Το κατασκοπικό παιχνίδι τής Μόσχας

Η απάντηση του Κιέβου στην πρόκληση της Μόσχας ήταν εξαιρετικά πρόχειρη. Η κυβέρνηση δεν ήταν σε θέση να εμπιστεύεται τις δικές της στρατιωτικές και αστυνομικές Υπηρεσίες ασφαλείας, υποψιαζόμενη δικαίως ότι είναι γεμάτες με στρατολογημένους υπέρ τής Μόσχας. Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι υπερεκτίμησαν πιθανώς τον πραγματικό βαθμό τής ρωσικής διείσδυσης, αλλά η έλλειψη εμπιστοσύνης στις δικές τους τακτικές δυνάμεις τούς ανάγκασε να βασιστούν περισσότερο στις άτυπες πολιτοφυλακές από νωρίς στην εκστρατεία. Το γεγονός ότι ορισμένες από αυτές τις παραστρατιωτικές ομάδες έτρεφαν αντι-ρωσικές, ακροδεξιές απόψεις απλώς τροφοδότησε την σύγκρουση.

Το Κίεβο έκτοτε εργάζεται για να ξεδιαλέξει τους αξιωματικούς των δυνάμεων [ασφαλείας], αλλά αυτή είναι μια δύσκολη μάχη. Κατά ειρωνικό τρόπο, ο πιο αδύναμος κρίκος είναι η Υπηρεσία Ασφαλείας τής Ουκρανίας (SBU) –ακριβώς η οργάνωση που είναι επιφορτισμένη με το κυνήγι ξένων κατασκόπων και που υποστηρίζει την εκστρατεία αντι-εξέγερσης στα ανατολικά. Μέχρι τις αρχές τού τρέχοντος έτους, περί το 30% [3] του προσωπικού της θα μπορούσε να ήταν Ρώσοι πράκτορες, σύμφωνα με έναν εξέχοντα Ουκρανό ειδικό σε θέματα ασφάλειας. Υπό με το καθεστώς τού Γιανουκόβιτς, η βαθιά ρωσική εμπλοκή στην SBU ήταν κοινό μυστικό. Ο πρώην αναπληρωτής επικεφαλής τού οργανισμού, για παράδειγμα, παραδέχτηκε το 2010 [4] ότι όχι μόνο υπήρχαν Ρώσοι πράκτορες μέσα στις τάξεις τής SBU, αλλά η οργάνωση είχε μια επίσημη συμφωνία με την FSB, διατυπωμένη στο πρωτόκολλο συνεργασίας τού 2010, που επέτρεπε στην Μόσχα να στρατολογεί πράκτορες μέσα από την ουκρανική κυβέρνηση. Τον Δεκέμβριο του 2013, μια ομάδα από 30 αξιωματικούς τής FSB πήραν μέρος σε εκπαιδευτικές ασκήσεις τής SBU και συναντήθηκαν με τον διευθυντή της, ο οποίος έκτοτε διέφυγε στην Ρωσία, μαζί με δύο πρώην βουλευτές και δύο πρώην επικεφαλής τμημάτων τής Υπηρεσίας.

Ο νέος επικεφαλής τής SBU, Valentyn Nalyvaichenko, κληρονόμησε μια Υπηρεσία τής οποίας το προσωπικό ήταν αναξιόπιστο και της οποίας τα μυστικά είχαν ήδη λεηλατηθεί. Επιβεβαίωσε σε πρόσφατες συνεντεύξεις που, την παραμονή τής αποπομπής τού Γιανουκόβιτς, ότι οι Ρώσοι πράκτορες λεηλάτησαν το ουκρανικό θησαυροφυλάκιο πληροφοριών, αφαιρώντας «φακέλους, αρχεία, τα πάντα που αποτελούν την βάση για μια επαγγελματική Υπηρεσία πληροφοριών». Από τότε, η Υπηρεσία έχει δει μαζικές εναλλαγές προσωπικού, καθώς οι νέοι ηγέτες έσπευσαν να αντικαταστήσουν τα παλαιά στελέχη με πιστούς νεοσύλλεκτους. Και οι απολύσεις πρόκειται να συνεχιστούν. Στα μέσα Οκτωβρίου, το Κίεβο εισήγαγε έναν νέο νόμο [5] με στόχο το ξερίζωμα αμετανόητων της σοβιετικής εποχής από όλα τα επίπεδα της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του μηχανισμού ασφαλείας, εκ των οποίων περίπου το 20% είτε είχαν εργαστεί για την σοβιετική KGB είτε σπούδασαν στην ακαδημία της, σύμφωνα με τον Nalyvaichenko.

Αυτό το ξεκαθάρισμα φέρνει βαρύ κόστος στην εμπειρία και τον επαγγελματισμό. Όπως μου το έθεσε ένας αξιωματικός τής Υπηρεσίας πληροφοριών των ΗΠΑ, «Μερικοί από αυτούς [τους νεοπροσληφθέντες] εξακολουθούν να είναι παιδιά. Θα ωριμάσουν , αλλά είναι υποχρεωμένοι να κάνουν δουλειά που δεν είναι πραγματικά εκπαιδευμένοι ή αρκετά έμπειροι να κάνουν». Και θα μπορούσε να πάρει μήνες ή ακόμα και χρόνια για να αποκατασταθεί πλήρως η SBU ως μια αξιόπιστη Υπηρεσία. Αναπόφευκτα, κάποια ταλέντο και τεχνογνωσία θα χαθεί για το τίποτα: Δεν κατέληξε κάθε πρώην εκπαιδευμένος από την KGB να γίνει κατάσκοπος των Ρώσων. Και, από τους αξιωματικούς οι οποίοι παραμένουν, κάποιοι που εμφανίζονται άψογα πιστοί και δεν έχουν δεσμούς με την Μόσχα θα μπορούσε να εξακολουθούν να υποπίπτουν στην ρωσική δωροδοκία ή τον εκβιασμό. Αν και η λαβή τής Ρωσίας στην SBU έχει γίνει ασθενέστερη από τότε που η νέα κυβέρνηση ανέλαβε τα καθήκοντά της, σίγουρα δεν εξαφανίστηκε.

ΤΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΔΡΑΣ

Το Κίεβο δεν είναι η μόνη πρωτεύουσα που αγωνίζεται για να αντιμετωπίσει το πλεονέκτημα της Μόσχας. Στρατηγιστές σε όλη την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν παρόμοιο πρόβλημα να προσαρμοστούν στον νέο υβριδικό πόλεμο στο ανατολικό τμήμα τής Ουκρανίας. Πριν ξεσπάσουν οι εχθροπραξίες την περασμένη άνοιξη, η Δύση δεν είχε ασχοληθεί ιδιαίτερα με τις πληροφορίες στην Ουκρανία, εστιάζοντας τους σχετικούς πόρους της στην Ασία, την Μέση Ανατολή και την Ρωσία. Η παράλειψη αυτή έχει κοστίσει στους Δυτικούς συμμάχους τής Ουκρανίας πολύτιμο χρόνο κατά την έναρξη της σύγκρουσης. Ως αποτέλεσμα, δεν έχουν πράκτορες επί τόπου και έχουν λίγες δυνατότητες να τους εισάγουν τώρα με ασφάλεια. Και η αναλυτική τους ικανότητα στην έδρα τους για να ερμηνεύσουν και να αξιολογήσουν τις όποιες λίγες πληροφορίες που μπορεί να υπάρξουν, είναι συχνά ελάχιστη.

Τα εργαλεία που είχε η Δύση στην διάθεσή της, αποδείχτηκαν οικτρά ανεπαρκή. Για παράδειγμα, αν και η Δύση, και οι Ηνωμένες Πολιτείες ειδικότερα, έχουν πολύ ανώτερη τεχνολογία, όπως η δορυφορική επιτήρηση και η ηλεκτρονική παρακολούθηση – η Ρωσία και πάλι κατάφερε να τους εκπλήξει με την προσάρτηση της Κριμαίας. Αυτό συμβαίνει επειδή η Μόσχα είχε λάβει μέτρα για την ελαχιστοποίηση των τρωτών σημείων της, συμπεριλαμβανομένου του να κρατά τις δυνάμεις της διασκορπισμένες και κρυμμένες έως ότου ήταν έτοιμες να αναπτυχθούν. Το Κρεμλίνο παραπλάνησε επίσης τους παρατηρητές με την οργάνωση στρατιωτικών ασκήσεων που άμβλυναν τις υποψίες για τις πραγματικές του προθέσεις και μετέδιδε κρίσιμες διαταγές με αγγελιαφόρους ή επίγειες γραμμές και όχι με τα πιο ευάλωτα σήματα εκπομπής.