Σταθερό κράτος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Σταθερό κράτος

Το καθεστώς τού Σίσι αρχίζει να παίρνει μορφή
Περίληψη: 

Ένα χρόνο αφότου ο στρατός τής Αιγύπτου καθαίρεσε τον πρόεδρο Mohamed Morsi, ένα νέο καθεστώς αρχίζει επιτέλους να παίρνει μορφή. Το χάρισμα του Σίσι μπορεί να διευκολύνει πρώτα του χρόνια στην εξουσία, αλλά η αξιοπιστία του εξαρτάται τελικά από το τι μπορεί να προσφέρει.

Ο STEVE NEGUS είναι δημοσιογράφος με έδρα το Κάιρο. Ήταν ανταποκριτής των Financial Times την περίοδο 2004–08 στο Ιράκ.

Ένα χρόνο αφότου ο στρατός τής Αιγύπτου καθαίρεσε τον πρόεδρο Mohamed Morsi, ένα νέο καθεστώς αρχίζει επιτέλους να παίρνει μορφή. Επικεφαλής του είναι ο απόστρατος στρατάρχης Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, ο στρατιωτικός διοικητής που ανέτρεψε τον Morsi πέρυσι στις 3 Ιουλίου. Εξελέγη πρόεδρος με 97% των ψήφων στις εκλογές τού Μαΐου, οι οποίες, αν και πιθανότατα είναι τεχνικώς καθαρές, δύσκολα αποτελούσαν έναν πραγματικό διαγωνισμό. Στο κάτω-κάτω, τα πιο αποτελεσματικά αντιπολιτευτικά κινήματα είχαν ήδη συνθλιβεί.

Σε διάφορες ομιλίες και συνεντεύξεις, ο Σίσι περιέγραψε την αποστολή του ως την επιδιόρθωση μιας οικονομίας που καταστράφηκε από τρία χρόνια αναταραχής, την αποτροπή τής Μουσουλμανικής Αδελφότητας του Morsi από το να ξανασυγκροτηθεί, και την «αποκατάσταση του κύρους [1] τού αιγυπτιακού κράτους». Η τελευταία φράση είναι το κλειδί. Μέσα ενημέρωσης και αξιωματούχοι την έχουν χρησιμοποιήσει επανειλημμένα από το 2011 για να θρηνήσουν την λαϊκή περιφρόνηση των Αρχών: Ακτιβιστικές διαμαρτυρίες που έκλεισαν το Κάιρο μερικές φορές για ημέρες, αναταραχές των εργαζομένων, επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα, και μικροπωλητές που παραβιάζουν τα περιουσιακά στοιχεία τού κράτους. Μόνο ένα κράτος έτοιμο να ασκήσει εξουσία ανελέητα μπορεί να κρατήσει την Αίγυπτο σε κίνηση, πηγαίνει αυτή η λογική. «Αυτός που φοβάται δεν μπορεί να κυβερνήσει», δήλωσε ο Σίσι κατά την πρώτη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου [2]. «Δεν υπάρχει χώρος για τρεμάμενα χέρι». Ο στρατάρχης είπε αλλού [3] ότι η «πραγματική δημοκρατία» μπορεί να χρειαστεί να περιμένει 20 με 25 χρόνια, και ότι οι τουρίστες, ζωτικής σημασίας για την οικονομία, δεν θα έρχονταν ποτέ [4] σε μια χώρα με τέτοιες ανεξέλεγκτες διαδηλώσεις.

ΤΟ «ΥΨΗΛΟ» ΚΑΙ ΤΟ «ΧΑΜΗΛΟ ΚΡΑΤΟΣ»

Η ατζέντα τού Σίσι μπορεί να είναι να βάλει το τζίνι τού 2011 πάλι μέσα στο μπουκάλι, αλλά ξέρει ότι πρέπει να υιοθετήσει νέα εργαλεία και τακτικές. Ο πρώην πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ ήλεγχε την Αίγυπτο κατά κύριο λόγο μέσω της αστυνομίας και του κυβερνώντος Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος – αυτό που μπορεί να ονομάζεται «χαμηλό κράτος». Εν τω μεταξύ, ο στρατός και το δικαστικό σώμα παρέμεναν ένα «υψηλό κράτος», μένοντας κάπως μακριά από την κοινωνία. Η δουλειά τού χαμηλού κράτους ήταν να εξαναγκάζει και να επιλέγει˙ Με την πάροδο του χρόνου, τόσο η αστυνομία όσο και το NDP ανέπτυξαν μια επάξια φήμη για διαφθορά. Αντίθετα, το υψηλό κράτος έμεινε σε απόσταση. Ο στρατός και τα δικαστήρια δεν αναμενόταν να διατυμπανίσουν στον λαό την πίστη τους στον Μουμπάρακ - ούτε έπρεπε κατ’ ανάγκην να τους αρέσει - αλλά η κυβέρνηση προστάτευσε το κύρος τους παρά ταύτα, όπως έκαναν και οι νόμοι που ουσιαστικά ποινικοποιούσαν την κριτική [5] στον στρατό [5 ] και το δικαστικό σώμα [6]. Μέχρι πρόσφατα, άλλωστε, η αντιπολίτευση ήταν περισσότερο από πρόθυμη να αποδείξει τα πατριωτικά διαπιστευτήριά της βάζοντας και τους δύο θεσμούς σε ένα βάθρο. Οι στρατηγοί και οι δικαστές ήταν ακόμα αξιοσέβαστοι όταν έπεσε ο Μουμπάρακ, διαχειριζόμενοι την μετάβαση μέχρι την εκλογή τού Morsi.

Ο Sisi έχει εξαλείψει την διάκριση μεταξύ της υψηλής και της χαμηλής κυβέρνησης, φέρνοντας τον στρατό και το δικαστικό σώμα απευθείας μέσα στο καθεστώς του, έτσι ώστε να μπορούν να δανείζουν το κύρος τους στο νέο σύστημα και να χρησιμοποιεί την υποτιθέμενη ακεραιότητά τους για να κρατήσει άλλους θεσμούς σε μια σειρά. Μετά την ανατροπή τού Morsi, ο Σίσι έχρισε τον Άντλι Μανσούρ, τον επικεφαλής τού Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου τής Αιγύπτου, ως προσωρινό Πρόεδρο. Από τότε, οι δικαστές, οι οποίοι υποτίθεται ότι είναι ανεξάρτητοι, εξήραν τον Σίσι και επιτέθηκαν στην Αδελφότητα. Όσο για τον στρατό, είναι απασχολημένος να διαχειρίζεται το μεγαλύτερο τμήμα τής εισερχόμενης χρηματοδοτικής στήριξης από τον Κόλπο. Μόνο ένα από τα σχέδιά του είναι μια σύμβαση 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων [7] με την κατασκευαστική εταιρεία Arabtec που έχει έδρα στο Ντουμπάι, για την οικοδόμηση ενός εκατομμυρίου κατοικιών για τους φτωχούς.

Παρά ορισμένες από τις αδέξιες τακτικές του, ο Σίσι προσπαθεί να αποφύγει την ετικέτα τού αντεπαναστάτη. Όσο κουρασμένοι κι αν είναι οι περισσότεροι Αιγύπτιοι από την αστάθεια, εξακολουθούν να είναι υπερήφανοι για το γεγονός ότι έριξαν έναν δικτάτορα. Ο Sisi ορκιζόταν σε κάθε ομιλία του ότι η προεδρία του θα είναι μια συνέχεια των δύο επαναστάσεων: Των διαδηλώσεων του 2011 που ανέτρεψαν τον Μουμπάρακ και εκείνων του 2013 που έθεσαν το σκηνικό για την δική του άνοδο. Για τους ακτιβιστές που οργάνωσαν τις διαδηλώσεις τής 25ης Ιανουαρίου, πολλοί από τους οποίους στήριξαν την ανατροπή τού Morsi αλλά έκτοτε έχουν στραφεί εναντίον τού Σίσι, αυτό είναι ένα απάνθρωπο αστείο: Η μετά την 3η Ιουλίου κυβέρνηση, προκειμένου να σταματήσει τις διαμαρτυρίες, φυλάκισε πολλούς από τους ηγέτες τους. Αλλά για ένα μεγάλο μέρος τού υπόλοιπου λαού, η διεκδίκηση του Σίσι να είναι ο κληρονόμος αυτής τής εξέγερσης δεν είναι τόσο παράξενη.

Για πολλούς, το καθοριστικό αμάρτημα του καθεστώτος τού Μουμπάρακ ήταν η περιστασιακή κατάχρηση εξουσίας από έναν άνθρωπο ο οποίος είχε κυβέρνησε την Αίγυπτο για 30 χρόνια: τα εκατομμύρια από τα δημόσια ταμεία που φέρεται να καταχράστηκε [8], οι μικρο-εγκληματίες που τοποθετήθηκαν έξω από τα εκλογικά κέντρα για να εξασφαλίσει στους συμμάχους του νίκη στις εκλογές, και η προώθηση του Γκαμάλ Μουμπάρακ, του γιού του, ως διάδοχό του. Πολλοί Αιγύπτιοι που ψήφισαν υπέρ των ισλαμιστών το 2011 αφότου έπεσε ο Μουμπάρακ περιγράφουν τις ελπίδες τους εκείνη την εποχή ότι «οι καλοί μουσουλμάνοι» θα αντισταθεί στους πειρασμούς τής εξουσίας. Όταν ο Morsi κακοδιαχειρίστηκε την οικονομία και απέτυχε να ανασχέσει την αναταραχή, τότε αποστράφηκαν την Αδελφότητα, μεταβιβάζοντας την πίστη τους σε έναν άνθρωπο ο οποίος κατανοεί το κράτος, αλλά εξακολουθεί να φαίνεται σχετικά καθαρός.

ΟΙ ΣΥΜΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ