Ανθίζει ελπίδα στην Συρία;

Υπάρχουν λόγοι για απαισιοδοξία σχετικά με την σύνοδο αυτής της εβδομάδας στην Γενεύη για τον συριακό εμφύλιο πόλεμο. Ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ, έχει δείξει ότι δεν μπορεί να ανατραπεί με την βία και οι αντάρτες επιμένουν ότι δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για οποιοδήποτε σχέδιο που δεν περιλαμβάνει την άμεση αποχώρησή του από την εξουσία. Εν τω μεταξύ, η χώρα έχει διαρραγεί από τη βία, το περίπου ένα τρίτο τού πληθυσμού έχει διαφύγει από την χώρα, και, πριν τα Ηνωμένα Έθνη σταματήσουν να μετρούν τον Ιούλιο, τουλάχιστον 100.000 άνθρωποι είχαν πεθάνει.

Όμως, υπάρχει ακόμα μια ευκαιρία για κάποιο είδος ομαλότητας. Τους τελευταίους μήνες, τοπικές προσπάθειες για τερματισμό τής βίας και παροχής βοήθειας στους λιμοκτονούντες έχουν οδηγήσει σε πολλές μικρής κλίμακας καταπαύσεις πυρός στα προάστια της Δαμασκού Barzeh, Moadamiya, Bibilla, Bait Sahem και Dumayr. Η ειρήνη θα μπορούσε να εξαπλωθεί, αν οι διαπραγματευτές στην Γενεύη δημιουργήσουν ένα αξιόπιστο σχέδιο για την προώθηση και την επίβλεψη παρόμοιων εκεχειριών σε όλη την χώρα. Ίσως σκεπτόμενος παρόμοια, ο Walid al-Moallem, ο υπουργός Εξωτερικών τής Συρίας, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι το καθεστώς είναι πρόθυμο να εργαστεί πάνω σε «ρυθμίσεις ασφαλείας» με τους αντάρτες στο Χαλέπι.

Λοιπόν, πώς θα λειτουργούν αυτές οι καταπαύσεις πυρός; Παρά το γεγονός ότι οι αντάρτες με ριζοσπαστικές ιδεολογίες φαίνεται επί του παρόντος να κυριαρχούν στην σκηνή, οι περισσότεροι Σύριοι έχουν περισσότερο καθημερινές απαιτήσεις - αξιοπρέπεια και ελευθερία. Αυτή η ομάδα, η οποία είναι αποφασισμένη να ανατρέψει τον Άσαντ, αλλά να μην διαλύσει συνολικά τους κρατικούς θεσμούς τής Συρίας, έχει αποδειχθεί πρόθυμη να κλείσει συμφωνίες υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, οι εν λόγω προϋποθέσεις περιλαμβάνουν την πείνα. Μια από τις αγαπημένες στρατηγικές τού καθεστώτος Άσαντ κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου είναι να αποκλείει από την υπόλοιπη χώρα τις περιοχές που έχουν καταληφθεί από αντάρτες και βρίσκονται κοντά σε προπύργια του καθεστώτος. Μερικές γειτονιές, όπως η Moadamiya, ήταν αποκλεισμένη (ακόμη και για προμήθειες τροφίμων) για περισσότερο από ένα χρόνο, με αποτέλεσμα ανείπωτο αριθμό θανάτων. Υπό την πίεση των κατοίκων, τον τελευταίο μήνα, οι αντάρτες εκεί αποδέχθηκαν μια κατάπαυση του πυρός με το καθεστώς, με αντάλλαγμα προμήθειες τροφίμων.

Τέτοια εκεχειρίες ποικίλλουν από τη μια περιοχή στην άλλη, αλλά ως επί το πλείστον αφορούν σε διαπραγματεύσεις μεταξύ στελεχών τού καθεστώτος που έχουν διασυνδέσεις στην περιοχή και τους κατοίκους και τους αντάρτες. Ως προϋπόθεση για μια συμφωνία, οι αντάρτες γενικώς απαιτούν να κρατήσουν τα ελαφρά όπλα τους, αλλά πρέπει να παραδώσουν τα βαρέα όπλα τους στο καθεστώς (πολλοί αντάρτες λένε ότι δεν χρησιμοποιούν τον βαρύ οπλισμό τους ούτως ή άλλως, δεδομένου ότι δεν έχουν τα πυρομαχικά γι’ αυτόν). Επιπλέον, οι τοπικοί μαχητές συμφωνούν να διώξουν τους μη τοπικούς μαχητές, και τα καθήκοντα ασφαλείας παραδίδονται στους τοπικούς επαναστάτες. Υπό αυτή την έννοια, οι συμφωνίες αντιπροσωπεύουν λιγότερο μια νίκη για το καθεστώς, από όσο μια αναγνώριση της ισχύος των τοπικών επαναστατών και της λαϊκής υποστήριξης που απολαμβάνουν. Μετά τις συμφωνίες, οι αξιωματικοί τού καθεστώτος απομένουν συνήθως με ένα ή δύο σημεία ελέγχου (συχνά επίσης επανδρωμένα με αντάρτες) και εμποδίζονται από το να εμπλακούν πολύ έντονα με την αστυνόμευση.

Είναι αλήθεια ότι αυτές οι καταπαύσεις πυρός είναι επισφαλείς. Μερικές έχουν καταρρεύσει πριν καν ξεκινήσουν, όπως ήταν η περίπτωση στο Yarmouk, έναν παλαιστινιακό προσφυγικό καταυλισμό, όπου το καθεστώς εξακολουθεί να χτυπά παρά τις υποσχέσεις του και οι αντάρτες επέστρεψαν στην επίθεση. Αλλά, μερικές από τις εκεχειρίες ήταν αρκετά επιτυχείς. Στην Barza, για παράδειγμα, οι δρόμοι έχουν ανακατασκευαστεί και νέα κτίρια έχουν ξεπηδήσει. Δεδομένου ότι η εκεχειρία επιτεύχθηκε πριν από δύο εβδομάδες, οι προμήθειες τροφίμων από την κυβέρνηση έχουν αρχίσει να εμφανίζονται πάλι.

Από την πλευρά του, το καθεστώς δεν έχει καμία επίσημη θέση σχετικά με τις εκεχειρίες - και κάποιοι στην ηγεσία διαμαρτύρονται για κάθε συμφωνία με τους αντάρτες. Καταφανώς, όμως, ο στρατός τής Συρίας έχει ως επί το πλείστον αποφύγει να μπαίνει πάλι στις πόλεις όπου έχουν γίνει συμφωνίες. «Το καθεστώς είναι καλό μέχρι στιγμής και κράτησε τον λόγο του, έτσι, για αλλαγή», λέει ο Rahaf Σάμι, ένας ακτιβιστής από την πόλη Harasta. Πιθανώς, ξέρει ότι δεν έχει άλλη επιλογή.

Οι περιορισμένες τοπικές εκεχειρίες, όσο εύθραυστες κι αν είναι, μπορεί να εξακολουθούν να λειτουργούν ως μοντέλα για τον τερματισμό του εμφύλιο πολέμου τής Συρίας. Ο Jihad Makdissi, πρώην εκπρόσωπος Τύπου τού Υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος παραιτήθηκε το 2012, μου είπε ότι «ο αποκλεισμός που επιβλήθηκε γύρω από κάθε περιοχή» έχει «κάνει πολύ δύσκολο για τους ανθρώπους που είναι μέσα να αρνηθούν μια συμφωνία». Και αυτό, λέει, είναι αμφίπλευρο. Σε περιοχές που περιβάλλονται από την κυβέρνηση και σε περιοχές που περιβάλλονται από την αντιπολίτευση, «η ίδια τακτική χρησιμοποιείται, φυσικά σε διαφορετικές κλίμακες. Υπήρξαν περιπτώσεις θανάτων από την πείνα. Αυτό είναι ένας πόλεμος και, δυστυχώς, οι πολίτες πληρώνουν το υψηλότερο τίμημα». Αυτοί οι πολίτες, είτε από την πλευρά τού καθεστώτος είτε των ανταρτών, είναι έτοιμοι για την ειρήνη.

Προς το παρόν, οι πιθανότερη στόχοι για αποσπασματικές συμφωνίες είναι περιοχές όπως η Qaboun, έξω από την Δαμασκό, και διάφορες γειτονιές στην Χομς, όπως η Waar, όπου βομβαρδισμοί και μήνες πολιορκίας κατέστρεψαν υποδομές και άφησαν τον πληθυσμό να λιμοκτονεί. Σε άλλες περιοχές, όμως, θα είναι πιο δύσκολο. Πόλεις όπως η Ντούμα, για παράδειγμα, αποτελούν βάσεις πιο εξεχόντων ομάδων ανταρτών. Αυτές οι ομάδες είναι τόσο καλά χρηματοδοτημένες που παρέχουν βοήθεια στους κατοίκους και τους μαχητές, οπότε δεν έχουν σχεδόν καμία πίεση για να δεχτούν βοήθεια από το καθεστώς τού Άσαντ.