Στρατηγικές των μικρών κρατών στην Ευρωπαϊκή Ένωση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Στρατηγικές των μικρών κρατών στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Ελληνική Προεδρία και οι «καλές πρακτικές»

Ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η Φινλανδία [9] που προώθησε την Βόρεια Διάσταση (Northern Dimension) στο Συμβούλιο του Λουξεμβούργου το 1997, σε αναμονή τής δικής της Προεδρίας το 1999 με σκοπό να ενισχύσει την εξωτερική πολιτική τής Ένωσης προς τον Βορρά και κυρίως προς την Ρωσία, καθώς και την περιφερειακή ανάπτυξη. Η Φινλανδία ενδιαφερόταν να εξασφαλίσει την σταθερότητα στην περιοχή, να αντιμετωπίσει τις νέες απειλές που εμφανίστηκαν με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, να ενθαρρύνει το εμπόριο και την οικονομική συνεργασία με την Ρωσία και τις υπόλοιπες χώρες προκειμένου να βελτιωθούν οι όροι διαβίωσης και να αποφευχθούν κύματα μετανάστευσης και παραβατικές συμπεριφορές, αλλά και να αποτελέσει η ίδια εμπορικό κέντρο παγκόσμιας εμβέλειας. Επιπλέον, ήταν ανάγκη να αντιμετωπιστούν περιβαλλοντικές απειλές στην Βαλτική και την Ρωσία γιατί θα είχαν άμεσες επιπτώσεις σε όλη την περιοχή. Είναι ξεκάθαρο ότι η προσέγγιση της Ρωσίας και των χωρών τής Βαλτικής με την ΕΕ ήταν ζωτικής σημασίας για την Φινλανδία. Ωστόσο, η συγκυρία στις σχέσεις Ρωσίας και ΕΕ και ο σκεπτικισμός τής ευρωπαϊκής επιτροπής έθεταν εμπόδια. Προκειμένου, να τ’ αντιμετωπίσουν οι Φινλανδοί προχώρησαν στον εξευρωπαϊσμό της «Βόρειας Διάστασης», προβάλλοντας τα οφέλη για τα κράτη-μέλη και χρησιμοποιώντας τις δομές και την κουλτούρα τής Ένωσης. Ενίσχυσαν τη διπλωματική τους δραστηριότητα, δημιουργώντας ειδική θέση πρεσβευτή για την «Βόρεια Διάσταση». Ξεπέρασαν τον σκεπτικισμό των μεσογειακών κρατών μελών, δείχνοντας αλληλεγγύη για την «διαδικασία τής Βαρκελώνης», φρόντισαν να διατηρήσουν ανοιχτό τον διάλογο, και να εξασφαλίσουν την πραγματοποίηση της πρώτης Διάσκεψης Υπουργών Εξωτερικών τής Βόρειας Διάστασης κατά την Φινλανδική προεδρία, για να υιοθετηθεί το «πρόγραμμα δράσης για την Βόρεια Διάσταση» μερικούς μήνες αργότερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Φινλανδός πρωθυπουργός Lipponen έγραφε στους Financial Times το 1999 ότι «η Προεδρία τού Συμβουλίου τής ΕΕ θα είναι η ευκαιρία της Φινλανδίας να αφήσει το στίγμα της Σκανδιναβικής επιχειρηματικότητας και διπλωματίας στην περιοχή».

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Βέλγος Charles Piqué δήλωνε τo 2001 «Η προεδρία τού Συμβουλίου τής Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι για εμάς μια εξαιρετική ευκαιρία να βάλουμε το στίγμα μας στο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης». Κατά την διάρκεια αυτής τής προεδρίας το Βέλγιο προώθησε δύο ζητήματα που άπτονταν του άμεσου ενδιαφέροντος του: την απελευθέρωση των ταχυδρομικών υπηρεσιών και μια περισσότερο ενεργή και συνεπή πολιτική τής Ένωσης για την Αφρική, με σκοπό να εξασφαλίσει για το ίδιο ηγετικό ρόλο σε πρωτοβουλίες για την ειρήνη και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περιοχή και έτσι να αποκαταστήσει την φήμη του διεθνώς. Η βελγική διπλωματία αποδείχθηκε ιδιαίτερα δραστήρια και στα δύο ζητήματα και ενώ δεν κατάφερε να κλείσει το πρώτο επί της προεδρίας τού Βελγίου, ειδικά στο δεύτερο πέτυχε να φέρει το θέμα από το περιθώριο στο προσκήνιο σε μια συγκυρία που το διεθνές ενδιαφέρον ήταν στραμμένο μακριά από την μαύρη ήπειρο.

Τα παραδείγματα μικρών κρατών που προσπαθούν να αυξήσουν την επιρροή τους δεν σταματούν εδώ. Το Λουξεμβούργο αποτελεί άλλη μια περίπτωση βάζοντας την σφραγίδα του σε δύο σημαντικές προεδρίες για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση (1985,1991). Επίσης, παρότι μικρό κράτος ή καλύτερα ακριβώς επειδή είναι μικρό κράτος και δεν εγείρει δυσπιστία, φόβο και αίσθηση απειλής, έχει προσφέρει στην Ένωση σημαντικό πολιτικό προσωπικό όπως οι: Pierre Werner, Gaston Thorn, Jacques Santer, Jean-Claude Juncker και έχει πρωταγωνιστήσει στον ρόλο τού έντιμου διαμεσολαβητή (honest broker) στην Ένωση. Αυτή η επιτυχία τού Λουξεμβούργου αποδίδεται στην εσωτερική σταθερότητα και τη μακρόχρονη παραμονή πολιτικών προσωπικοτήτων στην πολιτική ζωή, με αποτέλεσμα να αποκτούν δεσμούς με την Ένωση και εμπειρία στη διαχείριση των ευρωπαϊκών ζητημάτων. Επίσης, η Πορτογαλία θέλοντας να ενισχύσει την καταπολέμηση της ανεργίας ανέλαβε με τη «διαδικασία τής Λισσαβόνας» την πρωτοβουλία να δώσει νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή οικονομία προωθώντας την καινοτομία και την οικονομία τής γνώσης. Τέλος, η Ελλάδα το 2003 επιχείρησε να τονώσει το Ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια, δίνοντας έτσι μια νέα προοπτική στις σχέσεις των γειτονικών της χωρών με την Ένωση αλλά και στον δικό της ρόλο στην περιοχή.

Βεβαίως, το ότι υπάρχει μια δομή ευκαιρίας δεν συνεπάγεται ότι λειτουργεί αυτόματα. Είναι απαραίτητο το προεδρεύον κράτος-μέλος να εξασφαλίσει τις συνθήκες για να την αξιοποιήσει. Επιπλέον, το ότι ένα θέμα μπαίνει στην ατζέντα ή ακόμη καταλήγει στα συμπεράσματα της προεδρίας σύμφωνα με τις προσδοκίες της δεν σημαίνει και επιτυχία στην τελική του έκβαση, όπως συνέβη με την «διαδικασία της Λισσαβόνας», που εκ του αποτελέσματος σήμερα κρίνουμε ότι απέτυχε ή την «Βόρεια διάσταση» που δεν προχώρησε. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ευθύνονται τα προεδρεύοντα τότε μικρά κράτη-μέλη.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΘΕΣΕΩΝ

Για αυτό το λόγο είναι σημαντικό να εστιάσουμε στα παράλληλα οφέλη τής εκ περιτροπής προεδρίας τού Συμβουλίου για τα μικρά κράτη που είναι: οι ευκαιρίες για ανάληψη πρωτοβουλιών, η προβολή, η δικτύωση, η κοινωνικοποίηση με τους εταίρους και γενικότερα με το προσωπικό τής Ένωσης και η εξοικείωση με την κουλτούρα της, η αύξηση της διαπραγματευτικής ικανότητας, η στροφή τού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος σε μια συγκεκριμένη περιοχή ή θέμα και η εξωτερική ενδυνάμωση που λαμβάνει το προεδρεύον κράτος σε σχέση με τους γείτονες του, όπως πχ στην περίπτωση της Φινλανδίας και της Ελλάδας.