Η ατελής τουρκική ειρήνη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ατελής τουρκική ειρήνη

Οι μάχες σταμάτησαν - αλλά οι αντιθέσεις παραμένουν
Περίληψη: 

Μια κατάπαυση του πυρός μεταξύ τής Τουρκίας και των Κούρδων ανταρτών υποτίθεται ότι θα έπρεπε να ανοίξει τον δρόμο σε μια συνολική διαδικασία μεταρρυθμίσεων που θα αντιμετωπίσει τα παράπονα των Κούρδων. Όμως, η διαδικασία αυτή βρίσκεται σε στασιμότητα, αφήνοντας όλες τις πλευρές να αναρωτιούνται αν η αδύναμη ειρήνη θα κρατήσει.

Ο PIOTR ZALEWSKI με βάση την Κωνσταντινούπολη γράφει, μεταξύ άλλων για το Time, το Foreign Policy και τους Financial Times. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter στο @p_zalewski.

Η Hakkari, μια ορεινή πόλη παραχωμένη στην νοτιοανατολική γωνιά τής Τουρκίας, έχει γίνει μάρτυρας μερικών από τις χειρότερες μάχες των τριών δεκαετιών τής πάλης μεταξύ των τουρκικών στρατευμάτων και των ανταρτών από το Εργατικό Κόμμα τού Κουρδιστάν ή PKK. Λίγες είναι οι οικογένειες εκεί που δεν φέρουν τα σημάδια τού πολέμου, και η οικογένεια Akkis δεν αποτελεί εξαίρεση.

Ένα ψυχρό ανοιξιάτικο πρωινό νωρίτερα φέτος, ο Ali Akkis, ένας 43χρονος Κούρδος εργαζόμενος στις κατασκευές, κάθισε δίπλα στη σύζυγό του και τη μητέρα του σε ένα μικρό διαμέρισμα στα περίχωρα της πόλης, με ένα τουρκικό οπλισμένο όχημα σταθμευμένο κάτω στον δρόμο, και άρχισε να μιλά για τους αδελφούς του. Ένας από αυτούς, ο Γιακούπ, εντάχθηκε στο PKK το 1989, παίρνοντας την κωδική ονομασία Kawa, όπως ονομαζόταν ένας αρχαίος λαϊκός ήρωας σεβαστός στους Κούρδους. Ήταν 14 ετών. Ένα χρόνο αργότερα, πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε σε μια μάχη με Τούρκους στρατιώτες σε έναν τομέα κοντά στα ιρακινά σύνορα. «Σκοτώθηκε το φθινόπωρο, αλλά ήταν λίγους μήνες αργότερα, τον χειμώνα, ότι ένας από τους χωρικούς τον βρήκε και τον έθαψε», είπε ο Ali, δήλωσε. Ως αυτήν την ημέρα, η περιοχή όπου βρισκόταν το σώμα του είναι υπό τον έλεγχο παραστρατιωτικών οι οποίοι πληρώνονται από το κράτος, οι λεγόμενοι πολιτοφύλακες. «Δεν μπορούμε καν να επισκεφθούμε τον τάφο του».

Ο άλλος αδελφός του Αλί, ο Aydin, τραυματισμένος από την παιδική του ηλικία από τον θάνατο του Γιακούπ, εντάχθηκε στο PKK το 2002, και αυτός σε ηλικία 14 ετών. Ο ίδιος ζήτησε επίσης να γίνει γνωστός στους διοικητές του ως Kawa. Το 2008, η τουρκική κυβέρνηση τον συνέλαβε, τον δίκασε και τον καταδίκασε σε 36 χρόνια φυλάκιση με την κατηγορία τού εκβιασμού και της συμμετοχής σε τρομοκρατική ομάδα (η Τουρκία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρούν το PKK ως τέτοια). «Ποτέ δεν ήταν στρατιώτης», τόνισε ο Ali. «Ήταν περισσότερο σαν λογιστής». Στο τέλος τού περασμένου έτους, όταν εκατοντάδες κρατούμενοι μέλη τού PKK προχώρησαν σε απεργία πείνας για να διαμαρτυρηθούν για την απομόνωση του ηγέτη τους Αμπντουλάχ Οτσαλάν σε μια φυλακή-νησί στην θάλασσα του Μαρμαρά, ο Aydin συμμετείχε. «Άντεξε επί 58 ημέρες», είπε ο Αλί.

Ο ίδιος ο Ali παρά τρίχα να έχει την τύχη τού μικρότερου αδερφού του στην φυλακή. Το αδίκημα του, είπε, ήταν ότι είχε εμφανιστεί σε μια συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε από ένα κουρδικό κόμμα, στην οποία οι ομιλητές χρησιμοποίησαν το τιμητικό πρόθεμα «Sayin», που σημαίνει «προς τιμήν του», όταν αναφέρθηκαν στον Οτσαλάν. Ο Ali δικάστηκε με την κατηγορία τής τρομοκρατικής προπαγάνδας, και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια με αναστολή.

Η σύζυγος και η μητέρα τού Αλί κοίταζαν στο κενό καθώς μιλούσε ο Ali. Καμιά τους δεν μιλούσε παραπάνω από μερικές λέξεις τής τουρκικής γλώσσας. Η γλώσσα στην Hakkari, ιδίως μεταξύ των ηλικιωμένων γυναικών που παντρεύονται νωρίς, μένουν στο σπίτι, και ποτέ δεν φοίτησαν σε σχολείο, ήταν τα κουρδικά.

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΑΝΑΜΟΝΗΣ

Στις 30 Σεπτεμβρίου , αρκετούς μήνες αφότου επισκέφθηκα την οικογένεια Akkis, ο μακροχρόνια δημοφιλής πρωθυπουργός τής Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανακοίνωσε στο ραδιόφωνο μια σειρά προτάσεων με σκοπό, μεταξύ άλλων, να παράσχει στην μεγάλη κουρδική μειονότητα της χώρας (12-15 εκατομμύρια άνθρωποι) νέα πολιτισμικά και γλωσσικά δικαιώματα. Η κυβέρνηση, είπε, σχεδίαζε την εισαγωγή τής εκπαίδευσης στην κουρδική γλώσσα στα ιδιωτικά σχολεία, την επαναφορά των αρχικών ονομάτων των κουρδικών χωριών και επαρχιών που εκτουρκίστηκαν, καθώς και να καταργήσει τον εθνικιστικό ύμνο που όλοι οι μαθητές τής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να απαγγείλουν – «Η ύπαρξή μου είναι αφιερωμένη στην ύπαρξη των Τούρκων . ... Ευτυχισμένος είναι αυτός που λέει ότι είμαι Τούρκος». Η Άγκυρα θα εξετάσει επίσης τρόπους για τη μείωση του εκλογικού ορίου για τα πολιτικά κόμματα από 10% σε 5%, ανοίγοντας τον δρόμο στην κύρια πολιτική ομάδα των Κούρδων, το Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP), το οποίο συνήθως στις δημοσκοπήσεις παίρνει περίπου 6% με 7% των ψήφων, να εισέλθει στο κοινοβούλιο. (Μέχρι τώρα, οι Κούρδοι υποψήφιοι έχουν καταστρατηγήσει το όριο κατεβαίνοντας στις εκλογές ως ανεξάρτητοι).

Ο άλλος στόχος αυτών των μεταρρυθμίσεων, ακόμη και αν ο Ερντογάν δεν το διευκρίνισε (έτσι ώστε να ξεφύγει από την εντύπωση ότι δεν κερδίζει τίποτα από την εκτός νόμου οργάνωση), ήταν να διασφαλιστεί ότι το παράθυρο για μια ιστορική συμφωνία ειρήνης μεταξύ του PKK και της κυβέρνησης δεν έκλεισε απότομα.

Από τότε που η εξέγερση του PKK ξεκίνησε το 1984, η κουρδική διένεξη αντιπροσώπευε το μεγαλύτερο εμπόδιο στην ανάπτυξη της δημοκρατικής Τουρκίας. Αφού στοίχισε την ζωή σε περίπου 40.000 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων στρατιωτών, μαχητών και αμάχων, οι μάχες εμπόδισαν την οικονομική ανάπτυξη, βάζοντας σε κίνδυνο τις φιλοδοξίες τής Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ, και δηλητηρίαζε συστηματικά τις σχέσεις της με τις γειτονικές χώρες.

Κατά την διάρκεια του πολέμου, κάποια πράγματα άλλαξαν. Οι επαναστάτες δεν απαιτούν πλέον ένα ξεχωριστό κουρδικό κράτος, αλλά μάλλον μερική αυτονομία και νέες πολιτιστικές ελευθερίες. Η τουρκική κυβέρνηση, η οποία κάποτε το πήγε τόσο μακριά ώστε να αρνηθεί ότι υπήρχαν καν οι Κούρδοι, έχει γίνει πολύ πιο ανοικτή στα αιτήματά τους, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια της βασιλείας τού Κόμματος της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) τού Ερντογάν, το οποίο πήρε την εξουσία από το 2002.