Τα τουρκικά σύνορα αιμορραγούν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα τουρκικά σύνορα αιμορραγούν

Γιατί η Άγκυρα επαναπροσδιορίζει την πολιτική της προς την Συρία
Περίληψη: 

Με την παλιά στρατηγική της για την Συρία να βρίσκεται υπό κατάρρευση, η Τουρκία επανακαθορίζει την προσέγγισή της σχετικά με τον γείτονά της ώστε να κρατήσει τους εξτρεμιστές μαχητές έξω - και τους πρόσφυγες μέσα.

Η KAREN LEIGH είναι αρχισυντάκτις τού Syria Deeply και δημοσιογράφος που εστιάζει στην Μέση Ανατολή.

Από την ανάδυσή της στην Συρία τον Ιανουάριο του 2012, η Jabhat al-Nusra, το συριακό σκέλος τής αλ Κάιντα, βασίστηκε στα σύνορα της Συρίας με τη νότια Τουρκία για να φέρει ξένους μαχητές στη μάχη προκειμένου να ανατρέψει τον πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ. Η Τουρκία κατέστη έτσι ένα βασικό κανάλι για την ροή ανθρώπων, όπλων και υλικοτεχνικής βοήθειας στους αντάρτες. Τώρα, μετά από χρόνια μαχών, η τουρκική κυβέρνηση ψάχνει να βάλει ένα τέλος σε όλα αυτά. Στις 3 Ιουνίου, χαρακτήρισε την al-Nusra ως τρομοκρατική οργάνωση [1], και ανακοίνωσε ότι είχε παγώσει όλα τα περιουσιακά στοιχεία τής οργάνωσης. Αν και παραμένει ασαφές το τι ακριβώς είναι αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, είναι αναμφισβήτητο ότι η κίνηση αυτή αποτελεί ένα σημείο καμπής στην πολιτική τής Τουρκίας απέναντι στην Συρία - αν όχι στην ίδια την σύγκρουση.

Από τότε που οι διαμαρτυρίες εναντίον τού Άσαντ μετατράπηκαν για πρώτη φορά σε εμφύλιο πόλεμο, ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η κυβέρνησή του έχουν υποστηρίξει όλο το φάσμα των ομάδων που αγωνίζονται για την ανατροπή τού Άσαντ - από την μετριοπαθή αντιπολίτευση ως τις εξτρεμιστικές ομάδες όπως η al-Nusra και το «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και την al-Sham» (ISIS), που τώρα προελαύνει μέσα στο Ιράκ. Ο Ερντογάν υπήρξε ένας από τους πιο ένθερμους αντιπάλους τού Άσαντ [2] από την έναρξη των εχθροπραξιών - ακόμα και υπό το κόστος της αποξένωσής του από τις δυτικές δυνάμεις που ευνοούν όλο και περισσότερο μια λύση μέσω διαπραγματεύσεων.

Αφήνοντας την χώρα του να γίνει μια λεωφόρος για επαναστάτες όλων των αποχρώσεων με προορισμό την Συρία, ο Ερντογάν απέτυχε να κάνει την διάκριση μεταξύ των μετριοπαθών δυνάμεων και των τζιχαντιστών. Αυτό ήταν το τίμημα που η Τουρκία ήταν πρόθυμη να πληρώσει για να αποφύγει τρομοκρατικές επιθέσεις στο δικό της έδαφος από οποιαδήποτε ομάδα ξεχώριζε επειδή θα αποκλειόταν, μου είπε ο Didem Akyel Collinsworth, αναλυτής τού International Crisis Group. Αυτός ο φόβος συγκρατούσε μέχρι τώρα την Τουρκία από το να προσθέσει την al-Nusra στη μαύρη λίστα. Αλλά έπρεπε να σφίξει τα δόντια καθώς γινόταν φανερό ότι ο εξτρεμισμός στην Συρία θα συνέχιζε να ακμάζει, και ότι η Άγκυρα έπρεπε να προετοιμαστεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της υπερχείλισης της βίας πέραν των συνόρων της. «Εμείς μπορεί όντως να δούμε κάποια αρνητική αντίδραση από την κατάταξη [της al-Nusra στη μαύρη λίστα]», δήλωσε ο Collinsworth.

Πέρα από τους κινδύνους, όμως, η Τουρκία θα μπορούσε να κερδίσει πολλά από τη νέα τακτική της. Η πολιτική θα μπορούσε, για παράδειγμα, να βοηθήσει να σταθεροποιηθούν οι σχέσεις τής Άγκυρας με την Ουάσιγκτον μετά από μια πρόσφατη ψύχρανση. Οι σχέσεις μεταξύ τής Τουρκίας και της Δύσης ήταν τεταμένες από τότε που ο Ερντογάν κατέστειλε βίαια τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις [3] τον περασμένο Ιούνιο∙ Έξι μήνες αργότερα, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι (συμπεριλαμβανομένου και του γιου τού Ερντογάν [4]) ενεπλάκησαν σε ένα σκάνδαλο διαφθοράς. Ως αποτέλεσμα, η Δύση, και ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν φτάσει να βλέπουν την Τουρκία «και ως σαν να ολισθαίνει στον αυταρχισμό εγχωρίως, και ως σαν να εμπλέκεται σε ανεξέλεγκτη διαφθορά», μου είπε ο Gökhan Bacik, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας, Ipek. «Υπάρχει μια αυξανόμενη αντίληψη ότι η Τουρκία θα πρέπει να κάνει κάτι για να αλλάξει την επιδεινούμενη εικόνα της, και ότι αυτό το κάτι θα πρέπει να είναι σχετικό με την Συρία». Ο Ερντογάν τοποθετεί τον εαυτό του ως τον αγωγό ενός δημοκρατικού μετασχηματισμού στην Συρία - και ως εκείνον που συμμερίζεται τις ανησυχίες τής Ουάσιγκτον για την αυξανόμενη απειλή από τους εξτρεμιστές – κι αυτό θα ενισχύσει την διολισθαίνουσα εικόνα του τόσο στο εξωτερικό όσο και εγχωρίως.

Η αλλαγή του χαρακτηρισμού τής al Nusra μπορεί να ήταν ένα κύριο συμβολικό βήμα προς την βελτίωση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ο Ερντογάν θα πρέπει τώρα να αποδείξει ότι η υποστήριξή του προς την ομάδα - δηλαδή, η πολιτική του των ανοικτών θυρών για τους μαχητές τής οργάνωσης και οι αποστολές όπλων και προμηθειών τους - έχει πράγματι έρθει στο τέλος της. Χωρίς περαιτέρω στοιχεία μιας πραγματικής αλλαγής πολιτικής, η Ουάσιγκτον θα είναι δύσκολο να πεισθεί.

Ο ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΧΥΣΗΣ

Η νέα στρατηγική θα μπορούσε επίσης να προσανατολιστεί προς τον κατευνασμό τού εγχώριου κοινού. Η συριακή σύγκρουση έχει κοστίσει στην Τουρκία πάνω από 3 δισεκατομμύρια δολάρια [5] από το 2011, με λιγότερο από το 10% του ποσού αυτού να συμβάλλεται από ξένους χορηγούς. Τα περισσότερα από τα κεφάλαια έχουν δαπανηθεί για ανθρωπιστικούς λόγους - δηλαδή για την στέγαση και την υποστήριξη των πάνω από 720.000 εγγεγραμμένων προσφύγων [6] οι οποίοι έχουν πλημμυρίσει τις τουρκικές συνοριακές πόλεις και του επιπλέον σχεδόν ενός εκατομμυρίου μη καταγεγραμμένων προσφύγων, οι οποίοι θεωρείται ότι ζουν έξω από τους επίσημους καταυλισμούς. Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι η συνολική εκροή προσφύγων από την Συρία θα μπορούσε να υπερβαίνει τα 4,5 εκατομμύρια μέχρι το τέλος τού τρέχοντος έτους, με το ένα τέταρτο αυτών να ζουν στην Τουρκία.

Η οικονομική διαρροή έχει προκαλέσει την οργή των περισσότερων Τούρκων, οι οποίοι έχουν κρατήσει έντονα αρνητική στάση σχετικά με την συμμετοχή τής χώρας τους στην γειτονική σύγκρουση. Ο θυμός είναι ένα θέμα που επανέρχεται εν όψει των προεδρικών εκλογών τον Αύγουστο, στις οποίες ο Ερντογάν είναι ο κορυφαίος υποψήφιος [7]. Η συριακή διάχυση έχει γίνει ένα σημαντικό εγχώριο σημείο ανάφλεξης, διότι στην πάροδο του χρόνου οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν επενδύσει σημαντικό κύρος σε αυτό, όπως λέει ο Steven Cook, ένας ανώτερος συνεργάτης στο Council on Foreign Relations. Αλλά με πολλές γειτονικές χώρες σε αναταραχή, οι ιδέες τού απομονωτισμού και ενός ειρηνικού περιβάλλοντος είναι ζωτικής σημασίας για τους Τούρκους - ένα συναίσθημα που υποτιμήθηκε σημαντικά από την Άγκυρα, όταν ενεπλάκη για πρώτη στην συριακή διαμάχη.