Θεωρίες Κοινωνικών Συστημάτων

Συγγραφέας Βασίλης Μαγκλάρας

Εκδόσεις Ι.Σιδέρης

Έτος 2013

Σελίδες 320 pp.

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Ο Habermas αντιμετωπίζεται ως ο θεωρητικός, η συστημική θεωρία τού οποίου έχει επηρεαστεί θεμελιωδώς από τον ύστερο Parsons. Κατά τον συγγραφέα, οι αναλύσεις τού εν λόγω στοχαστή υπήρξαν καθοριστικές τις δεκαετίες τού 1980 και του 1990 εντάσσοντας τον στον ευρύτερο θεωρητικό χώρο των συστημικών θεωριών υπό μια αναθεωρητική σκοπιά. Η θεωρητική κατασκευή τού Habermas συνιστά μια θεωρητική ανάμειξη μιας νέας ερμηνευτικής προσέγγισης των κοινωνικών φαινομένων, συνδυάζοντας τον λειτουργισμό και την συστημική ανάλυση, την κριτική θεωρία και την επικοινωνία. Οι πυλώνες τής θεωρίας του αποτελούνται από την θεωρητική παράδοση των αξιών, γνώρισμα της γερμανικής σχολής σκέψης, από όπου προέρχεται η κριτική στον θετικισμό και από την θεώρηση των κοινωνικών φαινομένων υπό το φως τής αυστηρής επιστήμης. Ο Habermas συμβάλλει στον φιλοσοφικό αυτό διάλογο με την θέση ότι η έγκυρη και ως εκ τούτου αληθής ή επιστημονική ερμηνεία των κοινωνικών φαινομένων προκύπτει από έναν ελεύθερο και ανεμπόδιστο κοινωνικό διάλογο. Για τον Habermas η επιστήμη και η γνώση δεν μπορούν παρά να είναι το αποτέλεσμα του ελεύθερου διαλόγου, οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του οποίου αναζητούνται στην ώριμη περίοδο του έργου του.

Έχοντας παρουσιάσει αναλυτικά και εύστοχα τις ως άνω διαστάσεις των τριών θεωρητικών προσεγγίσεων ο συγγραφέας επιχειρεί να τις αποτιμήσει σε μια συγκριτική προοπτική προσπαθώντας να καταγράψει τις βασικές τους κατευθύνσεις και πορείες. Το εγχείρημα του συγγραφέα είναι δύσκολο καθόσον προϋποθέτει βαθιά θεωρητική γνώση και εξοικείωση τόσο με το έργο των διανοητών που αναφέρθηκαν όσο και με τις βασικές κριτικές και επικρίσεις του, πράγμα το οποίο ελέγχει και τιθασεύει με απλό και ουσιαστικό τρόπο. Έτσι, αναδεικνύει τον πολιτικό -στην ουσία- προσανατολισμό των εν λόγω θεωρητικών προσεγγίσεων, κατατάσσοντας τους Parsons και Habermas στο προοδευτικό στρατόπεδο και τον Luhmann σε εκείνο των συντηρητικών. Την ίδια στιγμή, ο συγγραφέας επιχειρεί ένα είδος τριγωνοποίησης, αντιπαραθέτει δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο οι τρεις θεωρητικοί αντιλαμβάνονται το κοινωνικό σύστημα και την ένταξη σε αυτό με άξονα την έννοια της διπλής ενδεχομενικότητας, δηλαδή την αντίληψη που θέλει να είναι ενδεχόμενο στην ατομική και κοινωνική δράση οτιδήποτε δεν είναι αναγκαστικό ή αδύνατο. Καταλήγοντας, ο συγγραφέας επιχειρεί να συζητήσει τον τρόπο με τον οποίο οι συστημικές θεωρίες που ανέλυσε αναθεωρήθηκαν υπό το πρίσμα του νεολειτουργισμού προσπαθώντας να απαντήσει στο βασικό ερώτημα που αποτελεί την καρδιά τής επιχειρηματολογίας του, κατά πόσο δηλαδή ο λειτουργισμός ως κοινωνική θεωρία έχει επιτύχει ή αποτύχει.

Είναι κάτι παραπάνω από σαφές ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν μπορεί παρά να μην είναι μονομερής και απόλυτη, κάτι που ο συγγραφέας γνωρίζει και για τον λόγο αυτό παραθέτει και αναλύει κριτικά την σχετική συζήτηση, φωτίζοντας σημεία των συστημικών θεωριών τα οποία έχουν τύχει επιπλέον επιτυχούς, ούτως ειπείν, επεξεργασίας (όπως η έννοια τού δρώντος υποκειμένου) ή αδυναμίας, όπως οι τέσσερις λειτουργίες τού Parsons. Η αξιόλογη αυτή προσπάθεια του συγγραφέα η οποία καθοδηγεί ευχάριστα και πολύ κατατοπιστικά τον μη σχετικό αναγνώστη καταλήγει στην αναγνώριση του γεγονότος ότι, εν τέλει ο νεολειτουργισμός συγκροτεί μια ξεχωριστή θεωρία στην ήδη υπάρχουσα θεωρία καθώς και ότι οι συνθέσεις τους αποσκοπούν στηn συγκρότηση μιας θεωρίας μεσαίου τελικά βεληνεκούς παρά μιας μεγάλης αφήγησης.

Ο συγγραφέας, εν τέλει, μέσα από τη βαθιά γνώση της κοινωνικής θεωρίας δεν κανοναρχεί το αποτέλεσμα της θεωρητικής του αναζήτησης αλλά ανοίγει εκ νέου τη συζήτηση εντάσσοντας σε αυτή τον αναγνώστη και την προβληματική του.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr