουί οφείλει μεγάλο μέρος της επιρροής του στην προσεκτική ισορροπία ανάμεσα στον λαϊκισμό και τον πολιτικό συντηρητισμό. Καταφέρνει να συνδυάζει, για παράδειγμα, την σκληρή γραμμή απόψεων σχετικά με το Ισραήλ με έντονες επικρίσεις κατά της Αλ Κάιντα. Έχει χτίσει μια φήμη ως κάποιος που λέει την αλήθεια απέναντι στην εξουσία, διατηρώντας προνόμια - όπως ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα και θέση καθηγητή - που συνήθως έρχονται με το να είναι κανείς κοντά στο κατεστημένο. Κατά μια έννοια, στον σουνιτικό μουσουλμανικό κόσμο αυτός είναι που προσομοιάζει περισσότερο με τον Πάπα.

Τα επίμαχα σχόλια του Καρανταουί έγιναν σε ένα συλλαλητήριο στην Ντόχα την Παρασκευή στις 31 Μαΐου. Με μια συναισθηματική ομιλία για τα δεινά των σουνιτών στην Συρία, ο Καρανταουί δήλωσε ότι «όποιος έχει την ικανότητα και έχει εκπαιδευτεί να πολεμάει. . . πρέπει να πάει: Καλώ τους μουσουλμάνους να πάνε να βοηθήσουν τους αδελφούς τους στην Συρία». Αυτό είναι ένα αξιόλογο μήνυμα, ακριβώς επειδή είναι κάτι που οι κληρικοί με κύρος όπως ο Καρανταουί δεν κάνουν σχεδόν ποτέ. Ισλαμιστές κληρικοί του κατεστημένου συχνά δηλώνουν ότι ένας δεδομένος ένοπλος αγώνας είναι νόμιμη τζιχάντ, αλλά σπανίως λένε ότι οι μουσουλμάνοι σε όλο τον κόσμο έχουν την υποχρέωση να προσχωρήσουν σε αυτόν. Οι ριζοσπάστες κληρικοί ήταν γνωστοί για το ότι προχωρούσαν στο επιχείρημα για το λεγόμενο ατομικό καθήκον, το οποίο στήριζαν λέγοντας ότι όλοι οι μουσουλμάνοι άνδρες πρέπει να πολεμήσουν και ότι αν κάποιος αρνείται να το πράξει θα ήταν αμαρτία. Αλλά οι κανονικοί κληρικοί, όπως ο Καρανταουί, συνήθως χρησιμοποιούν το επιχείρημα της «συλλογικής ευθύνης», το οποίο σημαίνει ότι οι ξένοι μπορούν να πολεμήσουν κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, αλλά χωρίς καμία υποχρέωση. Ακόμα και στην έξαρση τής πολύ δημοφιλούς αφγανικής τζιχάντ στην δεκαετία του 1980, ο Σαουδάραβας Σέιχ Αμπντ αλ-Αζίζ μπιν Μπαζ είπε μόνο ότι οι μουσουλμάνοι έχουν «την υποχρέωση να υποστηρίξουν» τους Αφγανούς μουτζαχεντίν - «χωρίς να αποτελεί ατομική υποχρέωση να πολεμήσουν στο πλευρό τους». Άφησε σε πιο ριζοσπαστικές μορφές, όπως ο Αμπντουλάχ Αζάμ, ο φαινομενικός μέντορας του Οσάμα Μπιν Λάντεν, να υποστηρίξουν ότι όλοι οι μουσουλμάνοι έπρεπε να παλέψουν.

Σίγουρα, ο Καρανταουί δεν χρησιμοποίησε τον όρο «ατομικό καθήκον» (fard ‘ayn στα αραβικά), και στην έκκλησή του είπε ότι κυρίως οι άνδρες με στρατιωτική εκπαίδευση θα πρέπει να πάνε. Ωστόσο, σε μια περιοχή όπου η στράτευση είναι ο κανόνας, αυτό σημαίνει σχεδόν ο καθένας. Με την έκκλησή του σε όλους τους ικανούς σουνίτες να πολεμήσουν στη Συρία, ο Καρανταουί δεν επαναλαμβάνει απλώς την ιδεολογία τής τζιχάντ, έρχεται σε αντίθεση, επίσης, με τον παλιότερο εαυτό του. Το 2009, έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο Νομολογία τής Τζιχάντ, στο οποίο απέρριψε το επιχείρημα σχετικά με το ατομικό καθήκον για τζιχάντ στην Παλαιστίνη, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Η προθυμία του να κάνει μια εξαίρεση για τη Συρία σήμερα, είναι μια ένδειξη του πόσο έντονα αισθάνονται σχετικά με τη σύγκρουση οι σουνίτες Άραβες που βρίσκονται εκτός Συρίας.

Άλλοι κληρικοί έχουν επίσης κάνει έκκληση για το ατομικό καθήκον σχετικά με τη Συρία κατά το παρελθόν έτος, αλλά κανένας από αυτούς δεν πλησίαζε καν την τεράστια επιρροή του Καρανταουί. Η δήλωσή του, ως εκ τούτου, έχει γίνει ένα σημαντικό πρότυπο για τους άλλους κληρικούς: Τους το καθιστά ευκολότερο να μιλάνε σκληρά για το θέμα της Συρίας και πιο δύσκολο να ενεργούν ωσάν περιστερές. Κατά συνέπεια, το μήνα Ιούνιο έγιναν μια σειρά από δηλώσεις ανώτερων κληρικών σε όλη την περιοχή με εκκλήσεις για τζιχάντ στη Συρία. Για παράδειγμα, λίγες μόλις μέρες μετά τη δήλωση του Καρανταουί, ο Μεγάλος Μουφτής της Σαουδικής Αραβίας, Αμπντούλ Αζίζ αλ-Σέιχ, ενέκρινε δημοσίως το μέρος της διάλεξης του Καρανταουί που κατήγγειλε τη Χεζμπολάχ ως το «κόμμα του Σατανά».

Ο μουφτής δεν αντιμετώπισε άμεσα το θέμα των ξένων μαχητών, αλλά κατέστησε σαφές ότι ο ίδιος ενέκρινε την ρητορική κλιμάκωση του Καρανταουί. Ομοίως, μια εβδομάδα αργότερα, μια ομάδα Ulama της Υεμένης (δηλαδή του ισλαμικού κλήρου) κυκλοφόρησε μια συλλογική έκκληση - φετβά για την «υπεράσπιση των καταπιεσμένων» στη Συρία. Όπως και ο Σαουδάραβας μουφτής, οι Υεμενίτες κληρικοί δεν επανέλαβαν την έκκληση του Καρανταουί ακόμη και σε μη-Σύρους να πολεμήσουν αλλά ούτε την επέκριναν. Δύο εβδομάδες μετά την ομιλία του Καρανταουί, ο Σαουδάραβας κληρικός Saud al-Shuraim δήλωσε από τον άμβωνα στο Μεγάλο Τζαμί στη Μέκκα ότι οι πιστοί έχουν καθήκον να υποστηρίξουν τους αντάρτες της Συρίας «με όλα τα μέσα». Την επόμενη ημέρα, (ο πρόσφατα καθαιρεθείς) πρόεδρος της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι μίλησε σε ένα συλλαλητήριο στο Κάιρο, κουνώντας τη σημαία της συριακής αντιπολίτευσης και καταγγέλλοντας τόσο το καθεστώς Άσαντ όσο και τη Χεζμπολάχ. Το συλλαλητήριο διοργανώθηκε από σκληροπυρηνικούς κληρικούς που υποστηρίζουν μια πιο σκληρή στάση σχετικά με τη Συρία, και παρ’ όλο που ο Μόρσι δεν αποδέχθηκε ρητά τους ξένους μαχητές, η εμφάνισή του στο συλλαλητήριο ερμηνεύθηκε ευρέως ως ένα νεύμα σε όσους επιθυμούν να συμμετάσχουν στον πόλεμο.