Η σειρά από ήττες τού Πούτιν

Η προέλαση τού Πούτιν στην Ουκρανία την περασμένη άνοιξη δεν άλλαξε τον κόσμο. Μόλις και μετά βίας άλλαξε την Ευρώπη. Η ΕΕ δίστασε να χαρακτηρίσει την επίθεση ως πράξη πολέμου. Και, παρ’ όλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ συμφώνησαν να επιβάλλουν κυρώσεις στην Μόσχα, η πραγματική συζήτηση στις δυτικές πρωτεύουσες δεν ήταν το πώς να αντιδράσουν, αλλά το πώς να επιδείξουν αποφασιστικότητα κάνοντας ταυτόχρονα τα κατά το δυνατόν λιγότερα.

Και έτσι, για τον πρόεδρο τής Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, η κριμαϊκή περιπέτεια ήταν μια καταπληκτική επιτυχία. Ήταν αναίμακτη και τολμηρή, η τέλεια κάλυψη για το γεγονός ότι το Κρεμλίνο είχε χάσει την Ουκρανία κατά την διάρκεια της διαμαρτυρίας «Euromaidan» τού Κιέβου. Η εγχώρια στήριξη στον Πούτιν εκτινάχθηκε στα ύψη και το διεθνές κύρος του έξω από την Δύση μεγάλωσε. Σε χώρες τόσο διαφορετικές όπως η Αργεντινή, η Αίγυπτος και το Ισραήλ, ο Πούτιν θεωρήθηκε όλο και περισσότερο ως ένας αποφασιστικός ηγέτης, επισκιάζοντας αδύναμους και μη τυχοδιώκτες πολιτικούς. Είχε επίσης καλούς λόγους να αναμένει ότι θα μειωνόταν το ενδιαφέρον τής Δύσης για επιβολή κυρώσεων στον κύκλο του μόλις εκείνος θα έβγαινε μπροστά, σύμφωνα με τα σχέδια τού Κρεμλίνου, ως ο απαραίτητος ειρηνοποιός για τα ανατολικά τής Ουκρανίας.

Και τότε καταρρίφθηκε η πτήση MH17 της Malaysia Airlines από κάτι που ευρέως θεωρείται ότι είναι ένα αντιαεροπορικό βλήμα ρωσικής κατασκευής, σκοτώνοντας και τους 298 επιβαίνοντες. Αυτό σήμανε το τέλος τής καλής τύχης τού Πούτιν.

Αυτή την εβδομάδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη αύξησαν τις κυρώσεις εναντίον τής Ρωσίας. Περαιτέρω, με την προσοχή τού κόσμου επικεντρωμένη στην ανατολική Ουκρανία, έχει γίνει ολοένα και πιο δύσκολο για την Ρωσία να υποστηρίζει τους αυτονομιστές ενώ αρνείται ότι το κάνει. Πράγματι, τις τελευταίες ημέρες, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης προέβησαν σε έναν παροξυσμό ρεπορτάζ για τις πιο πρόσφατες ενέργειες της Μόσχας στην Ουκρανία - δραστηριότητες που δεν ήταν ουσιωδώς διαφορετικές από εκείνες που γίνονταν ήδη όλο το καλοκαίρι.

Τώρα, τα ρωσικά στρατεύματα ίσως πρέπει πλέον να εμπλακούν ανοιχτά, αν ο Πούτιν θέλει να επιβιώσει το κίνημα των ανταρτών. Στην Ρωσία, ο Πούτιν ήδη αντιμετωπίζει πίεση για να ριχτεί στη μάχη. Εθνικιστές, συμπεριλαμβανομένου τού ιδεολόγου Αλέξανδρου Ντούγκιν, έχουν αρχίσει να επικρίνουν τον πρόεδρο για την ενθάρρυνση των φιλορώσων αυτονομιστών και στην συνέχεια την εγκατάλειψή τους στη μοίρα τους. Ωστόσο, με το να γίνουν πιο ξεκάθαρες οι ενέργειες του Πούτιν, όπως προειδοποίησε πρόσφατα ο Martin Dempsey, ο πρόεδρος του Γενικού Επιτελείου Στρατού των ΗΠΑ, θα μπορούσαν να «ανάψουν μια φωτιά τής οποίας θα χάσει τον έλεγχο». Η ικανότητα του Πούτιν να προσαρτήσει την Κριμαία χωρίς να δώσει μάχη ενίσχυσε την δημοτικότητά του εγχωρίως, αλλά στην ανατολική Ουκρανία, θα πρέπει να εισάγει τον ρωσικό στρατό σε αυτό που υπόσχεται να είναι η εξομάλυνση μιας διασυνοριακής σύγκρουσης με αδύναμη τοπική υποστήριξη και χωρίς σαφώς καθορισμένο στόχο.

Και σαν όλα αυτά να μην ήταν αρκετά άσχημα για τον Πούτιν, η προπαγανδιστική μηχανή τής Ρωσίας κλυδωνίζεται επίσης. Ήταν πιο εύκολο να πείσει το εγχώριο ρωσικό κοινό ότι το Κίεβο ελέγχεται από φασίστες από το να πείσει τον οποιονδήποτε ότι η λεηλασία ενός κακώς ασφαλισμένου τόπου αεροπορικής συντριβής είναι απαραίτητη για τα ρωσικά εθνικά συμφέροντα. Η δημοτικότητα του Πούτιν στο εσωτερικό τής Ρωσίας παραμένει υψηλή για την ώρα, αλλά στηρίζεται σε μια εξιδανικευμένη εικόνα των ρωσικών αυτονομιστών στην ανατολική Ουκρανία, η οποία δεν μπορεί να επιβιώσει από την διεθνή κάλυψη της συντριβής.

Με λίγα λόγια, μια και μόνο αεροπορική καταστροφή επαναπροσδιορίζει την θέση τής Ρωσίας στην παγκόσμια τάξη. Αλλά αυτό θέτει ένα ερώτημα: Γιατί η προσάρτηση της Κριμαίας έγινε με λίγες συνέπειες, ενώ μια τυχαία επίθεση σε πολιτικό αεροσκάφος από ημι-αναρχικές δυνάμεις ανταρτών που ελέγχονται χαλαρά από τη Μόσχα, να οδηγήσει σε μια τέτοια αναστάτωση;

ΟΧΙ ΔΑΚΡΥΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΜΑΙΑ

Το πρώτο σκέλος τού ερωτήματος είναι γιατί η προσάρτηση της Κριμαίας - μια σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου - ήταν ένα τέτοιο «μη γεγονός», ιδιαίτερα μεταξύ των μη-δυτικών μεγάλων δυνάμεων. Η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία και η Νότια Αφρική δεν υποστήριξαν τις προσπάθειες της Δύσης να τιμωρήσει την Ρωσία. Απείχαν κατά την ψηφοφορία τής Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για την επιβολή κυρώσεων στην χώρα. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησαν την αντιπαράθεση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης ως μια ευκαιρία για να κλείσουν κάποιες μεγάλες εμπορικές συμφωνίες με την Μόσχα. Γι’ αυτούς, η παγκόσμια τάξη ήταν πάντα μια δυτική τάξη∙ Ακόμα και όταν συναινούν με αυτήν, δεν αισθάνονται την υποχρέωση να την υπερασπιστούν, ειδικά όταν έχουν να κερδίσουν με το να μην το κάνουν.

Επιπλέον, πολλές μη ευρωπαϊκές δυνάμεις ήταν ανήσυχες για την απότομη πτώση τού Ουκρανού ηγέτη Βίκτορ Γιανουκόβιτς εξαιτίας των διαδηλώσεων στο Κίεβο. Ήταν ιδιαίτερα ταραγμένοι από το γεγονός ότι τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες όσο και η ΕΕ δεν αισθάνθηκαν κανέναν ενδοιασμό για την υποστήριξη των μαζικών διαμαρτυριών εναντίον ενός ηγέτη εκλεγμένου από τον λαό. Η ιδέα περί δυτικών κυβερνήσεων που αποσταθεροποιούν και ανατρέπουν μια μη συνεργάσιμη κυβέρνηση θύμιζε πολύ το αποικιοκρατικό παρελθόν.

Περαιτέρω, από την στιγμή που κατέστη σαφές ότι η προσάρτηση δεν θα προκαλέσει μια ανοιχτή πολεμική σύγκρουση - ότι το καθεστώς στο Κίεβο ήταν πολύ αδύναμο για να αντεπιτεθεί και ότι οι Δυτικές χώρες δεν επρόκειτο να εμπλακούν άμεσα - πολλές ανερχόμενες δυνάμεις το εξέλαβαν ως ένδειξη ότι θα μπορούσαν να αψηφήσουν χωρίς συνέπειες τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Δύση και σε άλλες περιοχές επίσης.