Η Ολυμπιακή τηλεόραση τού Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Ολυμπιακή τηλεόραση τού Πούτιν

Πώς η Ουκρανία ανατρέπει την Ολυμπιακή επικοινωνιακή στρατηγική τού Ρώσου προέδρου
Περίληψη: 

Η Μόσχα ήλπιζε να χρησιμοποιήσει την συναρπαστική κάλυψη των Ολυμπιακών Αγώνων για να μειώσει το εγχώριο άγχος μετά από μια δύσκολη χρονιά διαδηλώσεων και οικονομικής δυσπραγίας. Δυστυχώς, όμως, τα νέα από την Ουκρανία έχουν επισκιάσει όλα τα άλλα και, καθώς Ρώσοι κάθονται μπροστά στην τηλεόραση, αισθάνονται απλώς πιο ανασφαλείς.

Η ELLEN MICKIEWICZ είναι καθηγήτρια Δημόσιας Πολιτικής στην έδρα James R. Shepley και καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Duke. Είναι η συγγραφεύς του επερχόμενου βιβλίου με τίτλο Splinters in Ice: The Internet Life of Russia’s Future Leaders (Oxford University Press).

Οι Ρώσοι αγαπούν τον αθλητισμό. Πάντα έτσι ήταν. Όπως και άλλοι άνθρωποι σε άλλες χώρες, πιστεύουν ότι η αθλητική ανδρεία αντανακλά την εθνική δύναμη. Στους Ρώσους επίσης αρέσει η τηλεόραση. Η χώρα έχει εκατοντάδες τηλεοπτικά κανάλια, και παρ’ όλο που οι νέοι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα ή τους φορητούς τους υπολογιστές στις μεγάλες πόλεις, περί το 85% των Ρώσων πολιτών εξακολουθεί να εξαρτάται από την τηλεόραση για να μαθαίνει τις ειδήσεις.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα φέρουν κοντά αυτές τις δύο αγάπες. Σε όλο τον κόσμο, τηλεοπτικό υλικό επί εικοσιτετραώρου βάσεως θα περιλαμβάνει χιονοσκεπασμένα αγωνίσματα και συναισθηματικές γιορτές στο ρωσικό απίστευτα όμορφο Σότσι, ένα θέρετρο περιβαλλόμενο από τις χιονισμένες κορυφές τού Καυκάσου. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα έχει την ευκαιρία να δείξει σε ένα τεράστιο παγκόσμιο ακροατήριο το πόσο σύγχρονη και ισχυρή - με ήπιους και σκληρούς όρους - είναι η χώρα του. Αναμφίβολα θα είναι ευτυχής αν οι ξένοι που αμφισβήτησαν την ικανότητα της Ρωσίας να διεξάγει τους Αγώνες αναγκαστούν να ανακαλέσουν τα λόγια τους.

Αλλά, αν οι ημέρες που προηγήθηκαν των Αγώνων αποτελούν μια κάποια ένδειξη, οι Ρώσοι τηλεθεατές θα δουν μια ελαφρώς διαφορετική τηλεοπτική κάλυψη. Μετά από μια δύσκολη χρονιά διαδηλώσεων και οικονομικής δυσπραγίας, οι καλά οργανωμένοι Ολυμπιακοί Αγώνες θα ήταν μια καλή διαβεβαίωση προς τους εγχώριους τηλεθεατές ότι η χώρα τους επιστρέφει στην ανάκαμψη. Δυστυχώς, όμως, τα γεγονότα στην Ουκρανία μπαίνουν στη μέση. Έτσι, καθώς οι Ρώσοι συντονίζονται στην γνώριμη τηλεόραση, τι θα δουν;

Όπως πολλές χώρες, η Ρωσία έχει έναν αριθμό τηλεοπτικών σταθμών που μεταδίδουν μόνο αθλητικά, αλλά πολλοί από αυτούς απαιτούν ειδικό εξοπλισμό. Οι Ρώσοι μπορούν επίσης να δουν αθλητικό πρόγραμμα μέσω δορυφόρου, αλλά η συνδρομή είναι συχνά απαγορευτικά ακριβή. Κατά συνέπεια, η συντριπτική πλειοψηφία των Ρώσων παρακολουθεί ένα από τα τρία εγχώρια κρατικά ελεγχόμενα τηλεοπτικά κανάλια για ειδήσεις και ψυχαγωγία.

Από τα τρία, το Channel One έχει το μεγαλύτερο ακροατήριο στο νυχτερινό δελτίο ειδήσεων. Το κανάλι υπάρχει εδώ και γενιές, σερβίροντας τις μεγαλοστομίες τού κάθε Ρώσου ηγέτη από τον Νικήτα Χρουστσόφ και μετά. Η σύντομη θητεία τού προέδρου Μπόρις Γέλτσιν άλλαξε λίγο τα πράγματα. Το κανάλι χαλάρωσε και εισήγαγε αντιτιθέμενες απόψεις. Αλλά πριν περάσει καιρός, ο Γιέλτσιν ήταν εκτός και ο παλιός τρόπος ήταν πάλι εντός. Ωστόσο, σχεδόν όλοι το βλέπουν για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί ίσως κάποια γωνία τής εικόνας ή κάποια αόριστη αντίφαση θα μπορούσε να προσφέρει στους τηλεθεατές μια ιδέα για το τι πληροφορίες και τι γεγονότα κρατιούνται στην αφάνεια. Και δεύτερον, επειδή το υπό κρατικό έλεγχο κανάλι μεταδίδει μερικές φορές πολιτικές ανακοινώσεις, και – ποιος ξέρει; - ίσως να γίνεται κάτι που να έχει σοβαρές συνέπειες.

Μέχρι σήμερα, η ριζική μεροληψία τού Channel One (και τα κίνητρα του τηλεοπτικού κοινού για να το παρακολουθούν) παρέμεινε αμετάβλητη. Το κράτος εξακολουθεί να εγκρίνει τα κείμενα των ειδήσεων του καναλιού. Ο Konstantin Ernst, ο επικεφαλής τού σταθμού, φέρεται να μιλάει με αξιωματούχους τού Κρεμλίνου αρκετές φορές την ημέρα. Τις τελευταίες εβδομάδες, ένα θέμα συζήτησης πιθανόν να ήταν το πώς το κράτος θα πρέπει να καλύψει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο διευθυντής ειδήσεων του πιο έγκυρου ειδησεογραφικού προγράμματος του Channel One, του Vremya (Χρόνος, Time), σίγουρα θα προτιμούσε να αφιερώσει όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο στην αισιόδοξη κάλυψη της Ολυμπιακής υπερβολής. Και αν όλα ήταν εντάξει, κατά πάσα πιθανότητα στον Πούτιν θα άρεσε το κανάλι να χρησιμοποιήσει τον χρόνο των εκπομπών του τονίζοντας την αθλητική και οργανωτική μεγαλοσύνη τού κράτους.

Δυστυχώς, όμως, δεν έτυχαν έτσι τα πράγματα για κανέναν από τους δύο άνδρες. Αυτές τις μέρες, τουλάχιστον, η βία στην Ουκρανία επισκιάζει όλα τα άλλα. Αυτό συμβαίνει εν μέρει επειδή αποτελεί ένα πολύ πραγματικό ζήτημα ασφάλειας για την Ρωσία. Η Δύση, ιδίως η Ευρωπαϊκή Ένωση, θα μπορούσε, όπως το Κρεμλίνο πιστεύει, να χρησιμοποιήσει την Ουκρανία ως σφήνα εναντίον τής Ρωσίας. Επιπλέον, η μισή χώρα είναι ρωσική, όχι ουκρανική. Οι νότιες ουκρανικές περιοχές δόθηκαν στην Ουκρανία από τον Χρουστσόφ για να τιμήσει μια ιστορική δέσμευση της ενοποίησης του 1954. Μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οικογένειες χωρίστηκαν. Σε κάθε ομάδα Ρώσων, κάποιος θα έχει οικογένεια στην Ουκρανία.

Δεδομένου τού κοινού αισθήματος για την Ουκρανία, η ρωσική τηλεόραση ήταν απρόθυμη να αγνοήσει τις εκεί διαδηλώσεις. Φυσικά, τα κρατικά κανάλια παρουσιάζουν μόνο την επίσημη γραμμή τού Κρεμλίνου σχετικά με την βία. Δεν υπάρχει τίποτα σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη: μια λαϊκή εξέγερση ενάντια σε έναν όλο και πιο καταπιεστικό πρόεδρο, τον Βίκτορ Γιανουκόβιτς, και η γέννηση ενός αυθεντικού αντιπολιτευτικού κινήματος με ένα τρίο ηγετών, οι οποίοι μπορούν να μιλήσουν στις μάζες. Όλο κι όλο που βρίσκει κανείς στην ρωσική τηλεόραση είναι τους ανταποκριτές που παραπονούνται για τα σχέδια της Δύσης να χρησιμοποιήσει την Ουκρανία ώστε να καταστρέψει την Ρωσία και την βίαιη μισαλλοδοξία των διαδηλωτών.

Για παράδειγμα, κατά την διάρκεια μιας εκπομπής «Vremya» στο Channel One στα τέλη Ιανουαρίου, ο παρουσιαστής μίλησε για πάνω από έξι λεπτά για τις τρομακτικές φωτιές στους δρόμους τής πρωτεύουσας της Ουκρανίας, το Κίεβο. Ο θεατής είδε διαδηλωτές αποφασισμένους να επιφέρουν σοβαρό πλήγμα στις κυβερνητικές δυνάμεις ασφαλείας, διαδηλωτές να διαλύουν λιθόστρωτα και να ρίχνουν πέτρες στον εχθρό τους, και τις δυνάμεις καταστολής με ολόσωμες ασπίδες από Perspex να προελαύνουν και να υποχωρούν - και αίμα και ακίνητες φιγούρες στους δρόμους.