Θα αποδώσει η κατάκτηση;

Είναι δύσκολο να ειπωθεί πόσο έτοιμοι θα ήταν οι πληθυσμοί σε άλλες ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας να δεχτούν μια ανανεωμένη ρωσική εξουσία. Από τη μια πλευρά, μεταξύ 60% και 70% των ανατολικο-Ουκρανών (συμπεριλαμβανομένων των κατοίκων τής Κριμαίας) μιλούν ρωσικά ως πρωταρχική - αν και όχι υποχρεωτικά μητρική - γλώσσα τους. Πολλοί δυσανασχέτησαν με την πρόσφατη ψήφο τού κοινοβουλίου τής Ουκρανίας (στην οποία γρήγορα έθεσε βέτο ο προσωρινός πρόεδρός του) για την διατήρηση της ουκρανικής ως της επίσημης γλώσσας σε όλη την χώρα. Περαιτέρω, στις τελευταίες εκλογές, σχεδόν τα τέσσερα πέμπτα των ψηφοφόρων τής ανατολικής Ουκρανίας εξοργίστηκαν για τον ανατραπέντα πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Και ένας ρωσικός γεωπολιτικός προσανατολισμός είναι εκεί περισσότερο από δύο φορές δημοφιλέστερος από όσο είναι προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Την ίδια στιγμή, η δημοσκόπηση των Pop-Eleches και Robertson διαπίστωσε ότι μόνο το ένα τρίτο των ανατολικο-Ουκρανών εκτός της χερσονήσου τής Κριμαίας αυτοπροσδιορίζονται εθνικά ως Ρώσοι, και ότι σχεδόν το 70% ονοματίζουν την Ουκρανία ως πατρίδα τους. Παρ’ όλα αυτά, δεδομένης της γλωσσικής και πολιτικής απόκλισης της ανατολικής Ουκρανίας από την δυτική Ουκρανία, η Ουκρανική ταυτότητά τους μπορεί να μην είναι τόσο άκαμπτη.

Αξίζει να θυμηθούμε ότι, στην εποχή τής Σοβιετικής Ένωσης, η Μόσχα δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει σκληρά μέσα για να εδραιώσει το κύρος της στην Ουκρανία. Και ανέπτυξε την Ουκρανία σε ένα σημαντικό κέντρο παραγωγής όπλων και βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας, παρά την ουκρανική δυσαρέσκεια για τα εκατομμύρια των θανάτων που προκάλεσε ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν στις αρχές τού 1930. Φυσικά, η σύγχρονη Ρωσία είναι πολύ λιγότερο αυταρχική από όσο ήταν η Σοβιετική Ένωση. Αλλά, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει δείξει προθυμία να καταπνίξει τις πολιτικές διαφωνίες σε όλη την Ρωσία, και ίσως να είναι σε θέση να το πράξει επίσης στην ανατολική Ουκρανία. Η θεωρία ότι οι φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν αντέχουν να κατακτήσουν η μια την άλλη δεν ισχύει για τα ανελεύθερα καθεστώτα όπως του Πούτιν.

Άλλοι παράγοντες που υποτίθεται ότι έχουν καταστήσει τις σύγχρονες κατακτήσεις ασύμφορες φαίνονται εξίσου ανεφάρμοστοι. Καμία ξένη δύναμη δεν θέλει μια στρατιωτική αναμέτρηση με την Ρωσία για την Ουκρανία. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, έχει απειλήσει ότι «θα υπάρξει κόστος» για την ρωσική παραβίαση της κυριαρχίας τής Ουκρανίας. Αλλά οι προτεινόμενες κυρώσεις - ακύρωση μιας επερχόμενης αμερικανο-ρωσικής συνόδου κορυφής, η μετακίνηση αμερικανικών πολεμικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα, η αποβολή τής Ρωσίας από το G-8 ή η καθυστέρηση της εμβάθυνσης των αμερικανο-ρωσικών εμπορικών σχέσεων - είναι περισσότερο επιπλήξεις παρά αυστηρές τιμωρίες.

Σκληρές πολυμερείς οικονομικές κυρώσεις, επίσης, φαίνονται απίθανες. Η Ρωσία είναι μέλος τού Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, κάτι που εγγυάται πολύ χαμηλά εμπόδια στο εμπόριο μεταξύ των μελών του. Η Συνθήκη προβλέπει εξαιρέσεις που επιτρέπουν στα κράτη-μέλη να επιβάλουν εμπάργκο όταν είναι απαραίτητο για την προστασία των «ζωτικών συμφερόντων ασφάλειας» και κάθε είδους κυρώσεις στο πλαίσιο της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών για την διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Αλλά η Ρωσία θα ασκήσει βέτο σε τυχόν ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας που δημιουργούν πρόβλημα στην ρωσική επιθετικότητα προς την Ουκρανία. Και πολλές από τις μεγαλύτερες χώρες τού κόσμου είναι απίθανο να παραιτηθούν από τις εισαγωγές τους σε ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο για να τιμωρήσουν την Ρωσία. Η δυτική Ουκρανία, ειδικότερα, θα υποφέρει οικονομικά αν προσπαθήσει να παρέμβει στους ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου που διασχίζουν την Ουκρανία προς την Ευρώπη.

Ο Πούτιν μπορεί να αισθάνεται άνετα εξαιτίας του γεγονότος ότι υπήρξαν μικρές διεθνείς αντιδράσεις το 2008 μετά την εισβολή τής Ρωσίας στη Νότια Οσετία και την Αμπχαζία και τις γενναιόδωρες 49χρονες μισθώσεις για τις στρατιωτικές βάσεις που απέκτησε εκεί η Ρωσία. Ο κόσμος ούτε που ασχολήθηκε με τις πρόσφατες καταγγελίες τής Γεωργίας για στρατεύματα από την Ρωσία και την Οσετία που κατέλαβαν ακόμη περισσότερο έδαφος κατά μήκος τής συνοριακής γραμμής μεταξύ της υπό την διοίκηση της Τιφλίδας περιοχής και της Νότιας Οσετίας. Ο Πούτιν θα μπορούσε να κατακερματίσει την διεθνή αντίθεση στις ρωσικές κινήσεις εναντίον της ανατολικής Ουκρανίας, ακολουθώντας το ίδιο σχέδιο: σταδιακή υπονόμευση της κυριαρχίας τής Ουκρανίας με μια «προσωρινή» κατοχή, στη συνέχεια ενθάρρυνση των πολιτών να ζητούν προσάρτηση στην Ρωσία και, τέλος, αποδοχή των εν λόγω αιτήσεων.

Ακόμη και μια επιτυχημένη ρωσική απορρόφηση της ανατολικής Ουκρανίας δεν θα διαψεύσει τον ισχυρισμό ότι οι ξένοι ηγέτες δεν μπορούν να καταστείλουν εθνικιστικές κοινωνίες ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσουν τις οικονομίες τους. Όπως σημειώθηκε παραπάνω, η αρκετά μεγάλη «πέμπτη φάλαγγα» της περιοχής - στην περίπτωση αυτή, οι πολλοί Ρώσοι και ρωσόφωνοι - από πιθανούς συνεργάτες θα διευκολύνει το έργο τής Ρωσίας. Ομοίως, ο κινεζικός πληθυσμός τού Χονγκ Κονγκ θα μπορούσε να ευθύνεται για τους αξιόλογους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης που έχουν διατηρηθεί αφότου προσαρτήθηκε στην Κίνα το 1997.

Εν ολίγοις, οι παράγοντες που θα έπρεπε να αποθαρρύνουν τον Πούτιν στην Ουκρανία δεν το έκαναν. Εκείνοι που θα τον εμπόδιζαν να αποκομίσει οφέλη ίσως να μην το κάνουν. Το συμπέρασμα αυτό είναι ανησυχητικό για τους Ουκρανούς που ελπίζουν να διατηρήσουν την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας τους - και για εκείνους που επιθυμούν διακαώς οι κατακτήσεις να μην μπορούν πλέον να αποδίδουν.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141036/peter-liberman-and-julie-a...