Η καλύτερη ελπίδα τής Ουκρανίας

Η αναταραχή που εκτυλίσσεται στην Ουκρανία παρέχει όντως στον λαό τής Ουκρανίας την ευκαιρία να κάνει την χώρα του ένα καλύτερο μέρος. Ιστορικά, κάθε μια από τις τρεις προϋποθέσεις - μια νέα, μεταβατική κυβέρνηση, τρομερές οικονομικές προκλήσεις, και η απειλή τής μαζικής εξέγερσης – οδηγεί σε μια στροφή προς μια πιο ελεύθερη, πιο δημοκρατική, διαφανή και υπεύθυνη κυβέρνηση, ελκυστική για τους πολίτες, τους ηγέτες, και τον πυρήνα των οπαδών τους. Η Ουκρανία είναι στην ασυνήθιστη κατάσταση να αντιμετωπίζει και τις τρεις συνθήκες δια μιας. Αλλά για να μετατρέψουν την ευκαιρία σε πραγματικότητα και να προωθήσουν μια πραγματικά ελεύθερη, δημοκρατική και ευημερούσα κοινωνία, οι ηγέτες τής χώρας, καθώς και οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση, πρέπει να συμμετάσχουν στις βέλτιστες πρακτικές τού εκδημοκρατισμού. Αυτό σημαίνει ότι ένα ανεξάρτητο δικαστικό σύστημα που επιβάλλει την ελευθερία τού λόγου, την ελευθερία τού Τύπου, την ελευθερία τού συνέρχεσθαι, και ανταγωνιστικές -όχι μόνο ελεύθερες και δίκαιες- εκλογές στις οποίες η εναλλαγή στην εξουσία να είναι πιθανή. Η καθιέρωση αυτών των δημοκρατικών θεμελίων θα συναντήσει πολιτική αντίσταση. Οι ηγέτες προτιμούν πολιτικούς κανόνες και θεσμούς που τους μονώνουν από την ήττα. Αλλά τις περισσότερες φορές, κάνουν τις σωστές επιλογές όταν οι περιστάσεις υπαγορεύουν ότι ο εκδημοκρατισμός είναι η καλύτερη ευκαιρία τους για να παραμείνουν στην εξουσία.

Στην Ουκρανία, φυσικά, υπάρχει ένα πρόβλημα: μια «αρκούδα στο δάσος», με τη μορφή τής ρωσικής παρέμβασης. Αλλά στην προσπάθεια της Ουκρανίας να γίνει μια λειτουργική δημοκρατία, αυτές οι μεταρρυθμίσεις είναι επίσης η καλύτερη άμυνα κατά της Ρωσίας, επειδή θα δώσει στους Ουκρανούς που κλίνουν υπέρ τής Ρωσίας συμμετοχή στην κυβέρνηση στο Κίεβο, εξουδετερώνοντας έτσι τα ήδη αδύναμα ρωσικά επιχειρήματα υπέρ τής παρέμβασης. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η ΕΕ και η κυβέρνηση Ομπάμα φαίνονται διατεθειμένοι να παρέχουν μόνο οικονομική βοήθεια στην κυβέρνηση της Ουκρανίας – αλλά με έναν ασύνετο τρόπο που δεν θα προωθήσει μια λύση για τα βαθύτερα πολιτικά προβλήματα της Ουκρανίας. Η οικονομική βοήθεια θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως «καρότο» για να κάνει τους ηγέτες τής Ουκρανίας να επεκτείνουν τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των ρωσόφωνων Ουκρανών σε μια μεταρρυθμισμένη Ουκρανία.

ΟΤΑΝ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Ο χαρακτηρισμός των κυβερνήσεων είναι συχνά μια άσκηση ρητορικής. Ο αρχετυπικός δημοκρατικός ηγέτης εξασφαλίζει την εξουσία κερδίζοντας την υποστήριξη πάρα πολλών ψηφοφόρων σε έναν ανταγωνισμό πολιτικών ιδεών. Ο αρχετυπικός αυτοκράτορας κερδίζει παρέχοντας σε μια μικρή ομάδα κρίσιμων υποστηρικτών - συνήθως γραφειοκράτες σε θέσεις-κλειδιά, στρατιωτικούς ηγέτες, και, μερικές φορές, σε μέλη τής οικογένειας - πρόσβαση σε αρκετό πλούτο ώστε να μένουν πιστοί στην ηγεσία και να παραμένουν πρόθυμοι να κρατήσουν τις μάζες καταπιεσμένες. Στην πραγματικότητα, όλα τα θεσμικά όργανα διακυβέρνησης βρίσκονται κάπου μεταξύ αυτών των δύο άκρων. Αυτό που έχει την μεγαλύτερη σημασία στην δημιουργία ευημερούντων, ελεύθερων, και παραγωγικών κοινωνιών είναι ο αριθμός των ανθρώπων από τους οποίους εξαρτώνται οι ηγέτες. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ουκρανία, παρά την αστάθειά της, έχει μια μεγάλη ευκαιρία.

Η αληθινή δημοκρατία είναι το σύνολο των κανόνων διακυβέρνησης σύμφωνα με τους οποίους οι νικητές χρειάζονται την υποστήριξη πολλών ανθρώπων, δεν είναι απλά ένα σύστημα στο οποίο συμβαίνουν εκλογές. Το να διατηρηθεί η εξουσία κάτω από αυτές τις συνθήκες είναι εξαιρετικά δύσκολο - περιλαμβάνει μια αδυσώπητη μάχη για καλές πολιτικές ιδέες και συχνές πολιτικές εναλλαγές. Σχεδόν όλοι οι ηγέτες, αν αφεθούν να κάνουν ό,τι θέλουν, προτιμούν να περιορίζουν τον πολιτικό ανταγωνισμό, έτσι ώστε η επιβίωσή τους να εξαρτάται από μια μικρότερη ομάδα υποστηρικτών. Αλλά στην Ουκρανία, οι εξαιρετικές περιστάσεις που κάνουν τους ηγέτες να θέλουν πραγματικά να εκδημοκρατίσουν, είναι παρόντες: η κυβέρνηση είναι νέα, χρεοκοπημένη, και αντιμετωπίζει μαζικές διαδηλώσεις.

Πρώτον, όταν μια νέα κυβέρνηση έρχεται στην εξουσία, είναι δύσκολο να ξεχωρίσουν οι αληθινοί δημοκράτες από τους επίδοξους δικτάτορες. Αυτοί που θέλουν να γίνουν μονοκράτορες συχνά προσποιούνται ότι είναι φιλελεύθεροι μεταρρυθμιστές στο πρώτο έτος περίπου τόσο στην εξουσία, μέχρι να εδραιώσουν την κυριαρχία τους και, κυρίως, τον έλεγχό τους στην οικονομία. Κατά την διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, όμως, υπάρχει μια ευκαιρία για τους μεταρρυθμιστές να «κλειδώσουν» συνθήκες καλύτερης διακυβέρνησης, αλλά μόνο αν τα σωστά θεσμικά όργανα έχουν τοποθετηθεί καλά, έτσι ώστε να είναι εξαιρετικά δύσκολο να γκρεμιστούν αργότερα.

Δεύτερον, οι κυβερνήσεις αναζητούν συχνά ξένη βοήθεια όταν έρχονται αντιμέτωπες με την οικονομική κατάρρευση. Οι χορηγοί έχουν τεράστια επιρροή σε ηγέτες που είναι απελπισμένοι για χρήματα, αλλά πολύ συχνά δέχονται υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις αντί να επιμένουν για τις μεταρρυθμίσεις ως προϋπόθεση για την χορήγηση ενίσχυσης. Μόλις η κατάσταση έκτακτης ανάγκης τελειώσει, αυτές οι υποσχέσεις γενικώς αξίζουν ελάχιστα, δεδομένου ότι προσκρούουν στις δυσκολίες τής εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Οι μεταρρυθμίσεις αυξάνουν τον κίνδυνο, για παράδειγμα, ενός πραξικοπήματος από πυλώνες που αντιμετωπίζουν με μια απώλεια επιρροής. Η οικονομική βοήθεια θα πρέπει ως εκ τούτου να είναι «δεμένη» από την αρχή με αυστηρές προϋποθέσεις πολιτικών επιδόσεων που να δείχνουν ότι η ηγεσία είναι διατεθειμένη να βάλει την δική της εξουσία σε κίνδυνο. Αν οι ηγέτες δεν διακινδυνεύσουν πραγματικό εκδημοκρατισμό όταν χρειάζονται οικονομική βοήθεια, σίγουρα δεν θα τον εφαρμόσουν όταν δεν την χρειάζονται.

Τρίτον, οι μαζικές εξεγέρσεις είναι εξαιρετικά επικίνδυνη δουλειά και για τους συμμετέχοντες σε αυτές όσο και για τις κυβερνήσεις. Οι περισσότερες κυβερνήσεις αντιδρούν στις επαναστατικές απειλές προσπαθώντας να τις συντρίψουν, όπως προσπάθησε να κάνει ο ανατραπείς πρόεδρος της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Η καταστολή συχνά πετυχαίνει, ειδικά όταν η κυβέρνηση είναι γεμάτη με μετρητά για να πληρώνει τις δυνάμεις ασφαλείας της. Με την εξαίρεση της Λιβύης, ήταν τα κράτη με έλλειμμα δημοσιονομικών πόρων που αντιμετώπιζαν τη μεγαλύτερη απειλή από την Αραβική Άνοιξη. Τη απουσία αναγκαίων πόρων για καταστολή, οι κυβερνήσεις πρέπει να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των διαδηλωτών, να χορηγούν ελευθερίες και να ανοίγουν την πολιτική διαδικασία, αλλιώς ρισκάρουν να εκδιωχθούν. Η Ουκρανία έχει σχετικά λίγους φυσικούς πόρους, έτσι, τη απουσία μιας μαζικής έγχυσης βοήθειας, η κυβέρνηση της Ουκρανίας πρέπει να ανταποκριθεί στον λαό της.

ΟΧΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΗ

Η συσσώρευση των προβλημάτων στην Ουκρανία δημιουργεί μια ευκαιρία για τους Ουκρανούς ηγέτες, την οποία μπορεί να αρπάξουν εάν ακολουθήσουν τις δημοκρατικές βέλτιστες πρακτικές. Ο πραγματικός εκδημοκρατισμός προκύπτει από μια ανεξάρτητη ελευθεροτυπία, την ελευθερία τού λόγου, την ελευθερία τού συνέρχεσθαι, ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα, και, λιγότερο κρίσιμο, μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα και έναν έλεγχο των «βιβλίων» τής κυβέρνησης. Οι τρείς πρώτες ελευθερίες διευκολύνουν τον συντονισμό των απλών πολιτών ώστε να κάνουν την συλλογική δυσαρέσκεια τους γνωστή στην κυβέρνηση. Αυτές οι βασικές «ελευθερίες συντονισμού» είναι απαραίτητες για να κρατηθεί μια κυβέρνηση σε λογοδοσία και είναι εύκολο να εφαρμοστούν. Πράγματι, το να τις εμποδίζει κανείς είναι το δαπανηρό - η έλλειψη αυτών των ελευθεριών είναι πιθανότατο να προκαλέσει διαμαρτυρίες.

Ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα, εν τω μεταξύ, διαβεβαιώνει τους πολίτες ότι η υπόσχεση της κυβέρνησης για βασικές ελευθερίες είναι αξιόπιστη. Για παράδειγμα, τα συντάγματα της Κίνας, της Βόρειας Κορέας και της Ουκρανίας εγγυώνται τις «ελευθερίες τού συντονισμού», αλλά όλες αυτές οι χώρες δεν διαθέτουν ανεξάρτητες δικαστικές Αρχές για την προστασία τους. Οι ανεξάρτητες δικαστικές Αρχές απαιτούν δικαστές των οποίων η εξειδίκευση να είναι στο νόμο και όχι στο να μοιράζουν πολιτικά ρουσφέτια, και των οποίων η θητεία δεν πηγαίνει ανάλογα με τα καπρίτσια ή την επιθυμία των πολιτικών ηγετών. Η βέλτιστη πρακτική απαιτεί πιο μακροπρόθεσμους δικαστικούς διορισμούς από τον χρόνο που εκείνοι οι οποίοι διορίζουν ή επιλέγουν δικαστές μπορεί να περιμένουν ότι θα βρίσκονται στην εξουσία.

Η ίδια λογική ισχύει και για τις κεντρικές τράπεζες. Οι ηγέτες το βρίσκουν δύσκολο να αντισταθούν στον πειρασμό να χειραγωγήσουν την οικονομία σε σύντομο χρονικό διάστημα για πολιτικό κέρδος. Αν μπορούν, χειραγωγούν την προσφορά χρήματος για να διευρύνουν την πολιτική τους στήριξη. Οι ανεξάρτητοι τραπεζίτες έχουν μια πιο μακροπρόθεσμη οπτική περί οικονομικής ευημερίας. Η ανεξαρτησία τής κεντρικής τράπεζας είναι επομένως ιδιαίτερα πολύτιμη, αλλά είναι λιγότερο κρίσιμη από ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα, διότι η με πολιτικά κίνητρα οικονομική χειραγώγηση διαλύεται σταδιακά κάτω από το βάρος τής δικής της ανεπάρκειας, φέρνοντας την οικονομία σε δεινή κατάσταση και αυξανόμενη πίεση για πολιτική αλλαγή.

Ένας ανεξάρτητος έλεγχος των οικονομικών τής κυβέρνησης θέτει τις βάσεις για διαφανή διακυβέρνηση. Αμνηστία θα έπρεπε να ακολουθεί τον πρώτο έλεγχο για τα πρόσωπα που έχουν εμπλακεί στο παρελθόν σε πρακτικές διαφθοράς. Ένας τρόπος για να ωθηθούν οι αξιωματούχοι να κυβερνούν για λογαριασμό τού λαού είναι να αποκαλύπτονται τα παράπτωματά τους, να συγχωρούνται μια φορά, και στην συνέχεια να τους δίνονται τα μέσα για να απομακρύνουν οποιονδήποτε στο μέλλον κριθεί ένοχος για διαφθορά.

Η ελευθερία τού λόγου, η ελεύθερη συνέλευση, και η ελευθερία τού Τύπου είναι ουσιαστικά ανέξοδες στο να παρέχονται και στο να ενισχύουν τους ανθρώπους να κρατούν σε λογοδοσία την κυβέρνηση. Μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη καθώς και μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα περιορίζουν περαιτέρω την ικανότητα μιας κυβέρνησης να παρακάμπτει τους πολίτες. Όλες αυτές οι ελευθερίες και οι εγγυήσεις κάνουν πιο δύσκολο στην κυβέρνηση το να παραμείνει στην εξουσία, οπότε μπορούμε να περιμένουμε ότι οι πολιτικοί τής Ουκρανίας θα αντισταθούν στην ταχεία εφαρμογή τους. Κατά πάσα πιθανότητα θα υποστηρίζουν ότι οι μεταρρυθμίσεις αυτές πρέπει να περιμένουν έως ότου ξεφουσκώσει η κρίση. Μια τέτοια απροθυμία μπορεί να βοηθήσει τους πολιτικούς, αλλά δεν θα βοηθήσει τον ουκρανικό λαό. Κάνοντας την οικονομική ανακούφιση να εξαρτάται από τις μεταρρυθμίσεις, η ηγεσία θα πρέπει να βρει την εφαρμογή των αλλαγών πιο ελκυστική από ό, τι να συνεχίζει να πηγαίνει μετωπικά με την μαζική εξέγερση και την απειλή τής οικονομικής κατάρρευσης.

Απούσα από τον κατάλογο των βέλτιστων πρακτικών είναι η ιδέα ότι μια χώρα πρέπει να διεξάγει ελεύθερες και δίκαιες εκλογές. Αν και είναι πολύ επιθυμητές, οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές δεν είναι ούτε αναγκαίες ούτε επαρκείς για τον εκδημοκρατισμό. Δείτε το Χονγκ Κονγκ. Για το μεγαλύτερο μέρος τής ιστορίας του ως βρετανικό έδαφος, το Χονγκ Κονγκ δεν είχε καθόλου εκλογές, αλλά διοικείτο με διαφανή, υπεύθυνο τρόπο που προστάτευε τις ελευθερίες των πολιτών του, εγγυημένες από ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα.

Η Τανζανία δείχνει σήμερα ότι οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές δεν είναι αρκετές για να εξασφαλίσουν τον πραγματικό εκδημοκρατισμό. Οι ψηφοφόροι εκεί έχουν εύκολη πρόσβαση στα εκλογικά κέντρα, τα ψηφοδέλτια υπολογίζονται σωστά, και τα αποτελέσματα αναφέρονται με ειλικρίνεια. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένα πολιτικό σύστημα που σχεδόν εγγυάται την κυριαρχία τής κυβέρνησης από ένα μόνο πολιτικό κόμμα, το Chama Cha Mapinduzi. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται από την κυβέρνηση της Τανζανίας είναι παρόμοιες με εκείνες που έχουν χρησιμοποιηθεί στην Ουκρανία, τουλάχιστον υπό την προηγούμενη κυβέρνηση, κάνοντας τα μαθήματα της Τανζανίας ιδιαίτερα συναφή.

Παρά το γεγονός ότι διαθέτει ένα εκλογικό σύστημα απλής αναλογικής, το οποίο συνήθως προκαλεί ανταγωνισμό δύο κομμάτων, η κυβέρνηση της Τανζανίας καταφέρνει να διατηρεί περισσότερα από μια ντουζίνα πολιτικά κόμματα. Ένα κόμμα χρειάζεται μόνο μια παραπάνω ψήφο σε μια περιοχή έναντι του δεύτερου κόμματος για να κερδίσει μια έδρα στο εθνικό κοινοβούλιο, εξασφαλίζοντας έτσι ότι το κυρίαρχο Chama Cha Mapinduzi μπορεί να ελέγξει την κυβέρνηση με λιγότερο από 5% έως 10% των ψήφων. Όπως θα πρέπει να αναμένεται, το μικρό περιθώριο ψήφων που απαιτείται για να κερδηθεί μια δεδομένη περιοχή ενθαρρύνει τις κυβερνητικές δαπάνες που δίνουν έμφαση στις ιδιωτικές ανταμοιβές και την διαφθορά σε θέματα αποτελεσματικής δημόσιας πολιτικής.

Όπως η Τανζανία, η Ουκρανία έχει ενθαρρύνει την δημιουργία πολύ περισσότερων πολιτικών κομμάτων από όσα θα μπορούσαν να υποστηρίξουν οι εκλογικοί της κανόνες. Σε ένα νόμο τού 2012 φαινομενικά σχεδιασμένο να πριμοδοτεί τα εκλογικά αποτελέσματα υπέρ των μεγαλύτερων κομμάτων που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την εκλογική νοθεία, τα κόμματα δεν είχαν την δυνατότητα να ιδρύουν προεκλογικούς συνασπισμούς που θα διευκόλυναν την συγκέντρωση ψηφοφόρων. Δεν υπάρχει σαφής απόδειξη σήμερα για ουσιαστική μεταβολή σε αυτόν τον νόμο, κάτι που μειώνει αποτελεσματικά τον συνολικό αριθμό ψήφων που απαιτείται για να κερδηθεί η εξουσία, προωθώντας έτσι μια διεφθαρμένη, κυβέρνηση βασισμένη σε αποκλεισμούς. Αλλά η πραγματική δημοκρατία προϋποθέτει ότι οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές είναι πραγματικά ανταγωνιστικές.

ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

Μια πρόταση για την Ουκρανία προκειμένου να θέσει αυτές τις βέλτιστες πρακτικές σε εφαρμογή είναι μέσα από μια ομοσπονδιακή μορφή διακυβέρνησης. Ο φεντεραλισμός είναι πράγματι μια συνηθισμένη λύση για την βιωσιμότητα μιας κυβέρνησης απέναντι σε στρατιωτικές απειλές, δεδομένου ότι υποκινεί τον οικονομικό ανταγωνισμό μεταξύ των περιφερειών μιας χώρας, σίγουρα ένα καλό πράγμα για την ανάπτυξη και την ευημερία. Αλλά ο φεντεραλισμός σπάει επίσης το μέγεθος του συνασπισμού των οπαδών που απαιτούνται για να εξασφαλιστεί η πολιτική εξουσία. Αυτός ο κατακερματισμός, με την σειρά του, ενισχύει την διαφθορά και την ευνοιοκρατία ως μέσο για την παραμονή στην εξουσία. Ο φεντεραλισμός με μια ισχυρή κεντρική κυβέρνηση θα μπορούσε να αποδειχθεί ευεργετικός στην Ουκρανία. Αλλά το είδος τού εξαιρετικά αποκεντρωμένου αδύναμου φεντεραλισμού που ορισμένοι παρατηρητές έχουν προτείνει, είναι μια συνταγή για πολιτική αποτυχία.

Χωρίς τον φεντεραλισμό, όμως, μπορεί κανείς να αναρωτηθεί πώς ο μεγάλος ρωσόφωνος πληθυσμός στην ανατολική Ουκρανία θα μπορούσε να είναι ικανοποιημένος με μια κυβέρνηση στο Κίεβο. Αλλά η Ουκρανία δεν είναι η μοναδική χώρα που έχει τουλάχιστον δύο μεγάλες γλωσσικές ομάδες εντός των συνόρων της. Όταν πολυπληθείς ομάδες εντός τού πληθυσμού μιας χώρας εμποδίζονται από ευκαιρίες για να πετύχουν, για παράδειγμα, απασχόληση στο δημόσιο επειδή δεν μιλούν την επίσημη εθνική γλώσσα, φυσικά θα είναι δυσαρεστημένοι και θα τείνουν να διαμαρτυρηθούν. Αν μπορούν να αρθρώσουν ελεύθερα την δυσαρέσκειά τους σε ένα πολιτικό περιβάλλον στο οποίο η ηγεσία εξαρτάται εν μέρει από το να κερδίσει την υποστήριξή τους προκειμένου να κρατήσει την εξουσία, τότε τα παράπονά τους είναι πιθανό να βρουν μια λύση, επειδή οι πολιτικοί που αναζητούν την εξουσία θα δουν ότι κάτι τέτοιο αποτελεί την διαδρομή προς την δική τους επιτυχία. Ο Καναδάς, για παράδειγμα, τα έχει πάει πολύ καλά με την υιοθέτηση της διγλωσσίας. Η πολύγλωσση Ινδία δεν έχει βαλκανοποιηθεί, όπως πολλοί φοβόντουσαν ότι θα γινόταν στην δεκαετία τού 1950. Η ουκρανική κυβέρνηση πρέπει να αναγνωρίσει και να αγκαλιάσει την ρωσική γλώσσα, αντί να προσπαθεί να κρατήσει τους ρωσόφωνους στο περιθώριο. Και ένα ανεξάρτητο δικαστικό σώμα ικανό να επιβάλλει τους νόμους κατά των διακρίσεων θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό προς την κατεύθυνση αυτή, κάνοντας την Ουκρανία μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, καθώς και να απομακρύνει ένα πιθανό casus belli για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Οι οικονομικές ανισότητες είναι άλλη μια πηγή εθνικού διχασμού που μπορεί να υποδαυλίσει μαζικές εξεγέρσεις. Παρά το ότι συχνά θεωρείται μια «ζώνη σκουριάς» σε οικονομικά δυσχερή θέση, η ανατολική Ουκρανία έχει σημαντικά υψηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα από την δυτική Ουκρανία. Αυτό προκαλεί φυσικά δυσαρέσκεια μεταξύ των δυτικών Ουκρανών, οι οποίοι πιθανόν αποδίδουν την διαφορά, τουλάχιστον εν μέρει, στον Γιανουκόβιτς και στις άλλες φιλο-ρωσικές (δηλαδή, φιλο-ανατολικές) πολιτικές των προηγούμενων κυβερνήσεων. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αναμένεται ότι σε δύσκολες οικονομικές περιόδους, οι πλουσιότερες, ρωσόφωνες περιοχές τής χώρας θα κληθούν να επιδοτήσουν τις φτωχότερες περιοχές. Η προοδευτική φορολογία είναι ένα στήριγμα των δημοκρατικών κοινωνιών. Καθώς εκείνοι στα ανατολικά δυσανασχετούν με την μεταφορά χρημάτων σε περιοχές τής χώρας που θεωρούν ότι είναι αντίθετες σε αυτούς, οι αυτονομιστικές πιέσεις αυξάνονται.

Και πάλι, οι βέλτιστες πρακτικές τού εκδημοκρατισμού μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυση αυτών των προβλημάτων. Μόλις επιτραπούν οι κομματικοί συνασπισμοί, ο ανταγωνισμός για τους πόρους θα πρέπει να μετατραπεί σε μια πολιτική συζήτηση προεκλογικής εκστρατείας. Και είναι πιθανό ότι ο συνδυασμός ενός ανεξάρτητου δικαστικού σώματος μαζί με τις «ελευθερίες συντονισμού» θα οδηγήσει σε μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση στην οικονομική αναδιανομή, με την οποία η φορολογική πολιτική προστατεύει όλους τους πολίτες από εξωφρενικές μετατοπίσεις πόρων από τη μια ομάδα στην άλλη. Η ιστορία αποκαλύπτει το τι συμβαίνει όταν μια κυβέρνηση που κυριαρχείται από ένα μέρος μιας χώρας αδυνατεί να χαλιναγωγήσει αυτές τις αλλαγές. Μια τέτοια αποτυχία τροφοδότησε τον Πόλεμο του Μπαγκλαντές το 1971 και την δημιουργία τού Μπαγκλαντές από το Ανατολικό Πακιστάν. Ο ανταγωνισμός για τους πόρους ήταν επίσης ένα κεντρικό θέμα (αυτή τη φορά, μεταμφιεσμένος ως θρησκευτικές διαφορές) στον αγώνα στην Βόρεια Ιρλανδία, κάτι που επιλύθηκε μέσω των συνεργατικών δημοκρατικών θεσμών και τον συνετό καταμερισμό τής εξουσίας, που κατοχυρώθηκαν στην Συμφωνία τού Μπέλφαστ.

Στην περίπτωση της Ουκρανίας, θα είναι σημαντικό να διορθωθεί η εθνική ισορροπία τής οικονομικής και πολιτικής εξουσίας πριν να προσφερθεί μαζική διεθνής βοήθεια. Οι ενισχύσεις πριν από τέτοιες πολιτικές μεταρρυθμίσεις δεν θα κάνουν τίποτα για να κερδίσουν την υποστήριξη των ρωσόφωνων ανατολικών Ουκρανών, οι οποίοι είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα είναι επωφεληθούν από αυτές. Μάλλον, θα πρέπει να δοθεί ένα μικρό ποσό ενίσχυσης είτε απευθείας από τις Ηνωμένες Πολιτείες ή από κοινού από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα μέλη τής Ευρωπαϊκής Ένωσης τώρα για να κρατηθεί στην ζωή η προσωρινή κυβέρνηση στο Κίεβο, και κάθε επόμενη δόση να περιμένει σε έναν δεσμευμένο λογαριασμό και να απελευθερώνεται μόνο βάσει προκαθορισμένων ενεργειών πολιτικών μεταρρυθμίσεων. Το δικαστικό σύστημα πρέπει να είναι το πρώτο σημείο αναφοράς. Η Ουκρανία δεν έχει ισχυρή παράδοση στην προστασία των «ελευθεριών συντονισμού» - ιδίως την ελευθερία τού συνέρχεσθαι. Για να εξασφαλιστούν ουσιαστικά αυτές οι ελευθερίες τώρα, η κυβέρνηση θα πρέπει πρώτα να δημιουργήσει μια πραγματικά ανεξάρτητη δικαστική εξουσία.

Με το κράτος δικαίου εν τάξει, οι χορηγοί βοήθειας πρέπει να απελευθερώσουν μια μεγαλύτερη δόση από τα παρακατατεθειμένα κεφάλαια για την διευκόλυνση των οικονομικών προσαρμογών και μεταρρυθμίσεων. Στην συνέχεια, η ουκρανική κυβέρνηση θα πρέπει να τακτοποιήσει τις «ελευθερίες συντονισμού». Όταν αυτοί που αντιτίθενται σήμερα στην κυβέρνηση είναι σίγουροι για τα δικαιώματά τους και, ως εκ τούτου, την δυνατότητά τους να ευημερήσουν μέσα σε μια καινούρια Ουκρανία, μια συμπληρωματική ενίσχυση θα πρέπει να ακολουθήσει, μαζί με τις εθνικές εκλογές που θα έχουν προγραμματιστεί περίπου έξι μήνες νωρίτερα. Η επιλεξιμότητα για την εξουσία θα πρέπει να βασίζεται σε κανόνες που δεν ξεχωρίζουν συγκεκριμένα άτομα που να τους απαγορεύεται η ανάληψη θέσεων εξουσίας, όπως έχει γίνει σε περιπτώσεις στο παρελθόν. Τα κόμματα και οι εκστρατείες τους, δεν θα πρέπει ούτε να χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση, ούτε να τους απαγορεύεται να συνασπιστούν το ένα το άλλο. Η κυβέρνηση δεν πρέπει να ευνοεί κάποια κόμματα έναντι άλλων όσον αφορά τις ευκαιρίες για να προχωρήσουν σε συλλαλητήρια, πορείες, ή εκδηλώσεις στα μέσα ενημέρωσης.

Οι εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τις 25 Μαΐου θα πρέπει να αναβληθούν, ώστε να υπάρξει χρόνος για να τεθούν πρώτα αυτά τα ζωτικής σημασίας θεμέλια της πραγματικής δημοκρατίας στην χώρα. Τα κόμματα θα πρέπει να έχουν τον χρόνο να εδραιωθούν προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η ευκαιρία τους για να νικήσουν. Οι ψηφοφόροι πρέπει να γνωρίζουν ποιες είναι οι επιλογές τους και θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να αξιολογήσουν αυτές τις επιλογές σε ένα λιγότερο ευμετάβλητο περιβάλλον. Θα πρέπει να γνωρίζουν ότι μπορούν να συναθροίζονται ελεύθερα για να υποστηρίζουν ή να απορρίπτουν υποψηφίους και εκλογικά προγράμματα, αλλά όλα αυτά είναι προς το παρόν δυνατά. Η βιασύνη προς μια εκλογική διαδικασία, δεν είναι ισοδύναμη με την εγκαθίδρυση μιας κυβέρνησης που θα είναι όσο το δυνατόν περισσότερο αντιπροσωπευτική τής βούλησης των ψηφοφόρων.

Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΜΥΝΑ

Εκτός από όλες αυτές τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις, φυσικά, υπάρχει το ερώτημα του τι πρέπει να κάνουμε για την «ρωσική αρκούδα στο δάσος». Εδώ, μερικές αρχές πρέπει να διέπουν την απάντηση της ουκρανικής κυβέρνησης. Η αυτοδιάθεση είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα που προωθείται από τις «ελευθερίες συντονισμού» και τις ανταγωνιστικές εκλογές. Ο τρόπος για να κερδηθεί η υποστήριξη των συνασπισμών των πολιτών είναι να τους παρέχονται αποτελεσματικές δημόσιες πολιτικές που να προάγουν την ευημερία τους. Όταν οι κυβερνήσεις αποτυγχάνουν να το κάνουν αυτό, τότε οι πολίτες φυσικά αναζητούν εναλλακτικές λύσεις, είτε επιλέγοντας μια νέα κυβέρνηση ή, σε ακραίες περιπτώσεις, επιδιώκοντας να αποσχιστούν. Η απόσχιση είναι η αντίδραση απέναντι σε μια αποτυχημένη κυβέρνηση. Το να αποκλειστεί με διατάγματα δεν είναι η λύση. Αντίθετα, η παροχή κινήτρων ώστε να μην πραγματοποιηθεί η απόσχιση είναι ο στόχος, και είναι εφικτός με μια κυβερνητική διάρθρωση έτσι ώστε οι ηγέτες να χρειάζονται την υποστήριξη μιας ευρείας κοινωνικής βάσης ώστε να παραμείνουν στην εξουσία και, κατά συνέπεια, να πρέπει να ανταμείψουν πολλούς ανθρώπους μέσω μιας αποτελεσματικής πολιτικής.

Οι δημοκρατικές κοινωνίες, στις οποίες οι ηγέτες καλύπτουν όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, έχουν σχεδόν ανοσία σε πραξικοπήματα, επαναστάσεις και εμφύλιο πόλεμο. Το γαλλικό πολιτικό σύστημα άντεξε όταν οι πολίτες έστηναν οδοφράγματα στα τέλη τού 1960, όπως και το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ άντεξε κατά την διάρκεια του πολέμου τού Βιετνάμ. Η Ινδία, επίσης, έχει αντέξει τακτικές διαμαρτυρίες εναντίον των κυβερνητικών πολιτικών όλα αυτά τα χρόνια, επειδή, τελικά, οι περισσότεροι πολίτες αναγνωρίζουν ότι μπορούν να αποκαταστήσουν τις αδικίες μέσω των συνήθων πολιτικών διαύλων, αν αρκετοί από αυτούς εκφράζουν δυσαρέσκεια για τις πολιτικές τής κυβέρνησής τους. Για να κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά των φιλο-ρώσων Ουκρανών, η κυβέρνηση στο Κίεβο πρέπει να κάνει την ουκρανική υπηκοότητα πιο πολύτιμη από την αποσκίρτηση στην Ρωσία. Αλλά μέχρι τώρα, οι απαντήσεις τής κυβέρνησης στις αναταραχές στην ανατολική Ουκρανία έχουν αποτύχει να το πράξουν. Το Κίεβο θα έπρεπε να εξισορροπεί δίκαια την κατανομή των πόρων, να διασφαλίζει τις ελευθερίες και το κράτος δικαίου, και στην συνέχεια να στοιχηματίσει σε ένα δημοψήφισμα αυτοδιάθεσης. Μόνο τότε θα μπορέσει η νέα κυβέρνηση να είναι σε θέση να πείσει πολλούς ανατολικούς Ουκρανούς ότι είναι καλύτερο να είναι Ουκρανοί αντί για Ρώσοι.

Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι ηγέτες τής Δύσης άρπαξαν την ευκαιρία να κερδίσουν πόντους απέναντι στην Ρωσία. Σήμερα, όμως, δεν υπάρχει ο Ψυχρός Πόλεμος, και μια δεκαετία εμπλοκής των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και το Ιράκ έχει αμαυρώσει την γοητεία τής στρατιωτικής επέμβασης. Είναι σχεδόν αδιανόητο σήμερα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ή το ΝΑΤΟ θα παρέμβουν στην Ουκρανία για να ματαιώσουν τις ρωσικές φιλοδοξίες. Αλλά με δεδομένη την αναποτελεσματικότητα των μέχρι τώρα κυρώσεων, αντί να αντιπαρατίθενται με την Ρωσία, οι Δυτικοί πολιτικοί σήμερα θα πρέπει να επικεντρωθούν στην προώθηση μιας ελεύθερης και ευημερούσας κοινωνίας στην Ουκρανία. Μακροπρόθεσμα, ένας τέτοιος μετασχηματισμός θα αποδειχθεί να είναι ένας παληκαρίσιος αντίπαλος για την επέκταση της Ρωσίας: Οι δημοκρατίες είναι δύσκολο να πιεστούν. Τα άστρα ευθυγραμμίζονται υπέρ τής Ουκρανίας. Το να γίνει μια πραγματική αλλαγή προς την δημοκρατία είναι το καλύτερο όπλο στο οπλοστάσιο της Δύσης.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141400/bruce-bueno-de-mesquita-an...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr