Το εβραϊκό πρόβλημα της Ευρώπης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το εβραϊκό πρόβλημα της Ευρώπης

Η παρεξηγημένη άνοδος του ευρωπαϊκού αντισημιτισμού

Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Γερμανίας, ο αριθμός των αντισημιτικών εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά το τρέχον έτος υπερβαίνει ήδη τον συνολικό αριθμό τού 2013. Θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι η Ευρώπη δεν είναι πια φιλόξενη για τους Εβραίους. Ωστόσο, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ είχε σοβαρό λόγο αυτή την εβδομάδα να εκνευριστεί δημοσίως για τους «νέους Εβραίους γονείς που αναρωτιούνται αν μπορούν να αναθρέψουν τα παιδιά τους στην Γερμανία». Το πολιτικό κλίμα στην Ευρώπη είναι πιο εχθρικό προς τους Εβραίους τώρα από ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά την δεύτερη ιντιφάντα.

Η άνοδος του αντισημιτισμού μεταξύ των Μουσουλμάνων τής Ευρώπης είναι μια αιτία για αυτή την αλλαγή. Μερικές διαδηλώσεις εναντίον τού τελευταίου πολέμου στην Γάζα, όπως η πρόσφατη πορεία στο Gelsenkirchen που κορυφώθηκε με εκκλήσεις τού τύπου «Οι Εβραίοι στον θάλαμο αερίων!», έχουν σε εξέχουσα θέση αντισημιτικές εικόνες ή συνθήματα. Άλλες, όπως η επίθεση σε συναγωγή στην περιοχή Marais τού Παρισιού τον περασμένο Ιούλιο, κατέληξαν σε άμεση βία.

Αλλά για να ισχυριστούμε ότι η άνοδος του μουσουλμανικού αντισημιτισμού είναι ο κύριος ένοχος για την αλλαγή τού κλίματος - όπως έκανε ο Γερμανός δημοσιογράφος Jochen Bittner [1] αυτή την εβδομάδα στην εφημερίδα The New York Times – πρέπει να αποδώσουμε το φταίξιμο σε μια μικρή μειοψηφία, ενώ θα παραβλέψουμε ότι ο αντισημιτισμός έχει επίσης διογκωθεί μεταξύ της πλειοψηφίας. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη τού Pew Research Center που διεξήχθη στην Γερμανία, αν και περίπου 6% του πληθυσμού είναι Μουσουλμάνοι, το 25% των ανθρώπων εύκολα εκφράζουν δυσμενείς απόψεις για τους Εβραίους˙ Εν τω μεταξύ, στην Ισπανία, όπου λιγότερο από το 3% του πληθυσμού είναι Μουσουλμάνοι, κοντά στο 50% του πληθυσμού κάνουν το ίδιο. Παρά το γεγονός ότι τα επίπεδα του αντι-σημιτισμού μπορεί να είναι υψηλότερα μεταξύ των Μουσουλμάνων από ό, τι μεταξύ των Χριστιανών, ένας Ευρωπαίος αντισημίτης παραμένει πολύ πιο πιθανό να είναι Χριστιανός παρά Μουσουλμάνος.

Οι εντάσεις μεταξύ Μουσουλμάνων και Εβραίων είναι ένα πραγματικό πρόβλημα, ένα πρόβλημα που έχει κρυφτεί κάτω από το χαλί για πάρα πολύ καιρό˙ Αλλά ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η τάση των πανούργων πολιτικών να βάλουν τους Εβραίους και τους Μουσουλμάνους τον έναν ενάντια στον άλλο, για τους δικούς τους σκοπούς. Το πραγματικό ερώτημα περί του μέλλοντος της Ευρώπης δεν είναι το αν οι Μουσουλμάνοι μετανάστες θα μάθουν να ανέχονται τους Εβραίους, αλλά αν, σε χώρες όπως η Σουηδία, η Ιταλία και η Πολωνία, η πλειοψηφία μπορεί να μάθει να σκέφτεται τους Μουσουλμάνους και τους Εβραίους ως γνήσια μέλη τού έθνους.

Η ΛΑΪΚΙΣΤΙΚΗ ΣΤΡΟΦΗ

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι είναι απρόθυμοι να πιστέψουν ότι κάποιος τουρκικής ή βορειοαφρικανικής καταγωγής μπορεί να χαρακτηριστεί ως πραγματικός Γερμανός, Βέλγος ή Γάλλος. Πράγματι, ακόμη και πολλοί Ευρωπαίοι που θεωρούν τον εαυτό τους ανοιχτό στην μετανάστευση τείνουν να απαιτούν από τους μετανάστες να παραιτούνται από την προηγούμενη ταυτότητά τους και να αφομοιώνουν εξ ολοκλήρου τα τοπικά έθιμα. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, δεξιοί λαϊκιστές προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν αυτές τις συμπεριφορές επιχειρώντας μια μετωπική επίθεση ενάντια στην ιδέα μιας φιλελεύθερης, ποικιλόμορφης κοινωνίας: Η αντίθεσή τους στη μετανάστευση δεν ήταν παρά ένα εφαλτήριο για ένα μουχλιασμένο όραμα εθνικής καθαρότητας, με ρίζες ως τον φασισμό.

Η ελκυστικότητα αυτής της μορφής λαϊκισμού πάντα παρέμεινε περιορισμένη. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι αρέσκονται να θεωρούν τους εαυτούς τους κοσμικούς, μοντέρνους και ανεκτικούς. Παρά το γεγονός ότι απορρίπτουν την ιδέα ότι οι πατρίδες τους θα πρέπει να φιλοξενήσουν τις πολιτιστικές και θρησκευτικές προτεραιότητες των νέων αφίξεων, η έκδοση της εν λόγω πατρίδας που επιδιώκουν να υπερασπιστούν είναι, με τον δικό της τρόπο, μάλλον ανοιχτόμυαλη και ποικίλη. Μπορεί να γίνουν αμυντικοί όταν οι μετανάστες επιθυμούν να αφήσουν ένα πολιτιστικό αποτύπωμα στην χώρα, αλλά είναι προσωπικά ανοιχτοί σε πολλές από τις πολιτιστικές προσφορές τού κόσμου, από το σούσι μέχρι την γιόγκα.

Μια νέα γενιά ακροδεξιών ηγετών, όπως ο Geert Wilders στην Ολλανδία και η Marine Le Pen στην Γαλλία, έχουν πάρει κατάκαρδα αυτό το μάθημα. Δεν έχουν σταματήσει να εκμεταλλεύονται την δυσαρέσκεια κατά των Μουσουλμάνων μεταναστών. Αλλά έχουν ντύσει την δυσαρέσκεια με νέα ρούχα. Αντί να κάνουν έκκληση για μια επίθεση στην σύγχρονη, φιλελεύθερη κοινωνία, υποστηρίζουν ότι οι Μουσουλμάνοι μετανάστες - μέσω της υποτιθέμενης απόρριψής τους στην ελευθερία τού λόγου, την επιμονή τους για τον νόμο τής σαρία ή της μη ανοχής τους προς τους Εβραίους, τις γυναίκες και τους ομοφυλόφιλους - θέτουν σε κίνδυνο αυτήν ακριβώς την τάξη. Ο ευρωπαϊκός ακροδεξιός εξτρεμισμός έχει μετατραπεί σε αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «φιλελεύθερη ισλαμοφοβία».

Για να σηματοδοτήσουν πόσο διαφορετικοί είναι από τους προκατόχους τους, οι φιλελεύθεροι ισλαμόφοβοι επίσης αγκαλιάζουν τους Εβραίους. Υπάρχει μια σαφής λογική σε αυτή την στρατηγική. Λόγω των παρελθοντικών διώξεων εναντίον τους, οι Εβραίοι τής Ευρώπης έχουν γίνει οι ηθικοί διαιτητές τής ηπείρου – η λυδία λίθος τής παραδοσιακής κοινωνίας σχετικά με την ανοχή. Για να αποκρούσουν τις κατηγορίες για ρατσισμό, οι λαϊκιστές σε όλη την ήπειρο - από τον Βρετανό πολιτικό Nigel Farage ως τον πιο καλοπουλημένο Γερμανό συγγραφέα Thilo Sarrazin - έχουν έτσι μάθει να προτάσσουν των εμπρηστικών παρατηρήσεών τους σχετικά με τους Μουσουλμάνους σημεία ανεκτικότητας και διαφωτισμού: Πλούσιους επαίνους στους Εβραίους και τον εβραιο-χριστιανικό πολιτισμό. Για τον ίδιο λόγο, η Le Pen και άλλοι λαϊκιστές εκμεταλλεύονταν κάθε ευκαιρία για να λάμψουν στο προσκήνιο σε περιπτώσεις αντισημιτικής βίας που διαπράττεται από Μουσουλμάνους. Το να πράττουν αυτό τους επιτρέπει να διεκδικήσουν τον μανδύα τής ανοχής ακόμη και όταν σπέρνουν το μίσος.

Οι επαναλαμβανόμενες επικλήσεις των λαϊκιστών στους Εβραίους έχει αποδειχθεί αποτελεσματική. Με την ρητορική για την ανοχή και μια ανοιχτή κοινωνία, κόμματα όπως το «Εθνικό Μέτωπο» της Γαλλίας έχουν καταφέρει να μετακινηθούν από το πολιτικό περιθώριο στο επίκεντρο. Αλλά ο φιλο-σημιτισμός τους παραμένει ανειλικρινής. Οι Ευρωπαίοι λαϊκιστές - και οι υποστηρικτές τους - δεν είναι μόνο πρόθυμοι να μιλήσουν ανοιχτά για τους Μουσουλμάνους μετανάστες που απεχθάνονται εδώ και καιρό˙ Αδημονούν όλο και περισσότερο για αυτό που αντιλαμβάνονται ως την επιθυμία των Εβραίων τής Ευρώπης να εκφέρουν κρίση για την πλειοψηφία. Ακριβώς η ίδια αναβίωση του εθνικισμού που έχει τροφοδοτηθεί από την επίκληση στους Εβραίους μπορεί, με αυτόν τον τρόπο, γρήγορα να μετατραπεί σε αντι-σημιτισμό.

ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι Εβραίοι έχουν επί μακρόν αντιπροσωπεύσει μια ενοχλητική υπενθύμιση των κηλίδων στην ηθική υπόσταση του έθνους. Αυτό είναι πιο προφανές στην περίπτωση της Γερμανίας, όπου οι Εβραίοι θεωρούνται ευρέως ως οι ζώσες ενσαρκώσεις τής σκοτεινότερης ώρας στην ιστορία τού έθνους - ένα κεφάλαιο που μια νεότερη γενιά Γερμανών, ανυπόμονη με τα πανταχού παρόντα μνημεία που πιστοποιούν τα εγκλήματα του έθνους τους κατά το παρελθόν, είναι αποφασισμένη να το κάνει λιγότερο σημαντικό μέρος τής δημόσιας ζωής. Αλλά το ίδιο ισχύει και για χώρες που είδαν κάποτε την δική τους ιστορία με αναμφισβήτητα θετική άποψη: Είτε στην Πολωνία, την Σουηδία είτε στην Γαλλία, η αντιμετώπιση προς τους Εβραίους στο παρελθόν περιπλέκει μακρόχρονες αφηγήσεις σχετικά με τον ηρωισμό στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Με δεδομένο τον παράξενο ρόλο που ανατέθηκε στους Εβραίους στην κοινωνική μάχη ηθικής στην Ευρώπη, δίνεται ιδιαίτερη άνεση στους εθνικιστές να ισχυρίζονται ότι οι Εβραίοι, τελικά, δεν είναι καλύτεροι από ό, τι οι φασίστες και οι δοσίλογοι του παρελθόντος τής ηπείρου. Με το να δείχνουν ότι οι Εβραίοι είναι σε θέση να διαπράττουν βία, ελπίζουν να ελαφρύνουν το βαρύ ιστορικό φορτίο των εθνών τους. Όταν το Ισραήλ άρχισε να βομβαρδίζει την Γάζα αυτό το καλοκαίρι, οι Ευρωπαίοι εθνικιστές άδραξαν την ευκαιρία για να κάνουν ακριβώς αυτό.

Ως αποτέλεσμα, η σύνθεση του συνασπισμού των λαϊκιστών έχει μετατοπιστεί και πάλι. Για το μεγαλύτερο μέρος τής τελευταίας δεκαετίας, η κυρίαρχη τάση ήταν αυτές οι ομάδες να αναζητούν μια συμμαχία με τους Εβραίους. Τους τελευταίους μήνες, αντιθέτως, οι Εβραίοι έχουν πεταχτεί έξω και έχουν αντικατασταθεί από Μουσουλμάνους. Ολοένα και περισσότερο, αμφότεροι λαϊκιστές και Μουσουλμάνοι μετανάστες κατηγορούν - και τιμωρούν, μερικές φορές βίαια - Ευρωπαίους Εβραίους για τις ενέργειες της ισραηλινής κυβέρνησης. Η τάση αυτή έχει από καιρό ένα χαρακτηριστικό τής ευρωπαϊκής Αριστεράς˙ Μάρτυρας ο κινηματογράφος στο Λονδίνο που ακύρωσε πρόσφατα ένα εβραϊκό φεστιβάλ ταινιών για να διαμαρτυρηθεί για τις βομβιστικές επιθέσεις στην Λωρίδα τής Γάζας. Κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών, έχει επίσης σηκώσει το άσχημο κεφάλι του μέσα στην ευρωπαϊκή Δεξιά˙ Ένας γνωστός αρθρογράφος τής ισπανικής εφημερίδας El Mundo, για παράδειγμα, έγραψε ότι τα γεγονότα στην Γάζα εξηγούν γιατί οι Εβραίοι τής Ευρώπης «έχουν εκδιωχθεί τόσο συχνά».

Αλλά αυτός ο αστερισμός, επίσης, είναι πιθανό να παραμείνει βραχύβιος. Καθώς η σύγκρουση στην Γάζα σβήνει από την μνήμη, η ρητορική για τις ιουδαιο-χριστιανικές ρίζες τής Ευρώπης είναι πιθανό να κάνουν μια επιστροφή. Δεδομένου ότι είναι τόσο δελεαστικό να βάζουν τους Μουσουλμάνους και τους Εβραίους τον έναν εναντίον τού άλλου, και τα εκατομμύρια των Μουσουλμάνων μεταναστών αποτελούν μια πολύ πιο πολυάριθμη απειλή για την ευρωπαϊκή ταυτότητα από το υπόλοιπο των Εβραίων τής ηπείρου, οι φιλελεύθεροι ισλαμόφοβοι θα ξανα-ανακαλύψουν σύντομα τον ανειλικρινή τους φιλο-σημιτισμό.

Η ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ ΚΥΒΕΡΝΑ

Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθούν αυτές οι ατελείωτες και καταστροφικές ταλαντεύσεις τού εκκρεμούς είναι να πεισθούν οι Ευρωπαίοι να διευρύνουν την αντίληψή τους για την εθνική ταυτότητα. Πρέπει να δεχτούν ότι ένας πραγματικός Αυστριακός μπορεί να προέρχεται όχι μόνο από το Ίνσμπρουκ αλλά και από την Κωνσταντινούπολη και ότι οι εισαγόμενες πρακτικές που μπορούν να εμπλουτίσουν την τοπική κουλτούρα περιλαμβάνουν όχι μόνο σούσι και στούντιο γιόγκα, αλλά και κρέας halal και μιναρέδες. Το αν οι Ευρωπαίοι είναι σε θέση να αλλάξουν την αυτο-αντίληψή τους με τον τρόπο αυτό παραμένει καθοριστικό - και ακόμη μη αποφασισμένο - ερώτημα για το μέλλον τής ηπείρου.

Μακράν τού να είναι απλώς πιόνια στις αλλαγές προτεραιοτήτων τής πλειοψηφίας, οι Εβραίοι και οι Μουσουλμάνοι μπορούν να προσπαθήσουν να αναμορφώσουν κάποια δική τους Υπηρεσία διαμορφώνοντας αυτό το μέλλον. Για να το κάνουν αυτό, θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι τα συμφέροντά τους συμπίπτουν σε έναν εκπληκτικό βαθμό: Μια εθνικιστική Ευρώπη που διατηρεί μια ομοιογενή αντίληψη για το έθνος θα καταλήξει να είναι αφιλόξενη και για τις δύο ομάδες. Μέχρι στιγμής, οι Μουσουλμάνοι και οι Εβραίοι υπήρξαν εκπληκτικά επιτυχείς στο να συνεργάζονται. Εβραϊκές οργανώσεις συνήθως υπερασπίζονται τους Μουσουλμάνους κατά των ρατσιστικών επιθέσεων από δεξιούς πολιτικούς. Ακόμη και καθώς τα κόμματα, συμπεριλαμβανομένου του Εθνικού Μετώπου τής Λεπέν, έχουν αποκηρύξει τον αντισημιτισμό, αρνήθηκαν να συνεργαστούν με τους δεξιούς λαϊκιστές. Ομοίως, οι περισσότερες μουσουλμανικές οργανώσεις στην Ευρώπη, τους τελευταίους μήνες, παρέμειναν κατηγορηματικές στην καταδίκη τους για επιθέσεις εναντίον Εβραίων.

Αλλά υπάρχουν επίσης προειδοποιητικά σημάδια ότι οι Μουσουλμάνοι και οι Εβραίοι θα μπορούσαν να γίνουν πρόθυμοι παίκτες στα πολιτικά παιχνίδια των λαϊκιστών. Ο αντισημιτισμός μεταξύ των Μουσουλμάνων μεταναστών είναι πραγματικός και αυξανόμενος˙ Ο αριθμός των βίαιων επιθέσεων σε Εβραίους που διαπράχθηκαν από Μουσουλμάνους είναι σε άνοδο. Εν τω μεταξύ, μερικοί γνωστοί Εβραίοι διανοούμενοι, συμπεριλαμβανομένων των Alain Finkielkraut στην Γαλλία και Henryk Broder στην Γερμανία, έχουν φλερτάρει με ολοένα και πιο ισλαμοφοβικές θέσεις˙ Ο Γερμανός Εβραίος συγγραφέας Ralph Giordano μέχρι που καταδίκασε τα σχέδια για ένα μεγάλο τζαμί στην Κολωνία ως «κήρυξη πολέμου». Υπό το φως των άσχημων αντιπαραθέσεων των τελευταίων μηνών, είναι κατανοητό ότι αυτές οι φωνές θα επικρατήσουν τελικά, θέτοντας τους Εβραίους και τους Μουσουλμάνους τον έναν ενάντια στον άλλο σε μια κρίσιμη στιγμή για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Είναι η πλειοψηφία, όμως, που αντιμετωπίζει την πιο επακόλουθη επιλογή. Παρ’ όλη την σαγηνευτική ρητορική των φιλελεύθερων ισλαμόφοβων, μια ανοιχτή κοινωνία δεν μπορεί να οικοδομηθεί στα θεμέλια του κοινωνικού αποκλεισμού. Αν οι απλοί Ευρωπαίοι και οι πολιτικοί εκπρόσωποί τους ενδίδουν στον πειρασμό να εγκωμιάζουν τους Εβραίους για να αποκλείσουν τους Μουσουλμάνους - ή, σε άλλη περίπτωση, να εγκωμιάζουν τους Μουσουλμάνους για να αποκλείσουν τους Εβραίους - θα καταλήξουν με μια κοινωνία που είναι πολύ λιγότερο ανεκτική και ποικιλόμορφη από όσο επιθυμούν.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/141990/yascha-mounk/europes-jewis...

Συνδέσεις:
[1] http://www.nytimes.com/2014/09/17/opinion/jochen-bittner-whats-behind-ge...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr