Κερδίζοντας την ειρήνη… αποτυγχάνοντας στην Γενεύη

Αυτό δεν μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να γίνει. Ο Άσαντ φαίνεται να μην έχει καμία πρόθεση να διαπραγματευθεί μια συμφωνία ή να υποστηρίξει κανενός είδους καταμερισμό τής εξουσίας. Αλλά το Κρεμλίνο υπήρξε πρόθυμο να του δώσει το πλεονέκτημα της αμφιβολίας. Μέχρι ο Άσαντ να δείξει την κακή πίστη του, απορρίπτοντας δημοσίως μια διευθέτηση που θα δέχεται η Ρωσία, η Μόσχα θα συνεχίσει να τον θεωρεί ως μέρος τής λύσης και όχι ως την πηγή τού προβλήματος.

Υπάρχει κάποιο προηγούμενο για μια τέτοια αλλαγή στην πολιτική τής Ρωσίας. Το 2009, η Τεχεράνη απέρριψε δημοσίως μια ρωσική προσφορά να αποθηκεύσει εμπλουτισμένο ουράνιο του Ιράν - μια συμφωνία που το Ιράν είχε αποδεχθεί ημέρες νωρίτερα. Εξοργισμένη από την προδοσία τού Ιράν, η Ρωσία υποστήριξε τις σκληρές νέες κυρώσεις του ΟΗΕ εναντίον τού Ιράν τον Ιούνιο του 2010.

Ομοίως, αν η Γενεύη ΙΙ αποτύχει επειδή ο Άσαντ απορρίπτει μια λογική λύση που υποστηρίζουν όλα τα άλλα μέρη, η Μόσχα θα αρχίσει να βλέπει ότι η επιθυμία της τόσο για σταθερότητα στην περιοχή όσο και για την αποφυγή μιας αναγκαστικής αλλαγής καθεστώτος απαιτεί στενότερη συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Θα μπορούσε τότε να πιέσει τον Άσαντ να αποδεχθεί μια μετάβαση. Θα μπορούσε επίσης να συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το υπόλοιπο Συμβούλιο Ασφαλείας τού ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κατάστασης στην Συρία, ιδιαίτερα με την επιδίωξη έγκρισης για τους οργανισμούς τού ΟΗΕ να εισέλθουν στην Συρία μέσω των συνοριακών διαβάσεων που δεν ελέγχονται από την Δαμασκό, κάτι που θα μπορούσε να φέρει την αδήριτα αναγκαία βοήθεια σε εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στις περιοχές που ελέγχει η αντιπολίτευση.

ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΗ

Ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει στην Γενεύη II, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να αναπτύξει μια παράλληλη περιφερειακή οδό για την ειρήνη στην Συρία. Μαζί, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία θα πρέπει να πιέσουν για διαπραγματεύσεις που θα συγκαλούν τους περιφερειακούς υποστηρικτές τής αντιπολίτευσης και του καθεστώτος, χωρίς οι συριακές πλευρές να είναι παρούσες. Αυτό θα ήταν ένα μισό βήμα υποχώρησης από τις πρόσωπο-με-πρόσωπο συνομιλίες μεταξύ της αντιπολίτευσης και του καθεστώτος που οραματίστηκε στη Γενεύη II. Αυτό το αποκαλούμε Γενεύη 1,5 [3].

Μια περιφερειακή οδός είναι απαραίτητη, διότι ο συριακός εμφύλιος πόλεμος έχει γίνει ένας πόλεμος δι’ αντιπροσώπων - κυρίως μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, αλλά σημαντικό ρόλο έπαιξαν το Κατάρ, η Τουρκία και το Ιράκ. (Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία συμμετέχουν επίσης σε αυτό τον πόλεμο δια πληρεξουσίων, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό, τι οι περιφερειακοί παράγοντες). Ο τρόπος για την επίλυση αυτών των πολέμων δι’ αντιπροσώπων είναι σαφής. Μέχρι οι βασικοί ξένοι υποστηρικτές να φτάσουν σε κάποια διευθέτηση, θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούν, να εξοπλίζουν, και με κάθε τρόπο να δίνουν στους αντιπροσώπους τους την ελπίδα τής νίκης. Αυτή η δυστυχής δυναμική λειτούργησε συχνά κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και κράτησε πολλές δεκαετίες στην Αγκόλα, την Γουατεμάλα και το Βιετνάμ.

Μέχρι στιγμής, καμιά διεθνής προσπάθεια διαμεσολάβησης για την Συρία δεν ζήτησε ρητά να εξεταστεί ο ρόλος των περιφερειακών παικτών και οι μεταξύ τους συγκρούσεις. Η πρώτη συνάντηση της Γενεύης απέκλεισε το Ιράν και την Σαουδική Αραβία, δύο βασικούς παράγοντες, και το ανακοινωθέν που προέκυψε από την συνάντηση επικεντρώθηκε στις αρχές τού ψηφίσματος για έναν τερματισμό τού εμφυλίου πολέμου και όχι στα στοιχεία αυτής τής σύγκρουσης. Ο σκοπός μιας διάσκεψης «Γενεύη 1,5» θα είναι να διευκολυνθεί η ενδεχόμενη πολιτική λύση εντός τής Συρίας, με το να κοπεί η δραστηριότητα των περιφερειακών φορέων που τροφοδοτούν την σύγκρουση.

Τέτοιες διαπραγματεύσεις δεν είναι εύκολες. Ο συριακός εμφύλιος πόλεμος είναι μόνο ένα πεδίο μάχης σε μια πολύ ευρύτερη πάλη μεταξύ τού Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας. Το να έρθουν αυτοί οι δύο βασικοί αντίπαλοι σε μια διευθέτηση για την Συρία θα απαιτήσει ακόμη και την θρυλική επιμονή τού υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι. Και οι δύο θα πρέπει να είναι πεπεισμένοι ότι έχουν λίγες ελπίδες για να υλοποιήσουν τους μαξιμαλιστικούς στόχους τους. Στη συνέχεια, οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι διαμεσολαβητές θα αναζητήσουν μια φόρμουλα που να μπορεί να εμπεριέχει τα ζωτικά τους συμφέροντα στο μέλλον τής Συρίας και να διασφαλίζει αμοιβαία αυτοσυγκράτηση. Αυτή η φόρμουλα δεν θα καθορίσει το ποιος κυβερνά την Συρία, αλλά θα επιτρέψει στις ίδιες τις συριακές πλευρές να διαπραγματευθούν χωρίς τον φόβο ότι οι ξένοι παράγοντες θα σαμποτάρουν κάθε συμφωνία.

Οι περιφερειακοί φορείς πρέπει να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι μια ολοκληρωτική νίκη είναι αδύνατη. Για το Ιράν, η συριακή σύγκρουση είναι μια μαύρη τρύπα για τις ήδη χειμαζόμενες δυνατότητές του. Η εμπλοκή του στην διαμάχη έχει βλάψει την φήμη του στον αραβικό κόσμο, τροφοδότησε θρησκευτική βία αλλού, και οδήγησε σε ανοδική πορεία τον σουνιτικό εξτρεμισμό στην Συρία. Η Τεχεράνη μπορεί συνεπώς να δεχτεί μια λύση που να προστατεύει τα πιο σημαντικά συμφέροντά της στην Συρία: δηλαδή, την εξασφάλιση της σύνδεσής της με την Χεζμπολάχ και με τον Λίβανο και το να προλάβει ότι η Δαμασκός θα ελέγχεται από ένα καθεστώς μαριονέτα των περιφερειακών αντιπάλων τού Ιράν.

Όσο για τους Σαουδάραβες, ο εξτρεμισμός που προέρχεται από την Συρία θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για τον ίδιο τον Οίκο των Σαούντ. Περαιτέρω, οι αντιπρόσωποί τους στη Συρία, στην καλύτερη περίπτωση κρατούν τις γραμμές καθώς το συριακό καθεστώς συνεχίζει να επιδεικνύει την αντοχή του. Οι Σαουδάραβες απλά δεν έχουν την δυνατότητα να κερδίσουν έναν μακροχρόνιο πόλεμο δι’ αντιπροσώπων κατά του Ιράν στην Συρία. Θα μπορούσε, ως εκ τούτου, να συγκατανεύσουν σε μια συμφωνία καταμερισμού τής εξουσίας που θα τους δώσει κάποια επιρροή σε ένα μεταβατικό καθεστώς στην Συρία. Ακόμη και αυτό το σενάριο θα αποτελούσε σημαντική βελτίωση συγκριτικά με την θέση τής Σαουδικής Αραβίας στην Συρία πριν από τη σύγκρουση.