Η Άγρια Δύση τής Κίνας

Τον περασμένο Οκτώβριο, ένα όχημα επιτάχυνε σε ένα γεμάτο ανθρώπους πεζοδρόμιο στο Πεκίνο και εξερράγη στην βάση τής πύλης τής πλατείας Τιενανμέν, σκοτώνοντας πέντε ανθρώπους και τραυματίζοντας περίπου 40 άλλους. Στον απόηχο της επίθεσης, η κινεζική κυβέρνηση κήρυξε την έκρηξη ως μια τρομοκρατική επίθεση από ισλαμιστές μαχητές τής Τζιχάντ από την δυτική Κίνα. Εν τω μεταξύ, τα ξένα μέσα ενημέρωσης έστρεψαν τα φώτα τής δημοσιότητας στην πατρίδα των επιτιθέμενων - την Αυτόνομη Περιφέρεια των Ουιγούρων τής επαρχίας Σινγιάνγκ τής Κίνας- όπου περίπου εννέα εκατομμύρια τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι, που είναι γνωστοί ως Ουιγούροι, ζουν υπό τον έλεγχο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας από το 1950. Η διευθέτηση αυτή δεν ήταν πάντα εντελώς ειρηνική. Μόλις αυτή την εβδομάδα, για παράδειγμα, η τοπική αστυνομία πυροβόλησε [1] έξι άτομα, στην πόλη Xinhe.

Στον απόηχο αυτής της βίας, οι εφημερίδες έσπευσαν να δημοσιεύσουν ιστορίες σχετικά με το Ισλαμικό Κίνημα του Ανατολικού Τουρκεστάν, μια στρατιωτική αυτονομιστική ομάδα Ουιγούρων, και την πρόσφατη καταστολή τού Πεκίνου σε Ουιγούρους αντιφρονούντες. Δεκάδες δημοσιογράφοι διατύπωσαν το ερώτημα κατά πόσον ο εθνοτικός εθνικισμός ή ο θρησκευτικός εξτρεμισμός έπρεπε να κατηγορηθεί για την αιματοχυσία στην Τιενανμέν. Αλλά, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν αγνοήσει σε μεγάλο βαθμό ένα πιο θεμελιώδες ζήτημα: Πώς η επιδίωξη του Πεκίνου για οικονομική ανάπτυξη της περιοχής – απέναντι σε μια ήδη αγανακτισμένη και ανήσυχη μειονότητα - έχει αποτύχει να δημιουργήσει σταθερότητα εκεί.

Ωστόσο, η κεντρική κυβέρνηση και οι Ουιγούροι δεν υπήρξαν οι μοναδικοί παίκτες στην ιστορία τής πρόσφατης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της επαρχίας Σινγιάνγκ. Κατά την διάρκεια της θητείας τού Zhang Chunxian ως κομματικού αρχηγού στην Σινγιάνγκ, η οποία ξεκίνησε το 2010, η σχέση μεταξύ της περιφερειακής κυβέρνησης και των Han μεταναστών υπήρξε εξίσου σημαντική. Είναι η υποστήριξη αυτής της τελευταίας ομάδας στα οικονομικά σχέδια του Πεκίνου που έχει κάνει την Σινγιάνγκ ταυτόχρονα πιο προσοδοφόρα και πιο ανήσυχη.

ΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΟΙ ΤΟΥΣ ΧΑΝ

Οι Ουιγούροι τής Σινγιάνγκ έχουν μια μακρά ιστορία αντίστασης στην κινεζική κυριαρχία. Κατά την διάρκεια του εικοστού αιώνα, δύο ανεξάρτητες, κυριαρχούμενες από Ουιγούρους κυβερνήσεις - η Τουρκο-ισλαμική Δημοκρατία τού Ανατολικού Τουρκεστάν (1933-1934) και η Δημοκρατία τού Ανατολικού Τουρκεστάν (1944-1949) - ήλεγχαν διάφορα τμήματα της περιοχής. Και σε παλαιότερες εποχές, δεκάδες άλλα καθεστώτα έθεσαν διεκδικήσεις για άλλες περιοχές. Για πολλούς Ουιγούρους, οι αναμνήσεις από τις περιόδους αυτές παραμένουν ισχυρές. Προσθέστε σε αυτό την πιο πρόσφατη εισροή μεταναστών Χαν (ο πληθυσμός των Χαν έχει αυξηθεί από 220.000 άτομα το 1949 σε 8,4 εκατ. το 2010), τον φόβο τού πολιτιστικού ιμπεριαλισμού των Han, και την άνοδο των τζιχαντιστικών ιδεολογιών στην Κεντρική Ασία, και γίνεται σαφές ότι το Πεκίνο έχει βάσιμους λόγους να φοβάται αναταραχή των Ουιγούρων.

Ο Wang Lequan, ο οποίος ηγήθηκε της περιοχής την περίοδο 1994-2010, εφάρμοσε σκληρές πολιτικές με στόχο να αποτρέψει διαφωνίες των Ουιγούρων. Όμως, οι εντάσεις μεταξύ κοινοτήτων των Χαν και των Ουιγούρων ξέσπασαν τον Ιούλιο του 2009, με αποτέλεσμα μέρες ταραχών και εθνοτικής βίας και από τις δύο ομάδες στην Ουρούμκι, την πρωτεύουσα της επαρχίας. Μετά από αυτό, η δημοτικότητα του Wang στους τοπικούς Χαν έπεσε κατακόρυφα. Είχε αποτύχει να διατηρήσει την σταθερότητα ή να παράσχει ασφάλεια, και πλήρωσε το πολιτικό κόστος: Το 2010, κάτω από την πίεση της μεταναστευτικής κοινότητας Χαν, η κεντρική κυβέρνηση τον απομάκρυνε.

Όταν ο Zhang διορίστηκε επικεφαλής τού κόμματος στην Σινγιάνγκ το 2010, πολλοί παρατηρητές για την Κίνα ήλπιζαν ότι θα φέρει μια νέα εποχή στην ταραγμένη περιοχή. Εκείνη την περίοδο, ήταν ήδη ένα ανερχόμενο αστέρι στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Ο Zhang είχε υπηρετήσει ως επικεφαλής τού κόμματος στην Χουνάν (Hunan) από το 2006, καλλιεργώντας την φήμη του ως ενός αποτελεσματικού οικονομικού διαχειριστή και ενός ειλικρινούς υπέρμαχου των μεταρρυθμίσεων. Κατά την διάρκεια της θητείας του, η Χουνάν κατατάχθηκε μεταξύ των κορυφαίων δέκα κινεζικών επαρχιών από την άποψη της αύξησης του ΑΕΠ και, το 2009, έλαβε περισσότερες άμεσες ξένες επενδύσεις από οποιαδήποτε άλλη περιοχή.

Επιπλέον, οι περισσότεροι Κινέζοι θεωρούσαν τον Zhang ως έναν από τους πολιτικούς τής χώρας που καταλάβαιναν με τον καλύτερο τρόπο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης - μια ικανότητα που πιστωνόταν κάπως στην σύζυγό του, Li Xiuping, μια πολύ γνωστή παρουσιάστρια ειδήσεων στον κρατικό τηλεοπτικό σταθμό τής Κίνας. Οι συνεντεύξεις Τύπου που έδινε κατά την διάρκεια συναντήσεων του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου εξακολουθούν να είναι από τις πιο δημοφιλείς, επειδή δέχεται ερωτήσεις για ευαίσθητα ζητήματα. Έχει, επίσης, διακηρύξει την προθυμία του να αποκαλύψει δημοσίως όλα τα προσωπικά και οικογενειακά περιουσιακά του στοιχεία - μια συμβολική αλλά σημαντική χειρονομία σε ένα πολιτικό κλίμα με έντονα τα συναισθήματα κατά της διαφθοράς.

Κατά κάποιο τρόπο, η εγκατάσταση του Zhang στην Σινγιάνγκ ήταν μια επιτυχία. Τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης, για παράδειγμα, σύγκριναν «την καθαρά σιδηρά διακυβέρνηση» του Wang με την «ευέλικτη σιδηρά διακυβέρνηση» του Zhang. Μετά τις ταραχές τού 2009, για παράδειγμα, ο Wang περιόρισε την πρόσβαση στο Internet στην Σινγιάνγκ για δέκα μήνες. Η πρώτη σημαντική πράξη τού Zhang ως γραμματέας τού κόμματος ήταν να φέρει και πάλι το διαδίκτυο στην επαρχία.

Για τους Ουιγούρους και τους ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο Zhang προώθησε μια σειρά από ενθαρρυντικές μεταρρυθμίσεις. Θέσπισε ένα σύστημα ελέγχου τής ρύπανσης, εφοδίασε με φυσικό αέριο τα νοικοκυριά των Ουιγούρων, αναθεώρησε το φορολογικό καθεστώς για τους φυσικούς πόρους και αγωνίστηκε κατά της διαφθοράς. Οι πολιτικές αυτές επιδίωξαν να αντιμετωπίσουν τις κατηγορίες των Ουιγούρων για κινεζική εξορυκτική αποικιοκρατία. Παράλληλα, τοπικά και εθνικά μέσα ενημέρωσης έσπευσαν να «πατήσουν» στον λαϊκισμό τού Zhang, ο οποίος ενισχύθηκε με προσεκτικά οργανωμένες επισκέψεις σε κοινότητες Ουιγούρων και αγροτικά νοικοκυριά. Στην δεύτερη επέτειο των ταραχών τού 2009, ο Zhang εμφανίστηκε ακόμη και σε μια λαϊκή αγορά στην Ουρούμκι, μοιράζοντας σουβλάκια και μπύρα για την προώθηση των επενδύσεων στην Σινγιάνγκ.

Αλλά οι πολιτικές τού Zhang έχουν αποτύχει να αντιμετωπίσουν τις κύριες πηγές τής δυσαρέσκειας των Ουιγούρων. Πολλοί Ουιγούροι εξακολουθούν να θεωρούν ότι η γλώσσα και η θρησκεία τους υφίσταται επίθεση. Υπό τον Zhang, η περιφερειακή κυβέρνηση έχει θέσει ένα ελάχιστο όριο ηλικίας για την επίσκεψη σε τζαμί, απαγόρευσε την διδασκαλία τής αραβικής γλώσσας και κατέστησε δύσκολο για τους Ουιγούρους να νηστεύουν κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού, ειδικά στα σχολεία. Η δίγλωσση εκπαίδευση όχι μόνο δεν κατάφερε να αντιστρέψει τα μειονεκτήματα των Ουιγούρων στην αγορά εργασίας, αλλά και έπεισε πολλούς Ουιγούροους ότι η κυβέρνηση προσπαθεί να καταργήσει σταδιακά την γλώσσα τους. Εν τω μεταξύ, το μεγαλύτερο μέρος τού πλούτου που παρήχθη από τις πολιτικές τού Zhang έχει πάει στους Χαν, και οι Ουιγούροι ακόμα καταλαμβάνουν με δυσανάλογο τρόπο τις χαμηλότερες βαθμίδες τής οικονομικής κλίμακας. Και η βία των Ουιγούρων συνεχίζεται. Τον περασμένο Απρίλιο, μια διαφωνία έξω από το Κασγκάρ, που δημιουργήθηκε από τοπικούς αξιωματούχους που είχαν πιέσει Ουιγούρους να ξυρίσουν τις γενειάδες τους και τις γυναίκες τους να βγάλουν τις μαντήλες τους, οδήγησε σε βίαιες συγκρούσεις που άφησαν 25 νεκρούς. Δύο μήνες αργότερα, Ουιγούροι διαδηλωτές στην Lukqun, μια κωμόπολη στην νομαρχία Turpan, επιτέθηκαν στο αστυνομικό τμήμα, σε κυβερνητικά γραφεία και σε ένα εργοτάξιο, με αποτέλεσμα 35 θανάτους.

ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΤΩΝ ΟΥΙΓΟΥΡΩΝ

Η εστίαση στην δραστηριότητα των Ουιγούρων αντιφρονούντων, όμως, συσκοτίζει τις βαθιά τεταμένες σχέσεις μεταξύ των μεταναστών Χαν και των περιφερειακών αρχών. Ακριβώς όπως υπάρχει ένα πρόβλημα Ουιγούρων, υπάρχει επίσης, με την πολιτική έννοια, ένα πρόβλημα Χαν. Η κυβέρνηση στην Σινγιάνγκ πρέπει να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των Χαν, τους οποίους το Πεκίνο θεωρεί κρίσιμης σημασίας πηγή σταθερότητας - ένα μέσο για να φέρει επενδύσεις, μορφωμένο εργατικό δυναμικό και ορδές νομιμοφρόνων πολιτών στην ταραγμένη και πλούσια σε φυσικούς πόρους περιοχή. Από την σκοπιά τής κεντρικής κυβέρνησης, οι επενδύσεις της στην Σινγιάνγκ έχουν αποδώσει: Από το 2004 έως το 2009, το ΑΕΠ τής Σινγιάνγκ διπλασιάστηκε, και σήμερα αυξάνεται κατά περίπου 11% ετησίως. Οι ενεργειακοί πόροι τής περιοχής είναι σημαντικοί, περιλαμβάνοντας τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα στην Κίνα. Η Σινγιάνγκ μόνη της αντιπροσωπεύει έως και το 40% των αποθεμάτων άνθρακα της Κίνας. Σε αντάλλαγμα για την μετάβασή τους στην Σινγιάνγκ, οι μετανάστες Χαν αναμένουν ασφάλεια, επιδοτήσεις και άλλες μορφές προτιμησιακής μεταχείρισης από το κράτος. Μια αποτυχία να δοθούν τέτοιες παροχές είναι ένας σίγουρος τρόπος για να προκληθεί δυσαρέσκεια στους Χαν.

Κατά ειρωνικό τρόπο, ακόμη και μετά από χρόνια υπό την διακυβέρνηση από τον Zhang, πολλοί Χαν στην Σινγιάνγκ εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η κυβέρνηση έχει αγνοήσει τις ανάγκες τους. Οι κρατικές πολιτικές που ευνοούν τους Ουιγούρους στην σφαίρα τού οικογενειακού προγραμματισμού και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν αυξήσει τις τριβές μεταξύ των κοινοτήτων των Χαν και των Ουιγούρων. Η πολιτική τού ενός παιδιού (στην αναθεωρημένη μορφή της μετά την Τρίτη Ολομέλεια), για παράδειγμα, δεν ισχύει για τους Ουιγούρους. Και τα τυποποιημένα αποτελέσματα των τεστ για τους Ουιγούρους φοιτητές εκλαμβάνονται ως ένα είδος εύνοιας.

Ωστόσο, το Πεκίνο έδωσε ήδη στον Zhang και τις πολιτικές του, το απόλυτο νεύμα τής έγκρισης το Νοέμβριο του 2012, όταν ο Ζανγκ κέρδισε την πολυπόθητη έδρα στο 18ο Πολιτικό Γραφείο τής Κίνας. Η σκληρή πολιτική γραμμή του στην Σινγιάνγκ και η φήμη του για διαφάνεια αποδείχθηκαν σαφώς δημοφιλείς μεταξύ των κομματικών ηγετών που ασχολούνται με την κοινωνική αναταραχή και την διαφθορά. Η εποχή Zhang, λοιπόν, ποτέ πραγματικά δεν έφερε οποιεσδήποτε θεμελιώδεις πολιτικές ανατροπές. Ως επί το πλείστον, ο πολιτικός συναίνεσε στις απαιτήσεις τού πληθυσμού των μεταναστών Χαν, ανταλλάσσοντας οφέλη για την κυβέρνηση με υποτιθέμενη σταθερότητα - μια διευθέτηση που ήδη φαίνεται να μην είναι βιώσιμη.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/140675/kendrick-kuo/chinas-wild-west

Συνδέσεις:
[1] http://www.nytimes.com/2014/01/26/world/asia/china.html

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr