Μια δεύτερη μεξικάνικη επανάσταση;

Η μεταρρύθμιση της ηλεκτρικής ενέργειας επιτρέπει επίσης στην κυβέρνηση να συνάπτει συμβάσεις με ιδιωτικές εταιρείες για την επέκταση του δικτύου μεταφοράς και διανομής ενέργειας στην χώρα. Περαιτέρω, θα μεταφέρει την διαχείριση της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από την CFE σε έναν ανεξάρτητο οργανισμό, αν και η ίδια η μεταφορά [ενέργειας] θα παραμείνει υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης. Τέλος, ενθαρρύνει την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε μια χώρα με τεράστιες δυνατότητες για ηλιακή, αιολική και γεωθερμική ενέργεια, και θέτει φιλόδοξους στόχους για να αντλήσει έως και 35% της ηλεκτρικής ενέργειας από καθαρές και ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2025. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι αλλαγές θα πρέπει να μεταφραστούν σε φθηνή ηλεκτρική ενέργεια για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις τού Μεξικού, κάτι που θα μπορούσε να ενισχύσει σημαντικά την παραγωγικότητα της ήδη ανοδικής παραγωγικής βάσης τής χώρας.

ΘΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΟΥΜΕ…

Παρά το γεγονός ότι η μεταρρύθμιση εξασφάλισε έναν μεγαλύτερο ρόλο των όρων τής αγοράς στον τομέα τής ενέργειας, η μεξικανική κυβέρνηση διατηρεί το επαναστατικό και κρατικίστικο DNA της: Είναι ακόμα εξουσιοδοτημένη από το σύνταγμα να χρησιμοποιεί την γη και τους υδάτινους πόρους τής χώρας προς όφελος του έθνους. Πράγματι, αν και ο μεγαλύτερος αριθμός των μετα-επαναστατικών κυβερνήσεων του Μεξικού έχουν προωθήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία και τις επενδύσεις ως κινητήριες δυνάμεις τής οικονομικής ανάπτυξης, ποτέ δεν δίστασαν να παρέμβουν στην αγορά για να ικανοποιήσουν την κυβερνητική άποψη περί εθνικού συμφέροντος.

Σήμερα η κατάσταση είναι αρκετά διαφορετική. Περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα μετά την εφαρμογή οικονομικών πολιτικών περισσότερο φιλικών προς την αγορά, η προθυμία και η ικανότητα της μεξικανικής κυβέρνησης να ρυθμίζει την ιδιωτική περιουσία είναι στο χαμηλότερο σημείο εδώ κι έναν αιώνα. Ακόμα κι έτσι, η αίσθηση της ευθύνης της όσον αφορά την διαχείριση των βασικών πόρων παραμένει ισχυρή, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στις ακόλουθες τρεις πτυχές της μεξικάνικης ενεργειακής μεταρρύθμισης.

Πρώτον, η κυβέρνηση αποφάσισε να επιτρέψει τις συμβάσεις με ρίσκο (risk contracts) στον τομέα τής εξερεύνησης και της παραγωγής πετρελαίου, έστω και μέσω ενός νομικού ταχυδακτυλουργικού τεχνάσματος. Σε αντίθεση με τις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών (service contracts) που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν στο Μεξικό, οι συμβάσεις ρίσκου βασίζουν τα κέρδη στην πραγματική παραγωγή και όχι στις παρεχόμενες υπηρεσίες (προαπαιτούμενο σύμφωνα με τους αμερικανικούς ομολογιακούς κανονισμούς ώστε μια εταιρεία να κηρύξει το πετρέλαιο ως περιουσιακό στοιχείο). Οι συμβάσεις με ρίσκο λαμβάνουν συνήθως τη μορφή των συμβάσεων παραχώρησης, οι οποίες χορηγούν στις ιδιωτικές εταιρείες δικαιώματα ιδιοκτησίας σε ένα κοίτασμα πετρελαίου. Αλλά, στο Μεξικό, η συνεχιζόμενη κρατική ιδιοκτησία επί τού πετρελαίου στο έδαφος ήταν μια πολιτική προϋπόθεση για την έγκριση της μεταρρύθμισης, οπότε η κυβέρνηση επινόησε μια τελείως καινούργια κατηγορία συμβάσεων - άδειες - που επιτρέπουν την ιδιωτική ιδιοκτησία αφότου το πετρέλαιο βγει από την κεφαλή τού φρέατος.

Δεύτερον, πέραν της εξουσιοδότησης στην κυβέρνηση να επιλέξει τα κοιτάσματα που θα βγουν για προσφορές, η μεταρρύθμιση επιτρέπει στο Υπουργείο Ενέργειας να καθορίσει τους συμβατικούς όρους (παροχής υπηρεσιών, κατανομής παραγωγής, διανομής κερδών και τις άδειες) και το Υπουργείο Οικονομικών να ρυθμίσει τους φορολογικούς όρους (τέλη, δικαιώματα και φορολογικούς συντελεστές) βάσει των οποίων μπορεί να αξιοποιηθεί κάθε επιμέρους κοίτασμα. Η κοινή διεθνής πρακτική είναι οι κυβερνήσεις να θεσπίζουν τους όρους υποβολής προσφορών ανά κατηγορία παγίων (βαθιά νερά, ρηχά νερά, σχιστόλιθος, και ούτω καθ’ εξής). Η μεξικανική κυβέρνηση δικαιολογεί την δομή των προσφορών ως απαραίτητη για να εξασφαλιστεί ότι η επένδυση και το φορολογικό καθεστώς ταιριάζουν στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τού κάθε τομέα. Αν και αυτή η λογική δεν είναι λανθασμένη, αντανακλά επίσης την κρατικίστικη κληρονομιά τού Μεξικού.

Τρίτον, η μεταρρύθμιση μετατρέπει την Pemex σε μια «παραγωγική κρατική επιχείρηση» αντί να την ιδιωτικοποιεί ή έστω να επιτρέπει μια περιορισμένη ιδιωτική ιδιοκτησία τής επιχείρησης μέσω αγοράς μετοχών. Επιπλέον, δίνει στην Pemex το αποκλειστικό δικαίωμα να εκμεταλλεύεται το 83% των σημερινών παραγωγικών πεδίων τού Μεξικού και το 21% των μελλοντικών αποθεμάτων του. Η μεταρρύθμιση αντικατοπτρίζει έτσι την επιθυμία τής ομοσπονδιακής κυβέρνησης να παραμείνει η Pemex ο κυρίαρχος παίκτης στην μεξικανική εξερεύνηση και παραγωγή πετρελαίου.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΕΝΤΑΞΗ

Η ενεργειακή μεταρρύθμιση του Μεξικού μπορεί να πηγάζει από τις κρατικίστικες αξίες τής μεξικανικής επανάστασης, αλλά επιβεβαιώνει επίσης ότι το Μεξικό γίνεται ένας παίκτης όλο και πιο αξιόπιστος και με όλο και περισσότερη αυτοπεποίθηση στην παγκόσμια οικονομία. Και από αυτή την άποψη, η πρόσφατη μεταρρύθμιση μπορεί να θέσει την χώρα σε μια εντελώς νέα και επαναστατική τροχιά. Συνεχίζοντας μια τάση που ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια με την δημιουργία τής NAFTA, η μεταρρύθμιση διευρύνει περαιτέρω τον ρόλο των ιδιωτικών ξένων κεφαλαίων και την ελεύθερη αγορά στο Μεξικό. Η Pemex και η CFE θα πρέπει τώρα να ανταγωνιστούν με παγκόσμιους παίκτες με την σιωπηλή πεποίθηση ότι θα πετύχουν και ενδεχομένως ακόμη και να ευδοκιμήσουν.