Πρόεδρος για τον λαό

Σε μια συνεδρίαση την περασμένη Παρασκευή στις Βρυξέλλες, οι ηγέτες τής ΕΕ ψήφισαν για να ορίσουν τον Jean-Claude Juncker, τον πρώην πρωθυπουργό τού Λουξεμβούργου, ως τον επόμενο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που είναι το εκτελεστικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η υποψηφιότητα Γιουνκέρ αποτέλεσε μια σημαντική νίκη για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μια ταπεινωτική ήττα για τον Βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος τον περασμένο μήνα, αγωνίστηκε για να εμποδίσει τον διορισμό τού Γιουνκέρ, σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τους Βρετανούς ευρωσκεπτικιστές.

Στον απόηχο της ήττας, ο Κάμερον αποκάλεσε τον εαυτό του θαρραλέο ηττημένο ο οποίος, σύμφωνα με την καλύτερη βρετανική παράδοση, επέμεινε επί της αρχής για την υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων απέναντι σε ανυπέρβλητα εμπόδια. Τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης, όμως, τον γελοιοποίησαν. Η γερμανική Bild, μια εφημερίδα ταμπλόιντ, χαρακτήρισε τον Κάμερον ως τον «Wayne Rooney της πολιτικής τής ΕΕ», αναφερόμενη στο βρετανικό αστέρι τού ποδοσφαίρου που οδήγησε στην ήττα την ομάδα του στο Παγκόσμιο Κύπελλο. Εν τω μεταξύ, η υψηλής αισθητικής εφημερίδα Frankfurter Algemeine Zeitung τον συνέκρινε με τον Δον Κιχώτη.

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΟΥ ΚΑΜΕΡΟΝ

Μπορεί να φαίνεται περίεργο το γεγονός ότι η ρουτίνα τής επιλογής τού νέου επικεφαλής γραφειοκράτη των Βρυξελλών προσέλκυσε τόσο πολύ την προσοχή των μέσων ενημέρωσης. Αλλά η διαδικασία ήταν διαφορετική αυτή την φορά, και διακυβεύοντο πολύ περισσότερα από όσα σε μια απλή ρουτίνα γραφειοκρατικής πολιτικής.

Στην πορεία προς τις εκλογές τού περασμένου μήνα για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι κομματικές ομάδες στο εσωτερικό τού κοινοβουλίου είχαν ξεκινήσει μια νέα διαδικασία για την επιλογή τού προέδρου, κάτι που, όπως ισχυρίστηκαν, θα ενισχύσει την δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντί να επιτρέψουν στις εθνικές κυβερνήσεις στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για να επιλέξουν κεκλεισμένων των θυρών έναν υποψήφιο για την προεδρία, όπως έκαναν στο παρελθόν, αυτή την φορά θα αποφάσιζαν οι ψηφοφόροι. Κάθε μεγάλη κομματική ομάδα ονομάτισε έναν υποψήφιο - το λεγόμενο Spitzenkandidat (κορυφαίο υποψήφιο) - για την προεδρία πριν από τις εκλογές. Όλες οι κομματικές ομάδες συμφώνησαν ότι ο υποψήφιος του οποίου το κόμμα εξασφαλίσει τις περισσότερες έδρες στις βουλευτικές εκλογές, θα γίνει πρόεδρος.

Ακούγεται αρκετά απλό. Αλλά για την κυβέρνηση Κάμερον, η διαδικασία ήταν απαράδεκτη. Για τον Κάμερον και τους ευρωσκεπτικιστές στο Συντηρητικό Κόμμα του, το να βασιστεί η επιλογή τού προέδρου στο αποτέλεσμα των ευρωβουλευτικών εκλογών ήταν ένα πάρα πολύ προωθημένο βήμα προς την κατεύθυνση μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδιακής κυβέρνησης - και μια παράνομη αρπαγή εξουσίας από το κοινοβούλιο.

Οι εκλογές προχώρησαν και, παρά τις ευρέως γνωστές επιτυχίες των ακροδεξιών και των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων, τις περισσότερες έδρες τις κέρδισε η κεντροδεξιά τού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ). Ο Γιουνκέρ, ο υποψήφιος του ΕΛΚ, στην συνέχεια, ορίστηκε να γίνει πρόεδρος αφού οι αντιπρόσωποι τον ενέκριναν στην σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τής περασμένης Παρασκευής. (Για τον Κάμερον, η επιλογή τού Γιουνκέρ ήταν ιδιαίτερα ενοχλητική: Ο Κάμερον τον επέκρινε ως παρεοκράτη τής Ευρωπαϊκής Ένωσης και φεντεραλιστή).

Στην πορεία προς την Σύνοδο Κορυφής, ο Κάμερον νόμιζε ότι θα είναι σε θέση να εξασφαλίσει επαρκή στήριξη μεταξύ των εθνικών ηγετών ώστε να μπλοκάρει τον Γιουνκέρ και ότι, με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσε να κερδίσει την εύνοια με των Βρετανών ευρωσκεπτικιστών. Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ - της οποίας το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα είναι μέλος τού ΕΛΚ - αρχικά εμφανίστηκε αμφίθυμη ως προς τον Γιουνκέρ, αν μη τι άλλο επειδή ήθελε οι εθνικές κυβερνήσεις στο Συμβούλιο να διατηρήσουν τον έλεγχο του διορισμού τού προέδρου. Οι ηγέτες τής Ιταλίας, της Ολλανδίας, και της Σουηδίας εξέφρασαν επίσης επιφυλάξεις για την διαδικασία περί τον Spitzenkandidat και για την καταλληλότητα του Γιουνκέρ. Και έτσι ο Κάμερον ξεκίνησε μια εκστρατεία ενάντια στον Λουξεμβούργιο και στο αξίωμα ότι το Κοινοβούλιο θα πρέπει να επιλέγει τον πρόεδρο. Έφθασε, μάλιστα, στο σημείο να προειδοποιήσει τους συναδέλφους του ηγέτες ότι ο διορισμός τού Γιουνκέρ θα αύξανε την πιθανότητα εξόδου τής Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η εκστρατεία τού Κάμερον δεν λειτούργησε. Κατ’ αρχάς, όταν η Μέρκελ αμφιταλαντευόταν για την υποστήριξη του Γιουνκέρ, ο γερμανικός Τύπος τής επιτέθηκε για την αποτυχία της να σεβαστεί το αποτέλεσμα των εκλογών τού Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και για την υπονόμευση της προσπάθειας του σώματος προς ενίσχυση της δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι σοσιαλδημοκράτες εταίροι τής Μέρκελ ακολούθησαν. Και έτσι η Μέρκελ άλλαξε πλεύση και βγήκε να υπερασπιστεί τον Γιουνκέρ. Άλλοι αρχηγοί κρατών, πολλοί ενοχλημένοι από την αδιάλλακτη προσέγγιση του Κάμερον, σταδιακά συμπαρατάχθηκαν με την Γερμανίδα ηγέτη. Αν και ήταν σαφές ότι ο Κάμερον δεν είχε πλέον την υποστήριξη που χρειαζόταν για να εμποδίσει τον Γιουνκέρ, ένιωθε ότι δεν μπορούσε να κάνει πίσω. Και έτσι απαίτησε μια άνευ προηγουμένου ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τον διορισμό τού Γιούνκερ. Τελικά, νικήθηκε με 26 υπέρ έναντι δύο κατά, υποστηριζόμενος μόνο από τον Ούγγρο αμφιλεγόμενο - και όλο και πιο ευρωσκεπτικιστή - ηγέτη Βίκτορ Όρμπαν.

ΕΝΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΔΡΙΑ;

Είτε κάποιος το βλέπει ως μια παράνομη αρπαγή εξουσίας είτε ως ένα τολμηρό βήμα προς τα εμπρός για την πανευρωπαϊκή δημοκρατία, το τέχνασμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πέτυχε ξεκάθαρα. Το γεγονός ότι ο νικητής Spitzenkandidat θα γίνει πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημαίνει ότι, σε πέντε χρόνια, όταν πραγματοποιηθούν οι επόμενες ευρωπαϊκές εκλογές, είναι πιθανό να επαναληφθεί η διαδικασία.

Φέτος, οι εκστρατείες για την προεδρία ήταν μάλλον υποθέσεις τρίτης κατηγορίας. Περιλάμβαναν υποψηφίους που λίγοι ψηφοφόροι γνώριζαν και τηλεοπτικές συζητήσεις που ακόμα λιγότεροι παρακολούθησαν. Η έλλειψη προσοχής φάνηκε να υπονομεύει τις υποσχέσεις ότι η εκλογή διαδικασία θα αυξήσει την συμμετοχή τού κοινού και την ενίσχυση της δημοκρατίας στην ΕΕ, όπως το έκαναν η χαμηλή προσέλευση των ψηφοφόρων και οι νίκες των εξτρεμιστικών και ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει λόγος να πιστεύει κανείς ότι την επόμενη φορά η διαδικασία θα προσελκύσει ισχυρότερους υποψηφίους, περισσότερη προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης, και πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το κοινό.

Κατ’ αρχήν, οι εθνικοί ηγέτες και τα εθνικά πολιτικά κόμματα σίγουρα θα συντονιστούν. Αυτή την φορά, πολλοί από αυτούς φαινόταν να πιάστηκαν απροετοίμαστοι από την προσπάθεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να πάρει τον έλεγχο του διορισμού τού προέδρου. Είχαν ελάχιστες δικαιολογίες. Το κοινοβούλιο από το 2009 είχε δηλώσει την πρόθεσή του να κάνει αυτή την κίνηση και ήταν σαφές ότι οι μεγάλες πολιτικές ομάδες θα έπρεπε να ορίσουν τους υποψηφίους τους έναν χρόνο πριν από τις εκλογές. Με δεδομένη την προσοχή που προσήλκυσε αυτή η διαδικασία στα τελικά της στάδια, οι εθνικές κυβερνήσεις και οι αρχηγοί των κομμάτων είναι πιθανό να προσπαθήσουν να παίξουν έναν πολύ πιο ενεργό ρόλο στην επιλογή των υποψηφίων για την προεδρία την επόμενη φορά. Αυτό το είδος τής εμπλοκής μεταξύ των εθνικών πολιτικών και της σε επίπεδο ΕΕ πολιτικής, θα ενισχύσει σίγουρα την ευρωπαϊκή δημοκρατία.

ΕΝΙΣΧΥΕΤΑΙ Η BREXIT;

Πίσω στο Ηνωμένο Βασίλειο, η ευρωπαϊκή στρατηγική τού Κάμερον βρίσκεται σε ένα χάος. Με το ένα του μάτι στις εθνικές εκλογές τού Μαΐου τού 2015, ο Κάμερον προσπαθεί να ανακόψει την άνοδο του Κόμματος Ανεξαρτησίας τού Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP) και να κρατήσει ενωμένο το δικό του Συντηρητικό Κόμμα, το οποίο είναι πιο διαιρεμένο από ποτέ σχετικά με το ζήτημα της συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Κάμερον έχει προσπαθήσει να αναβάλει το «ερώτημα για την Ευρώπη», όπως λέγεται, με την υπόσχεση ότι, αν το κόμμα του επικρατήσει στις εκλογές τού Μαΐου τού 2015, θα επαναδιαπραγματευτεί την σχέση τής χώρας του με την ΕΕ και το 2017 θα οργανώσει ένα δημοψήφισμα «εντός ή εκτός». Το δημοψήφισμα θα επιτρέψει στους Βρετανούς ψηφοφόρους να αποφασίσουν κατά πόσον το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει μέλος τής Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όταν η αποτυχημένη προσπάθεια του Κάμερον να εμποδίσει τον Γιουνκέρ από το να γίνει πρόεδρος έσκασε στα χέρια του, απλώς ανέδειξε την βρετανική απομόνωση εντός τής ΕΕ και μάλλον ενίσχυσε την θέση των ευρωσκεπτικιστών. Παρ’ όλα αυτά, μια Brexit – η τοξική επιλογή τού Κάμερον κατά την διάρκεια της διαδικασίας επιλογής προέδρου - παραμένει εξαιρετικά απίθανη.

Παρά την δραματική ενίσχυση του UKIP στις ευρωεκλογές τού περασμένου μήνα, έρευνες από το YouGov, αναφέρουν ότι, στην πραγματικότητα, η δημόσια στήριξη για να παραμένει το Ηνωμένο Βασίλειο μέλος τής ΕΕ έχει αυξηθεί κατά τα τελευταία χρόνια και μόλις έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί υπό την κυβέρνηση Κάμερον. Πρόσφατες μελέτες έχουν καταδείξει το πιθανό οικονομικό κόστος μιας Brexit, και τα βρετανικά επιχειρηματικά συμφέροντα στηρίζουν απόλυτα την συμμετοχή στην ΕΕ. Εάν το Εργατικό Κόμμα κερδίσει τις βρετανικές εκλογές τού 2015, δεν θα υπάρχει δημοψήφισμα «εντός ή εκτός», και ακόμη κι αν οι Συντηρητικοί κερδίσουν, παραμένει πιθανό οι ηγέτες τού κόμματος να κάνουν εκστρατεία υπέρ τού «εντός» και ότι οι ψηφοφόροι θα τους υποστηρίξουν.

Παρά το γεγονός ότι οι ηγέτες τής ΕΕ αντιλαμβάνονται μερικές φορές το Ηνωμένο Βασίλειο ως έναν ενοχλητικό εταίρο, αναγνωρίζουν ότι μια Brexit θα αποτελούσε ένα σημαντικό πλήγμα για το γόητρο και το κύρος τής ΕΕ, και θα εργαστούν σθεναρά για να την αποφύγουν. Αν και σίγουρα δεν θα επιτρέψουν στην χώρα να ασκεί βέτο ή να αποχωρεί από όλες τις πολιτικές στις οποίες αντιτίθεται, θα είναι πρόθυμοι να υιοθετήσουν κάποιες μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες τού Κάμερον και να του προσφέρουν κάποιες (ίσως συμβολικές) παραχωρήσεις, έτσι ώστε να μπορεί ισχυριστεί εγχωρίως ότι έχει «επαναδιαπραγματευθεί» την σχέση τής χώρας του με την Ευρώπη. Ως δωράκι στον Κάμερον, οι ηγέτες τής ΕΕ δήλωσαν την Παρασκευή ότι θα προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν τις βρετανικές ανησυχίες σχετικά με την μελλοντική ανάπτυξη της ΕΕ και ότι θα επανεξετάσουν την διαδικασία διορισμού τού προέδρου. Παρά το γεγονός ότι μπορεί να αυξήσουν την συμμετοχή των εθνικών κυβερνήσεων στον ορισμό προέδρου την επόμενη φορά, θα είναι απίθανο να διακόψουν την σχέση μεταξύ της πανευρωπαϊκής εκλογικής διαδικασίας και της προεδρίας τής επιτροπής, που μόλις καθιέρωσε το ευρωκοινοβούλιο.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141609/r-daniel-kelemen/president...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr