Ο μύθος του παντοδύναμου κεντρικού τραπεζίτη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο μύθος του παντοδύναμου κεντρικού τραπεζίτη

Η νομισματική πολιτική και τα όριά της
Περίληψη: 

Οι κεντρικοί τραπεζίτες περιβάλλονταν πάντα από ένα μη δικαιολογημένο μυστήριο, είτε θεωρούνται κακόβουλοι είτε ακατανόητοι είτε παντοδύναμοι. Το νέο βιβλίο του Neil Irwin για τη νομισματική πολιτική κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης διαλύει αυτούς τους μύθους μια για πάντα.

Ο ADAM S. POSEN είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Peterson για τα Διεθνή Οικονομικά και διετέλεσε μέλος της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής στην Τράπεζα της Αγγλίας από το 2009 ως το 2012. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @AdamPosen.

Οι κεντρικοί τραπεζίτες διέθεταν πάντα ένα αναιτιολόγητο μυστήριο. Ακόμη και αφότου οι πολιτικές τους και οι διαδικασίες τους έχουν γίνει αισθητά πιο διαφανείς, η ατμόσφαιρα της μυστικότητας και της εξουσίας γύρω από αυτούς εξακολουθεί να υφίσταται. Και η συνεχιζόμενη χρηματοπιστωτική κρίση έχει φέρει τις δραστηριότητές τους στο προσκήνιο τόσο της οικονομικής πολιτικής όσο και της γενικότερης πολιτικής, έστω κι αν η κρίση έχει αποκαλύψει πολλούς εγγενείς περιορισμούς τής νομισματικής πολιτικής και της οικονομικής πρόβλεψης γενικότερα.

Πράγματι, οι κεντρικοί τραπεζίτες θα έπρεπε να ήταν πολύ πιο ταπεινοί σήμερα από όσπ ήταν κατά τις τελευταίες δεκαετίες, όταν κάποιοι από αυτούς διεκδίκησαν τα εύσημα για τη λεγόμενη «μεγάλη μετριοπάθεια» (great moderation), την περίοδο της μειωμένης οικονομικής αστάθειας που διήρκεσε από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 μέχρι τα πρώτα χρόνια αυτού του αιώνα. Είναι πλέον σαφές ότι η ευημερία και η σταθερότητα που απόλαυσε μεγάλο μέρος του κόσμου κατά τη διάρκεια αυτών των ετών ήταν σε μεγάλο βαθμό τυχαίο αποτέλεσμα. Παρ’ όλα αυτά, η νομισματική πολιτική είναι ένα ισχυρό εργαλείο, ακόμη και αν είναι λιγότερο ισχυρό από όσο πολλοί πιστεύουν.

Το βιβλίο του δημοσιογράφου Neil Irwin, The Alchemists: Three Central Bankers and a World on Fire (Οι Αλχημιστές: Τρεις Κεντρικοί Τραπεζίτες και ένας Κόσμος που Έχει Πάρει Φωτιά) έχει υπ’ αυτή την έννοια ατυχή τίτλο. Οι κεντρικοί τραπεζίτες δύσκολα μπορεί να είναι ασήμαντοι, αλλά οι πολιτικές τους δεν μπορούν να μετατρέψουν την οικονομική πορεία όπως ο αλχημιστής μετατρέπει την σκουριά σε χρυσό. Κατά παρέκκλιση αυτού του περιορισμού, το βιβλίο του Irwin είναι μια εξαιρετική καταγραφή του πώς οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν ανταποκριθεί στην οικονομική κρίση, με σχολαστικές αναφορές και γεμάτο ξεκάθαρες εξηγήσεις για τα γεγονότα και τις οικονομικές έννοιες. Σε γενικές γραμμές, είναι ένα απίστευτα πολύτιμο βιβλίο για όλους τους μη οικονομολόγους που ενδιαφέρονται για τα οικονομικά. Ως κάποιος που γνωρίζει καλά τους τρεις κεντρικούς τραπεζίτες στους οποίους αναφέρεται το βιβλίο – τον πρόεδρο της Federal Reserve των ΗΠΑ Ben Bernanke, τον πρώην διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας Mervyn King και τον πρώην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Jean-Claude Trichet - μπορώ να επιβεβαιώσω ότι η αφήγηση είναι κάτι περισσότερο από αληθής. Ασχολείται με τα άτομα, τις συνθήκες γύρω από τις αποφάσεις τους και τα κίνητρά τους, και τα παρουσιάζει δίκαια. Το βιβλίο του Irwin θα έχει διαρκή αξία για ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών και των εκλεγμένων αξιωματούχων, αλλά θα έχει μεγαλύτερη συμβολή ως ένα πόνημα που διορθώνει τις πολλές αβάσιμες ή απλά τρελές ιδέες για τις προθέσεις και τις επιπτώσεις τής νομισματικής πολιτικής.

ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ

Έχει ήδη υπάρξει μια σειρά από πολύ καλές δημοσιογραφικές εκδόσεις για την οικονομική κρίση, όπως αυτή του David Wessel «In Fed We Trust» και του Carlo Bastasin «Saving Europe», που επιτυγχάνουν το εντυπωσιακό κατόρθωμα να ασχολούνται σωστά με την μακροοικονομία παραμένοντας κατανοητοί. «Οι Αλχημιστές» κάνουν το ίδιο και επιπλέον, παρέχουν μια διεθνή προοπτική. Το να εξετάζει κανείς τις τρεις κεντρικές τράπεζες είναι καλύτερο από το να εξετάζει μόνο μια για να υπογραμμίσει το πόσο πολύ εξαρτάται η επιτυχία τής νομισματικής πολιτικής και της οικονομικής παρέμβασης από τους εθνικούς θεσμούς, την πολιτική και τις περιστάσεις. Ο Irwin τονίζει το πόσο οι κορυφαίοι κεντρικοί τραπεζίτες φαίνεται να ανήκουν σε μια κοινή ομάδα, αλλά η γενική εντύπωση που ο αναγνώστης λαμβάνει είναι για την ποικιλομορφία των προσεγγίσεών τους και των ανησυχιών τους, παρ’ όλο που ανταποκρίθηκαν σε παράλληλες προκλήσεις.

Μία από τις πιο σημαντικές πτυχές τού The Alchemist είναι ότι διαλύει την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι η πολιτική της Κεντρικής Τράπεζας καθοδηγείται από πολύ τεχνικά μοντέλα ή λεπτές, καλά σχεδιασμένες συνωμοσίες. Η χάραξη νομισματικής πολιτικής μπορεί να είναι πιο εννοιολογική από όσο οι εντυπωσιακές συμφωνίες επί του προϋπολογισμού ή η διαμόρφωση δημοσιονομικών κανονισμών, αλλά απέχει πολύ από το να είναι μηχανιστική. Ο Irwin εξηγεί όσο το δυνατόν ακριβέστερα το πόσο πολλοί διαφορετικοί παράγοντες επηρεάζουν τις μηνιαίες αποφάσεις τής Ομοσπονδιακής Επιτροπής Ανοικτής Αγοράς τής Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής τής Τράπεζας της Αγγλίας, και του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ.

Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου, όπως ο Irwin καθιστά σαφές, ότι όλες αυτές είναι αληθινές επιτροπές. Ο επικεφαλής έχει διάφορους βαθμούς επιρροής σε κάθε μια, αλλά και στις τρεις, γίνονται διάφορες συζητήσεις και πραγματοποιείται ανεξάρτητη ψηφοφορία - όπως απέδειξε ο Axel Weber, ο πρώην πρόεδρος της Bundesbank, όταν αρνήθηκε να υποστηρίξει την αγορά ελληνικών ομολόγων τον Μάιο του 2010. (Ή όπως έκανα και εγώ κατά τη διάρκεια της θητείας μου στην Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής, όταν πίεσα για περαιτέρω ποσοτική χαλάρωση το 2010-11, αντίθετα με τις επιθυμίες ορισμένων εκ των συναδέλφων μου που ήθελαν αύξηση επιτοκίων). Ακόμα και όταν δεν υπάρχει ανοικτή διαφωνία, οι επιτροπές πολιτικής στις κεντρικές τράπεζες υπόκεινται στα ίδια δυναμική όπως και κάθε άλλη επιτροπή, με μέλη που στυλώνουν τα πόδια τους για τις θέσεις τους σε επανειλημμένες συνεδριάσεις, με θέματα που έρχονται ξανά και ξανά χωρίς να λαμβάνεται απόφαση, και με ανθρώπους που χρησιμοποιούν ρητορικές τακτικές για να υπερισχύσουν των συναδέλφων τους.