Κατάρρευση στο Νότιο Σουδάν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κατάρρευση στο Νότιο Σουδάν

Τι πήγε λάθος – και πώς μπορεί να διορθωθεί

Η πικρή αλήθεια τού πολέμου στο Νότιο Σουδάν κατά την διάρκεια της δεκαετίας τού 1990 είναι ότι οι περισσότερες από τις μάχες ήταν μεταξύ νοτίων, και ότι τα στρατεύματα των αντιμαχόμενων παρατάξεων έδειξαν την ίδια περιφρόνηση στα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως και οι πολιτοφύλακες και οι τζιχαντιστές τού βορρά - οι υποτιθέμενοι εχθροί. Όχι μόνο οι εσωτερικοί πόλεμοι σκότωσαν χιλιάδες μέσω της αιματοχυσίας και δεκάδες χιλιάδες από την πείνα, αλλά απείλησαν να διαλύσουν και τον κοινωνικό ιστό τού Νότιου Σουδάν πέραν κάθε επισκευής.

Η κοινωνία των πολιτών στο Νότιο Σουδάν - με βοήθεια από ξένους χρηματοδότες - ηγήθηκε μιας αργής και δύσκολης διαδικασίας ειρήνευσης «των ανθρώπων» ή «Νότιου προς Νότιο», ακόμη και όταν ο πόλεμος μαινόταν. Αφρικανικές κυβερνήσεις έφεραν κοντά τούς φραξιονιστές ηγέτες, βοηθώντας να μείνουν τα ευρύτερα θέματα μιας παν-σουδανικής ειρήνης και δημοκρατίας στην ατζέντα. Μια ομάδα σουδανικών και αφρικανικών μη κυβερνητικών οργανώσεων διακριτικά χάραξε την στρατηγική για την οικοδόμηση της ειρήνης. Εν τω μεταξύ, οι επίσημες ειρηνευτικές συνομιλίες Βορρά-Νότου ξεκίνησαν τελικά το 2002, αλλά εμποδίζονταν συνεχώς από έναν παρανοϊκό ηγέτη τού SPLM που ήθελε ειρήνη με τους δικούς του όρους. Μια από τις ανείπωτες ιστορίες αυτής της περιόδου είναι ο ρόλος που έπαιξε ο Garang για την παρεμπόδιση των ειρηνευτικών πρωτοβουλιών και την παράταση του πολέμου. Και όταν υπέγραψε τελικά την Συνολική Ειρηνευτική Συμφωνία (CPA) τον Ιανουάριο του 2005, η εσωτερική ειρηνευτική διαδικασία στο Νότο μπήκε στο περιθώριο.

Οι πληγές που δεν έχουν επουλωθεί εντός τού Νότου δεν ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από την πολιτική σύγκρουση στο Νότιο Σουδάν κατά την διάρκεια των τελευταίων δύο ετών. Αλλά οι πολιτικοί ηγέτες κινητοποίησαν την εκλογική τους δύναμη κατά μήκος των εθνικών γραμμών, και διαφορετικές μονάδες τού στρατού προέρχονται από διαφορετικές εθνοτικές ομάδες. Με το που έπεσαν πυροβολισμοί στις 14 Δεκεμβρίου, η χώρα διαιρέθηκε κατά μήκος αυτών των ρηγμάτων. Ένα σημαντικό μέρος τής κάθε προσπάθειας για την επίλυση της κρίσης, πρέπει να είναι η επανεκκίνηση των βασικών πρωτοβουλιών για την συμφιλίωση και την επούλωση.

ΑΘΑΝΑΤΗ ΜΑΧΗ

Το τρίτο στοιχείο στη σημερινή σύγκρουση είναι ο στρατός, ακόμα γνωστός με το παλιό όνομά του, Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός του Σουδάν (Sudan People’s Liberation Army, SPLA). Εξαιρετικά γενναίοι στη μάχη και έτοιμοι να αντέξουν τρομερά υψηλά επίπεδα θυμάτων, οι στρατιώτες τού SPLA πολέμησαν σε έναν μακρό και αιματηρό αγώνα αντίστασης. Αλλά, σταθερά υπονομεύονταν από την κακή οργάνωση. Φοβούμενος να παράσχει μια βάση πάνω στην οποία θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν εσωτερικοί αντίπαλοι, ο Garang αρνήθηκε να αναπτύξει συνεκτικές και επαγγελματικές στρατιωτικές μονάδες, προτιμώντας αντ’ αυτού να συγκροτεί ad hoc δυνάμεις για κάθε μάχη. Ο SPLA δεν κέρδισε τον πόλεμο με τον βορρά. Μάλλον, η εξαιρετική ικανότητα των ορθόδοξων και ανορθόδοξων μαχητών του στο να αντιστέκονται στην ήττα έδειξε στο Χαρτούμ ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να κυβερνήσει το Νότιο Σουδάν αντίθετα με την θέλησή τους.

Όταν υπεγράφη η CPA, ο SPLA ήταν στην πραγματικότητα μόνο μια από τις πολλές στρατιωτικές δυνάμεις στο Νότιο Σουδάν. Αναμφισβήτητα, το ίδιο ισχυρές με τον SPLA ήταν οι αντίπαλες «Δυνάμεις Άμυνας τού Νότιου Σουδάν» (South Sudan Defense Forces, SSDF), οι οποίες οργανώθηκαν και χρηματοδοτούνται από το Χαρτούμ και έχουν μια ισχυρή εθνική-περιφερειακή βάση. Πολλοί φοβήθηκαν έναν εμφύλιο πόλεμο στο νότο μετά την ειρήνευση με τον βορρά. Αλλά ο Kiir, μόλις ανέλαβε την εξουσία το 2005, προσέγγισε την ηγεσία των SSDF και άλλων διοικητών πολιτοφυλακών προσφέροντάς τους συμμετοχή στον στρατό και στην κυβέρνηση. Το βραβείο δεν ήταν απλώς η εγχώρια ειρήνη, αλλά κι ένα μερίδιο των εσόδων από το πετρέλαιο. Η μισθοδοσία τού SPLA μεγεθύνθηκε σε πάνω από 200.000 ονόματα. Το 55% του προϋπολογισμού τού νότου πήγε στην άμυνα - και περισσότερο από το 80% από αυτά τα κονδύλια πήγαν σε μισθούς.

Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός τής Juba τον Ιανουάριο του 2006, η οποία χαλύβδωσε την συμφωνία τού Kiir με τους ηγέτες των πολιτοφυλακών, ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα του προέδρου. Απέτρεψε τον εμφύλιο πόλεμο. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, το αποτέλεσμα αυτό δημιούργησε ανυπέρβλητα εμπόδια για την μεταρρύθμιση και τον επαγγελματισμό τού στρατού. Ο στρατός ήταν κάτι παραπάνω από ένας συνασπισμός εθνικών μονάδων δεμένων μεταξύ τους λόγω των μισθών. Διαδοχικές προσπάθειες για την δημιουργία ενός κεντρικού καταλόγου στρατιωτών ανατράπηκαν. Πολύ συχνά, οι επιχειρήσεις αφοπλισμού έγιναν εθνοτικά επιλεκτικές, αφήνοντας αφοπλισμένες κοινότητες να προσβληθούν από τους γείτονές τους. Το 2012, όταν ο Kiir υποσχέθηκε να κατονομάσει διεφθαρμένους διοικητές τού στρατού, αυτοί οι διοικητές τον ανάγκασαν να οπισθοχωρήσει. Σε αντίθεση με πολλά άλλα έθνη, ο στρατός τού Νοτίου Σουδάν δεν είναι ένας θεσμός που χτίζει ένα εθνικό ήθος και κοινή ταυτότητα, αλλά αντίθετα είναι ένας εμφύλιος πόλεμος σε αναμονή.

Για το λόγο αυτό, ο τερματισμός τού εμφύλιου πολέμου αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα. Η κυβέρνηση και οι αντάρτες πρέπει να σταματήσουν τις εχθροπραξίες, να σταματήσουν την εθνική στρατιωτική κινητοποίηση, και να αρχίσουν να συνομιλούν – όπως ζητούν οι Αφρικανοί μεσολαβητές. Στη συνέχεια, η ηγεσία τού Νότιου Σουδάν και ο λαός, και οι ξένοι φίλοι τους, πρέπει να ξεκινήσουν την αργή και λεπτή εργασία τής διάλυσης των τοπικών πολεμάρχων που αναπτύσσονται κάτω από την σημαία τού SPLA.

Στην οικοδόμηση του κράτους, τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την εμπειρία. Είναι κάτι που οι ηγέτες κάθε χώρας πρέπει να αποκτήσουν μόνοι τους. Η σημερινή κρίση δείχνει ότι οι ηγέτες τού Νοτίου Σουδάν έχουν αποτύχει. Όμως, μετά την άσχημη εκκίνηση, η κρίση θα μπορούσε να αποτελέσει μια ευκαιρία για μια συνολική επανεξέταση του εθνικού τους έργου.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.