Φατάχ – Χαμάς: Μια δύσκολη προσέγγιση | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Φατάχ – Χαμάς: Μια δύσκολη προσέγγιση

Ποια προβλήματα λύνονται και ποια ανακύπτουν

Αντιθέτως, η Παλαιστινιακή Αρχή, από την εκλογή τού προέδρου Μαχμούντ Αμπάς το 2007 έως και σήμερα, μονοπωλεί τα διεθνή fora υπό την ιδιότητα της μόνης νόμιμης εκπροσώπου τού παλαιστινιακού λαού. Αναγνωρίζεται διπλωματικά από την διεθνή κοινότητα, χαίρει σημαντικής οικονομικής βοήθειας από τις ΗΠΑ, την ΕΕ, την Ρωσία, τους διεθνείς οργανισμούς και τις αραβικές χώρες και ενθαρρύνεται στον διεθνή στίβο να εκπροσωπεί τον παλαιστινιακό λαό στις ειρηνευτικές συνομιλίες που διεξάγονται εδώ και χρόνια με το Ισραήλ. Η Παλαιστινιακή Αρχή ακολουθεί σταθερά μετριοπαθή γραμμή όσον αφορά την επίλυση της διένεξης με το Ισραήλ, ζητώντας να καθορισθούν τα σύνορα του παλαιστινιακού κράτους με βάση την συνοριακή γραμμή που ίσχυε πριν τον Πόλεμο του 1967 με σκοπό να δημιουργηθεί ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος στην Δυτική Όχθη (και στην Λωρίδα τής Γάζας, εφόσον οι διαφορές με την Χαμάς εκλείψουν κάποτε), να αποχωρήσουν οι Εβραίοι έποικοι –ή οι περισσότεροι από αυτούς- από την Δυτική Όχθη και να ορισθεί η Ανατολική Ιερουσαλήμ ως η πρωτεύουσα των Παλαιστινίων.

Η πρόσφατη συμφωνία επανασύνδεσης μεταξύ της μετριοπαθούς Παλαιστινιακής Αρχής και της διεθνώς απομονωμένης Χαμάς δημιουργεί πολλά ερωτηματικά εάν και κατά πόσον η διεθνής κοινότητα θα είναι έτοιμη να δεχθεί έναν ενιαίο φορέα πολιτικής εκπροσώπησης που θα προκύψει από τον συγκερασμό δύο εκ διαμέτρου διαφορετικών ιδεολογικών και πολιτικών θεωρήσεων. Μοιραία τίθεται το ερώτημα μέχρι ποίου βαθμού η Χαμάς θα αποδεχθεί να υιοθετήσει τη μετριοπαθή στάση τής Παλαιστινιακής Αρχής και ως εκ τούτου να μπει στην διαδικασία να συζητήσει την δυνατότητα συνδιαλλαγής με τον ορκισμένο εχθρό της – το Ισραήλ. Παράλληλα, προβληματισμούς προκαλεί κατά πόσον το σύστημα διακυβέρνησης που έχει σχηματισθεί επί σειρά ετών από τους αξιωματούχους τής Παλαιστινιακής Αρχής, θα δεχθεί να υιοθετήσει στοιχεία μιας ακραίας ιδεολογικής θεώρησης της πραγματικότητας, η οποία θα βασίζεται στην ισχύ των όπλων παρά στην ισχύ των επιχειρημάτων γύρω από ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων.

Η συμφωνία μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς ορίζει ότι εντός 5 εβδομάδων θα σχηματισθεί από κοινού μια κυβέρνηση τεχνοκρατών κοινής αποδοχής που θα χειρίζεται τα εσωτερικά παλαιστινιακά ζητήματα. Από την άλλη, τόσο ο Μαχμούντ Αμπάς όσο και ο Ισμαήλ Χανίγια ήταν ξεκάθαροι στο ότι τις ειρηνευτικές συνομιλίες με το Ισραήλ και τους διεθνείς διαπραγματευτές δεν θα τις διεξάγει η κυβέρνηση των τεχνοκρατών αλλά η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, στα συλλογικά όργανα της οποίας θα συμμετέχουν πλέον τόσο η Φατάχ όσο και η Χαμάς. Άγνωστο, όμως, είναι ακόμα ποια ακριβώς γραμμή θα επικρατήσει στα συλλογικά αυτά όργανα: Η μετριοπάθεια της Ραμάλας ή η σκληρή γραμμή τής Γάζας; Και εάν συγκερασθούν, έως ποίου σημείου αυτό θα καταστεί δυνατόν;

Το Ισραήλ, όπως είναι φυσικό, δεν ενθουσιάζεται καθόλου από αυτήν την εξέλιξη. Η αμερικανική διπλωματία δηλώνει αμήχανη και συγκρατημένα απαισιόδοξη για το άμεσο μέλλον, αλλά επίσης δείχνει και να μην είναι σε θέση να επηρεάσει τις εξελίξεις , όσο τουλάχιστον θα ανέμεναν τόσο η ίδια όσο και η διεθνής κοινότητα. Την συμφωνία επαναπροσέγγισης χαιρέτισαν το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία, ωστόσο ο υπόλοιπος αραβικός κόσμος αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση τηρούν στάση αναμονής, χωρίς ακόμα να έχουν αποκρυσταλλώσει ποια τακτική θα τηρήσουν από τώρα και στο εξής. Το γεγονός ότι έως τώρα η μετριοπαθής Παλαιστινιακή Αρχή αποτελούσε τον σημαντικότερο οικονομικό και πολιτικό εταίρο των χωρών τής Δύσης και του αραβικού κόσμου προφανώς περιπλέκει ακόμα περισσότερο τις σχέσεις που θα διαμορφωθούν.

Σε κάθε περίπτωση, είναι ακόμα πολύ πρόωρο να εκτιμηθεί ποια τάση θα επικρατήσει ως προς τον διεθνή προσανατολισμό τής παλαιστινιακής πλευράς, προσανατολισμός που θα καθορίσει την πρόοδο ή μη των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων. Άλλωστε, μπορεί οι διαπραγματεύσεις αυτές να έχουν διακοπεί, μπορεί η αμερικανική διπλωματία να απέτυχε κατά τον πλέον πανηγυρικό τρόπο κατά τους τελευταίους μήνες, αλλά το σίγουρο είναι ότι το παλαιστινιακό πρόβλημα παραμένει άλυτο και ότι η μοναδική ειρηνική οδός για την διευθέτησή του δεν είναι άλλη από τις ειρηνευτικές συνομιλίες.

ΕΝΔΟΓΕΝΕΙΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Οι διαφορές που οδήγησαν στο 7ετές διαζύγιο μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς δεν ήταν μόνο ιδεολογικές και πολιτικές. Σε μια κοινωνία στην οποία τα πρόσωπα αυτά καθ’αυτά ορίζουν τις εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες και σχηματίζουν κέντρα εξουσίας, οικογενειακές φατρίες και «τζάκια», εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι το πλέγμα των σχέσεων μεταξύ Χαμάς και Φατάχ ήδη πριν από το επεισοδιακό καλοκαίρι τού 2007 –όταν η Χαμάς εκδίωξε βίαια από την Γάζα τα στελέχη τής Φατάχ και κατέλαβε την εξουσία διαχωρίζοντάς την διοικητικά και πολιτικά από την διεθνώς αναγνωρισμένη Παλαιστινιακή Αρχή- εξαρτάται από πολλούς εξωθεσμικούς παράγοντες που θα χρειαστεί να περάσουν πολλές δεκαετίες για να κριθούν και να αξιολογηθούν με ακρίβεια και αντικειμενικότητα.

Ούτε η Παλαιστινιακή Αρχή ούτε και η Χαμάς είναι άμοιρες ευθυνών για τον εθνικό διχασμό που προκάλεσαν στον παλαιστινιακό λαό στην Δυτική Όχθη και στην Γάζα. Είναι εξίσου συνυπεύθυνες για αυτήν την πολιτική διαίρεση που είχε ως αποτέλεσμα κατ' αρχάς την αποδυνάμωση της διαπραγματευτικής δυνατότητας που θα είχε η παλαιστινιακή πλευρά στο διεθνές πολιτικό σκηνικό. Είναι πιθανό, μάλιστα, να κριθεί εκ των υστέρων ότι αυτή η διχοτόμηση του παλαιστινιακού στρατοπέδου εν τέλει καθυστέρησε μια πολιτική λύση. Μια λύση που είναι λίγο έως πολύ γνωστή και η οποία επί δεκαετίες περιγράφεται με αδρές γραμμές: δύο έθνη – δύο κράτη, συμβιβαστική λύση με βάση τα προ του 1967 σύνορα και υπό την εγγύηση δικλείδων ασφαλείας δυτικής εμπνεύσεως, κατόπιν διαπραγματεύσεων.