Η μεγάλη πορεία προς τις Βρυξέλλες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η μεγάλη πορεία προς τις Βρυξέλλες

Γιατί το ΝΑΤΟ και η ΕΕ πρέπει να ανοίξουν τις πύλες τους για τα Βαλκάνια
Περίληψη: 

Για να συμβάλει στον περιορισμό τής Ρωσίας, η Ουάσιγκτον πρέπει να χρησιμοποιήσει την επιρροή της για να σπάσει το αδιέξοδο στην Ευρώπη σχετικά με την επέκταση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στα Βαλκάνια.

Ο EDWARD P. JOSEPH είναι βασικός συνεργάτης στην Σχολή Προωθημένων Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins και στο Atlantic Council. Έχει εργαστεί στα Βαλκάνια για 12 χρόνια.
Ο JANUSZ BUGAJSKI είναι βασικός συνεργάτης στο Center for European Policy Analysis στην Ουάσιγκτον και συγγραφέας δεκαεννέα βιβλίων για την Ευρώπη, την Ρωσία και τις διατλαντικές σχέσεις.

Φανταστείτε ότι ηγείστε μιας μικρής βαλκανικής χώρας που φιλοδοξεί διακαώς να ενταχθεί στους δυτικούς θεσμούς. Αλλά η χώρα σας έχει επίσης μακρούς πολιτιστικούς και οικονομικούς δεσμούς με την Ρωσία, παρόμοιους με εκείνους που έχουν κατακερματίσει την Ουκρανία κατά τους τελευταίους μήνες. Στην συνέχεια, η Δύση επιβάλλει κυρώσεις στην Μόσχα και πιέζεστε να επιλέξετε: Είστε με την Δύση ή εναντίον της;

Αν η χώρα σας είναι η Σερβία, το μεγαλύτερο κράτος τής πρώην Γιουγκοσλαβίας, ισχυρίζεστε ουδετερότητα, αρνούμενοι να ενταχθείτε στο καθεστώς των κυρώσεων που δημιούργησαν οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον, παρά το γεγονός ότι έχετε μια εκκρεμούσα αίτηση [1] για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την άλλη πλευρά, αν είστε ο ηγέτης τού μικροσκοπικού Μαυροβουνίου, συντάσσεστε με την Δύση και συμφωνείτε να επιβληθούν κυρώσεις, αντιμετωπίζοντας μειωτικές επικρίσεις από τη Μόσχα.

Ωστόσο, μετά από αυτή την θαρραλέα επίδειξη αλληλεγγύης, το Μαυροβούνιο εκτιμήθηκε ελάχιστα από την συμμαχία τού ΝΑΤΟ, τον οργανισμό που συνεχίζει να διαδραματίζει ζωτικό σταθεροποιητικό ρόλο στα Βαλκάνια, παρά την, ως επί το πλείστον, ανάπτυξη λίγων στρατευμάτων. Για τα προσφάτως ανεξάρτητα και ακόμα ευάλωτα κράτη τής περιοχής, η ένταξη στο ΝΑΤΟ προσφέρει τόσο εξωτερική όσο και εσωτερική ασφάλεια, περιορίζοντας σημαντικά την πιθανότητα για διεθνικές συγκρούσεις όσο αγκυρώνονται νέα μέλη στις Δυτικές δημοκρατικές αξίες. Παρά το γεγονός ότι είχε διεξάγει ενταξιακές συνομιλίες με το Μαυροβούνιο για πέντε χρόνια, το ΝΑΤΟ αποφάσισε να αναβάλει και πάλι την ένταξη της χώρας. Σε μια επίδειξη μυωπίας που έφερε αμηχανία, οι βασικές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι πρόθυμες να εκθέσουν όχι μόνο το Μαυροβούνιο αλλά και την γειτονική Βοσνία και την πΓΔΜ στον οπορτουνισμό τής Ρωσίας, διακινδυνεύοντας πιθανή περιφερειακή αστάθεια.

Στον απόηχο της ουκρανικής κρίσης, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να κάνει ό, τι μπορεί για να προωθήσει αυτές τις τρεις χώρες προς τους Δυτικούς θεσμούς. Μέσα από τις δράσεις της στην Γεωργία και την Ουκρανία, η Μόσχα έχει καταστήσει σαφές ότι είναι αποφασισμένη να ακρωτηριάσει, με άμεσο τρόπο εάν είναι αναγκαίο, κάθε χώρα στην περιοχή της που τολμά να κινηθεί προς μια επίσημη σχέση με το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να επεκτείνει την πολιτική επιρροή της στα Βαλκάνια, η Ρωσία μπορεί να εκμεταλλευτεί πολιτικούς δεσμούς, διείσδυση μέσω υπηρεσιών πληροφοριών, οικονομικά μέσα, και, το σημαντικότερο, τις ενεργειακές σχέσεις της. Η Μόσχα ελέγχει σε μεγάλο βαθμό την βιομηχανία πετρελαίου τής Σερβίας και έχει το βλέμμα της στην γειτονική κρατική εταιρεία ενέργειας της Κροατίας, η οποία θα μπορούσε να της δώσει τον έλεγχο της ροής τού φυσικού αερίου από την Αδριατική Θάλασσα στην Κεντρική Ευρώπη. Η ανάγκη να εξορκίσουν ένα πιθανό προγεφύρωμα της Μόσχας στην Αδριατική είναι ένας από τους λόγους που η Σλοβενία και η Κροατία υποστηρίζουν σθεναρά την είσοδο τού Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ.

Οι ανησυχίες σχετικά με τις προθέσεις τού Κρεμλίνου στην Αδριατική δεν είναι υποθετικές. Στα τέλη τού 2013, η Μόσχα πίεσε το Μαυροβούνιο για την καθιέρωση μιας νέας στρατηγικής σχέσης, συμπεριλαμβανομένου του ανοίγματος μιας ρωσικής ναυτικής βάσης [2] στο λιμάνι τού Bar. Η θαρραλέα κυβέρνηση του Μαυροβουνίου απέρριψε την προσφορά - αλλά τώρα αντιμετωπίζει την οργή τού Κρεμλίνου έξω από την προστατευτική ομπρέλα τού ΝΑΤΟ. Και αν η Μόσχα θελήσει να πιέσει την χώρα, έχει μια σειρά από εργαλεία για να χρησιμοποιήσει. Το Κρεμλίνο μπορεί να χειριστεί την δυσαρεστημένη σερβική μειονότητα, αναβιώνοντας τα παράπονά της εναντίον της κυβέρνησης που αποσπάστηκε από την Σερβία πριν από οκτώ χρόνια. Επιπλέον, αξιωματούχοι τού Μαυροβουνίου αναμένουν επισκέπτες από την Ρωσία να προχωρήσουν σε άμεσα αντίποινα για την σθεναρή φιλοδυτική στάση τους.

Τα τεχνάσματα της Ρωσίας σε καμία περίπτωση δεν περιορίζονται στο Μαυροβούνιο. Τα τελευταία χρόνια, η Μόσχα έχει ήδη ενισχύσει τον ρόλο της στην ανήσυχη Σερβική Δημοκρατία τής Βοσνίας. Παρομοίως, η ανησυχία αυξάνεται στην FYROM, ένα άλλο κράτος που το ΝΑΤΟ συνεχίζει να αφήνει στο κατώφλι τής ένταξης. Αν η δυσαρέσκεια αυξηθεί σε αυτό το αδύναμο, εθνοτικά διαιρεμένο κράτος, θα μπορούσε εύκολα να αιμορραγήσει προς το γειτονικό Κοσσυφοπέδιο - μια χώρα με σημαντική παρουσία δυνάμεων του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων αμερικανικών στρατευμάτων. Με λίγα λόγια, η Ρωσία έχει την δυνατότητα να αξιοποιήσει εθνοτικές-εθνικές διαιρέσεις στην περιοχή και την ευπάθεια των κρατών που βρίσκονται έξω από το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια περαιτέρω αναποφασιστικότητα και έλλειψη ισχυρότερης αμερικανικής ηγεσίας, απλώς θα ενθαρρύνει τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να επιδιώξει τις επιλογές του στα Βαλκάνια.

ΜΙΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΓΚΑΛΗ

Η Ουάσινγκτον, αντί να συγκατανεύσει στην διστακτική θέση που προτιμούν τα ευρωπαϊκά έθνη για τα Βαλκάνια - όπως η Γερμανία, η οποία έχει δείξει λίγη όρεξη για να φέρει το Μαυροβούνιο στην ομάδα –θα πρέπει να ωθήσει την ήπειρο στην δράση, πιέζοντας για μια σοβαρή δέσμευση τόσο στην ευρύτερη γεωπολιτική όσο και στην περιφερειακή σταθερότητα. Οι βαριεστημένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, περιλαμβανομένου του Βερολίνου, γκρινιάζουν για τα επίμονα υψηλά επίπεδα διαφθοράς στο Μαυροβούνιο (καθώς και μεταξύ των γειτόνων του) και αναφέρουν την κυμαινόμενη στήριξη των πολιτών του σχετικά με την προσχώρηση στην συμμαχία. Αλλά σε αυτή την τελευταία πτυχή, η εμπειρία τού Μαυροβουνίου δεν διαφέρει ουσιαστικά από εκείνη πολλών γειτονικών κρατών, όπου η κοινή γνώμη για την ΕΕ και το ΝΑΤΟ επίσης είναι ανάμικτη, μέχρι ότου γίνει μια συγκεκριμένη πρόταση προσχώρησης. Για παράδειγμα, στην Κροατία η στήριξη για ένταξη στο ΝΑΤΟ αυξήθηκε μόλις ο πληθυσμός είδε ότι η συμμαχία ήθελε πραγματικά να συμπεριλάβει το Ζάγκρεμπ και όχι απλώς να χρησιμοποιεί την δυνητική ένταξη ως μέσο για να αποσπάσει παραχωρήσεις.