Χωρίς μέση οδό

Περιπλέκοντας περαιτέρω τα θέματα, τα μέσα με τα οποία οι αραβικές μεσαίες τάξεις θα μπορούσαν να ασκήσουν επιρροή στα καθεστώτα τους είναι όλο και πιο περιορισμένα. Αν και οι αραβικές εξεγέρσεις των τελευταίων τριών ετών ξεκίνησαν ως εξεγέρσεις των νεότερων γενεών εναντίον διεφθαρμένων και ανίκανων πολιτικών, μεταμορφώθηκαν γρήγορα σε ευρύτερα κινήματα της μεσαίας τάξης εναντίον των αρχουσών ελίτ, οι οποίες λειτούργησαν ως εμπόδια στην ανάπτυξη. Και μετά άλλαξαν και πάλι, αυτή την φορά ανοίγοντας ακόμη βαθύτερες κοινωνικές ρωγμές κατά μήκος θρησκευτικών και σεχταριστικών γραμμών. Ως αποτέλεσμα αυτής της καταστροφικής έκβασης, οι μεσαίες τάξεις δεν βλέπουν πλέον τις εξεγέρσεις ως μια βιώσιμη πολιτική επιλογή.

Επίσης, οι αραβικές μεσαίες τάξεις δεν έχουν εμπειρία. Οι ομάδες που σήμερα εμπίπτουν στον ορισμό αυτόν [δηλαδή, της μεσαίας τάξης], προέκυψαν όλες μέσα στις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες - μια περίοδο αντιδημοκρατικής διακυβέρνησης, κοινωνικής ανισότητας και επιθέσεων στην κοινωνία των πολιτών σε ολόκληρη την περιοχή. Εν αντιθέσει με χώρες όπως η Βραζιλία, η Ινδία, η Πορτογαλία και η Νότια Αφρική, οι οποίες έχουν υποβληθεί σε αξιοθαύμαστη πολιτική φιλελευθεροποίηση κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια, οι αραβικές μεσαίες τάξεις ποτέ δεν ανέπτυξαν τεχνογνωσία και πολιτικό σκεπτικό που να ταιριάζει με το δημογραφικό και οικονομικό βάρος τους.

Τέλος, οι μεσαίες τάξεις θα πρέπει να απαντήσουν σε τρία ερωτήματα σχετικά με την θέση τους στην σημερινή παγκόσμια κοινωνία, καθώς και τον ρόλο που διαδραματίζουν οι χώρες τους στον κόσμο. Το πρώτο είναι το πώς συμπεριφέρονται απέναντι στο Ισραήλ. Καθώς οι κυβερνήσεις τους κοιτάζουν με περίσκεψη την δυσεπίλυτη αραβο-ισραηλινή διένεξη, χωρίς μεσοπρόθεσμη λύση στον ορίζοντα, η στάση των μεσαίων τάξεων μπορεί να καθορίσει τις πιθανότητες της ειρήνης ή έναν ευρύτερο πόλεμο στην Μέση Ανατολή. Το δεύτερο ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσουν στον σεχταρισμό. Εάν οι αραβικές μεσαίες τάξεις συμμετάσχουν στην σουνιτική-σιιτική αντιπαλότητα τροφοδοτώντας τις συγκρούσεις στο Ιράκ, τον Λίβανο και την Συρία, ίσως να προκύψουν πολύ πιο αιματηρές συγκρούσεις στην ανατολική Μεσόγειο. Και τρίτον, οι απόψεις τους σχετικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες, μια χώρα τής οποίας οι στενές εταιρικές σχέσεις με τις περισσότερες μεγάλες αραβικές χώρες καθορίζουν την υπάρχουσα περιφερειακή τάξη, θα βοηθήσουν να προσδιοριστεί αν η τάξη θα διατηρηθεί ή θα ανατραπεί.

ΧΩΡΙΣ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ

Η διαδρομή που θα επιλεγεί από τις αραβικές μεσαίες τάξεις θα διαφέρει ανάλογα με τα μέτρα λιτότητας σε κάθε χώρα, την δύναμη των δικτύων κοινωνικής ασφάλειας, και τις λεπτές αποχρώσεις των επιμέρους πολιτικών συστημάτων. Οι αντιδράσεις των διαφόρων υποομάδων στο πλαίσιο της μεσαίας τάξης κάθε χώρας θα ποικίλλουν επίσης. Οι ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι και οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες, για παράδειγμα, θα στηρίξουν τις κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις πιο έντονα από όσο οι χαμηλού επιπέδου δημόσιοι υπάλληλοι, οι συνταξιούχοι, οι ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων και οι αγρότες. Αλλά ανεξάρτητα από τα μοναδικά χαρακτηριστικά τής κάθε χώρας, οι αραβικές μεσαίες τάξεις θα πρέπει σύντομα να αντιμετωπίσουν τα διλήμματα που δημιουργούνται από τις νέες οικονομικές πολιτικές.

Ο αραβικός κόσμος φθάνει σε ένα κρίσιμο σημείο, και τα οικονομικά δεινά του και η έλλειψη πολιτικής ανοικτότητας αυξάνει την πίεση. Αυτή την στιγμή, οι μεσαίες τάξεις τής περιοχής φαίνονται ως σαν να είναι παθητικοί παρατηρητές. Αλλά οι επιλογές τους στα επόμενα χρόνια θα φέρουν σημαντικές συνέπειες στις οικονομίες των χωρών τους, τις κυβερνήσεις και τις εξωτερικές τους σχέσεις - για να μην αναφέρουμε την τελική πορεία τού νέου κύματος του χάους που μαστίζει την περιοχή.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141928/tarek-osman/no-middle-road

Σύνδεσμοι:
[1] https://twitter.com/TarekmOsman

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr