Η μακρά διαίρεση της Ουκρανίας

Αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα: οι χάρτες [4] που διαιρούν απλά την Ουκρανία σε ρωσόφωνες και ουκρανόφωνες περιοχές είναι παραπλανητικοί για δύο λόγους. Πρώτον, τα στοιχεία στα οποία βασίζονται οι εν λόγω χάρτες, η απογραφή του 2001, είναι ξεπερασμένα, όταν πρόκειται για την γλώσσα, αν όχι την εθνικότητα. Αυτά δεν αντικατοπτρίζουν τις γλωσσικές επιλογές των νεότερων Ουκρανών, οι οποίοι ανήκουν στην πρώτη γενιά που μεγάλωσε στη μετασοβιετική Ουκρανία, φοίτησαν σε σχολεία που η διδασκαλία γινόταν στα ουκρανικά και ήταν η πιο ενεργή ομάδα στις διαδηλώσεις στο Euromaidan. Δεύτερον, όπως έχει επισημάνει ο Leo Krasnozhon, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Loyola [5], η απογραφή τού 2001 δεν ζήτησε από τους ερωτηθέντες να δηλώσουν αν μιλούσαν μια δεύτερη γλώσσα στο σπίτι τους ή στην δουλειά τους. Οι περισσότεροι Ουκρανοί, συμπεριλαμβανομένων πολλών στο φιλορωσικό στρατόπεδο, είναι δίγλωσσοι. Αυτό δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η ουκρανική και η ρωσική γλώσσα συνδέονται στενά και ότι οι ηλικιωμένες γενιές που μεγάλωσαν στην σοβιετική εποχή, ήδη διδάσκονταν ουκρανικά στα σχολεία.

Το Κίεβο είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της γλωσσικής μετατόπισης ανάλογα με την γενιά. Το 1991, όταν ζούσα στην Ουκρανία, η πόλη ήταν εντελώς εκρωσισμένη. Μέχρι το 2008, όταν επέστρεψα για δουλειά, ακόμα άκουγα ρωσικά πιο συχνά από ό, τι ουκρανικά, αλλά η αλλαγή των γενεών ήταν ήδη σαφής: οι νέοι μιλούσαν ουκρανικά πιο συχνά από όσο οι μεσήλικες. Από το 2014, οι σερβιτόροι σε πολλές καφετέριες του Κιέβου είναι εξίσου πιθανό να χαιρετήσουν τους πελάτες τους στα ουκρανικά όπως και στα ρωσικά. Είναι επίσης συνηθισμένο να ακούσει κάποιος μια συζήτηση στην οποία ο ένας μιλάει ουκρανικά και ο άλλος ρωσικά.

Η διγλωσσία και οι διαφορές των γενεών περιπλέκουν την απλή εικόνα μιας γεωγραφικά και γλωσσικά διαιρεμένης Ουκρανίας. Ένας χάρτης που αντικατοπτρίζει την αρχική χρήση τής γλώσσας, αντί την μητρική γλώσσα, πιθανότατα θα μοιάζει με ελβετικό τυρί - θα υπάρξουν θύλακες ρωσόφωνων σε κατ’ εξοχήν ουκρανόφωνες περιοχές και θύλακες ουκρανόφωνων σε κατ' εξοχήν ρωσόφωνες περιοχές. Είναι αλήθεια ότι η χρήση τής γλώσσας σαν λογική για τον διαμελισμό θα λειτουργήσει υπέρ τής Ρωσίας, αλλά θα ήταν περίπλοκο. Οι ρωσικές Αρχές το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό, και τούτο μπορεί να εξηγήσει γιατί η Ρωσία κρατήθηκε για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα από το να κάνει μια εισβολή.

Όπως το The Economist [6] έγραψε πρόσφατα, άλλωστε, ακόμα και ένα κράτος με βάση την γλώσσα ίσως να μην ικανοποιεί την ρωσική αρκούδα.

ΝΟΒΟΡΟΣΙΑ

Μια φωτογραφία [7], που διέρρευσε πρόσφατα στον λογαριασμό Twitter της ομάδας δημοσίων σχέσεων του Euromaidan αποκάλυψε ένα τρίτο πιθανό σενάριο. Η φωτογραφία, σύμφωνα με ισχυρισμούς ένα φαξ που βρέθηκε στα κεντρικά γραφεία τού Κομμουνιστικού Κόμματος της Ουκρανίας, δείχνει την ανατολή και το νότο τής Ουκρανίας να χωρίζεται σε τέσσερις αυτόνομες δημοκρατίες: την Δημοκρατία τού Ντόνετσκ στα ανατολικά, την Δημοκρατία τής Κριμαίας, την Δημοκρατία της Νέας Ρωσίας στο νότο (Οδησσός, Mykolayiv, Kherson, και το δυτικό μισό τού Dnipropetrovsk), και την Δημοκρατία τού Dnipropetrovsk-Slobdzhansk στην βορειο-κεντρική Ουκρανία (Χάρκοβο, Πολτάβα, Chernihiv, Σούμι, και οι ανατολικές περιοχές Dnipropetrovsk, Cherkasy και περιοχές του Κιέβου). Υπήρξαν φήμες [8] για παρόμοιους χάρτες που κυκλοφορούν στο Κρεμλίνο. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να επαληθευθούν οι ψίθυροι, αλλά είναι πιθανό ότι δεν υπάρχουν τέτοια έγγραφα.

Ένας τέτοιος διαχωρισμός θα κόψει την πόλη τού Κιέβου στη μέση, καθιστώντας την το Βερολίνο τού εικοστού πρώτου αιώνα. Κανένα τείχος δεν θα ήταν απαραίτητο. Ο τεράστιος Δνείπερος ποταμός που διασχίζει το κέντρο τού Κιέβου θα ήταν ένα φυσικό γεωγραφικό σύνορο.

Πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό το σενάριο; Ο ίδιος ο Πούτιν παρέσχε πληροφορίες για τις προθέσεις τής Ρωσίας στην Ουκρανία, όταν χρησιμοποίησε [9] τον όρο Νοβοροσία (Νέα Ρωσία) για να περιγράψει τα νοτιοανατολικά τής Ουκρανίας σε τηλεοπτική εμφάνισή του στις 17 Απριλίου - την ίδια ημέρα που δημοσιοποιήθηκε η συμφωνία τής Γενεύης. Νοβοροσία είναι ένας όρος από πολύ καιρό θαμμένος στην αυτοκρατορική ιστορία τής Ρωσίας. Αναφέρεται σε εδάφη που κάποτε κατέκτησε η Μεγάλη Αικατερίνη στον 18ο αιώνα. Είναι αποκαλυπτικό ότι φιλορώσοι αντι-Μαϊντάν διαδηλωτές στην Οδησσό έχουν αρχίσει κι εκείνοι να χρησιμοποιούν [10] αυτή την ονομασία.

Αυτό το τρίτο σενάριο μπορεί να φαίνεται γελοίο, αλλά το ίδιο φαινόταν και κάμποση από την συμπεριφορά τής Ρωσίας τούς τελευταίους μήνες. Και υπάρχουν ενδείξεις ότι τα πράγματα ήδη κατευθύνονται προς τα εκεί. Κατ’ αρχήν, οι φιλορωσικές αντι-Μαϊντάν διαδηλώσεις, όπως αυτές στις πόλεις Dontesk και Luhansk, εξαπλώνονται περαιτέρω δυτικά προς το Κίεβο. Οι διαδηλωτές ισχυρίζονται ότι είναι ουκρανοί πολίτες που δεν αποδέχονται τη νομιμότητα της κυβέρνησης στο Κίεβο. Εν τω μεταξύ, μια ιδεολογία αλυτρωτισμού - μια επιστροφή στο μεγάλο ρωσικό έθνος – αναδεύει τα φιλορωσικά αισθήματα σε περιοχές που κατά το παρελθόν ήταν ήρεμες. Στην Οδησσό, μια κυρίως ρωσόφωνη πόλη γνωστή για τους παραλιακούς δρόμους και την ανέμελη νοοτροπία των ντόπιων, οι φιλορώσοι ακτιβιστές οργανώνουν συλλαλητήρια σε ημερήσια βάση [11]. Η Νοβοροσία αποτελεί το αίτημα των διαδηλώσεων. Τέλος, ο Πούτιν επιβεβαίωσε εμμέσως τα σχέδιά του για μια μελλοντική Novorossiya: η ρωσική στρατιωτική παρουσία στις ανατολικές περιοχές, αν και εξακολουθεί να είναι πρόχειρα κρυμμένη [12], έχει γίνει πιο δύσκολο να αμφισβητηθεί.

Οι δυτικές δυνάμεις έχουν παίξει επίσης τον δικό τους ρόλο στο να καταστεί αυτό το γελοίο σενάριο πιο προσιτό. Με την υπογραφή τής δήλωσης τής Γενεύης, απέτυχαν να σταματήσουν την κλιμάκωση της σύγκρουσης και έθεσαν ένα προηγούμενο Δυτικής αποδοχής στην περιφρόνηση της Ρωσίας προς το διεθνές δίκαιο.