Οι ευγενείς Γερμανοί λαϊκιστές | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι ευγενείς Γερμανοί λαϊκιστές

Η ταχεία άνοδος του νεότερου ευρωπαϊκού κόμματος τής δεξιάς
Περίληψη: 

Για χρόνια, η Γερμανία ήταν η μόνη μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα χωρίς ένα σημαντικό δεξιό, αντιευρωπαϊκό κόμμα. Αυτές οι μέρες έχουν πλέον τελειώσει, χάρη σε μια νέα ομάδα υψηλού μορφωτικού επιπέδου, επιτυχημένων επαγγελματικά λαϊκιστών.

Ο PAUL HOCKENOS είναι ο συγγραφέας τού βιβλίου με τίτλο Joschka Fischer and the Making of the Berlin Republic.

Για χρόνια, η Γερμανία απολάμβανε την ευγενή διάκριση του να είναι η μόνη μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα χωρίς ένα σημαντικό δεξιό, αντιευρωπαϊκό κόμμα. Αλλά μακράν τού να γιορτάζουν το ξαφνικό κύρος τής χώρας τους ως υποδειγματική δημοκρατία τής ηπείρου, πολλοί Γερμανοί παρατηρητές υπέφεραν από κάποιον βαθμό αναστάτωσης. Ήταν απλώς θέμα χρόνου, πίστευαν, μέχρι ένας ταλαντούχος λαϊκιστικής -κάποιος χαρισματικός, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και επαγγελματικά επιτυχημένος, να βρει μια φόρμουλα που θα προσελκύσει το γερμανικό κοινό. Στο κάτω-κάτω, οι έρευνες έχουν δείξει επανειλημμένα ότι οι Γερμανοί είναι εξίσου πιθανό να φιλοξενήσουν ανταγωνιστικά προς την ΕΕ, εχθρικά προς τους αλλοδαπούς και ισλαμοφοβικά συναισθήματα όπως οι ομόλογοί τους στις Κάτω Χώρες, την Σκανδιναβία και αλλού στην Ευρώπη, όπου τα κόμματα της δεξιάς κερδίζουν τακτικά το ένα τέταρτο των ψήφων -και μέχρι που συμμετέχουν σε κυβερνήσεις συνασπισμού.

Αυτά τα προαισθήματα έχουν πλέον εκπληρωθεί. Το κόμμα «Εναλλακτική για την Γερμανία» (Alternative for Germany, AFD) εξερράγη στην πολιτική σκηνή τής Γερμανίας φέτος, κερδίζοντας 10% των ψήφων ή και λίγο παραπάνω σε τρεις περιφερειακές εκλογές στην Ανατολική Γερμανία και 7% στις ευρωεκλογές αυτή την άνοιξη. Ιδρυθέν το 2013, το AFD τώρα σε τακτικές δημοσκοπήσεις καταγράφει πάνω από 10% [1] σε ολόκληρη την χώρα, έστω κι αν δεν έχει ακόμη καταφέρει να εισέλθει στην Bundestag. (Στις εθνικές εκλογές πέρσι, έχασε για λίγο το όριο του 5% για να εισέλθει στο κοινοβούλιο). Είναι σαφές ότι το φαινόμενο του AFD δεν είναι ένα πυροτέχνημα. Ίσως να μην μπορέσει ποτέ να κυβερνήσει άμεσα, αλλά είναι βέβαιο ότι θα έχει μια βαθιά επίδραση στην γερμανική πολιτική.

Το κόμμα οφείλει την δραματική προώθησή του στον απίθανο ηγέτη του, τον Bernd Lucke. Ο Lucke –ένας λαμπερός και καθαρός 52χρονος πατέρας πέντε παιδιών και καθηγητής οικονομικών από το Αμβούργο- έχει καταφέρει να αρθρώσει ένα στυλ εθνικού λαϊκισμού που ταιριάζει απόλυτα με τους περιορισμούς τής γερμανικής πολιτικής. Έχει τοποθετήσει το AFD στα δεξιά των κεντροδεξιών Χριστιανοδημοκρατών τής καγκελαρίου Angela Merkel και ταυτόχρονα κράτησε το κόμμα σε κοντινή απόσταση από το είδος τού καθαρού εθνικισμού που θυμίζει την δημαγωγία στις μπιραρίες που συνόδευσε την καταστροφική άνοδο των ναζί στην εξουσία τον 20ο αιώνα -καθώς και πολλούς από τους μικρότερες μιμητές τους έκτοτε. Μέχρι που εμφανίστηκε το AFD, πολλές δεκάδες υποκριτών είχαν προσπαθήσει να κατακτήσουν αυτό το έδαφος στο πολιτικό τοπίο τής μεταπολεμικής Γερμανίας, αλλά όλοι απέτυχαν, πέφτοντας τελικά στην αγκαλιά των πολυσυλλεκτικών Χριστιανοδημοκρατών ή στο δεξί άκρο, στο τέλμα τού πυρήνα των ξενόφοβων και των νεοναζί.

Το AFD, αντίθετα, έχει διακοσμήσει την προμετωπίδα του με αλλοτινά μέλη τού γερμανικού πολιτικού κατεστημένου που λένε ότι ο παρωχημένος δημοσιονομικός συντηρητισμός είναι το πάθος τους. Ένας από τους πιο επιφανείς υποστηρικτές τού Lucke είναι ο Hans-Olaf Henkel, πρώην στέλεχος της IBM, κάποτε διευθυντής τής πανίσχυρης Ομοσπονδίας Γερμανικών Βιομηχανιών και νυν μέλος τού φιλοεπιχειρηματικού Ελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος (FDP). Μια χούφτα άλλων αξιοσέβαστων, έμπειρων πολιτικών -συμπεριλαμβανομένου ενός αριθμού γνωστών προσώπων από τους Χριστιανοδημοκράτες- έχουν υποσχεθεί την υποστήριξή τους προς τον Lucke. Μεταξύ των ιδρυτών τού κόμματος, για παράδειγμα, είναι ο Gerd Robanus και ο Alexander Gauland, οι οποίοι εγκατέλειψαν το κόμμα τής Μέρκελ επειδή ήταν δυσαρεστημένοι με την μετριοπαθή αναμόρφωση του κόμματος τα τελευταία χρόνια.

Το AFD έχει χτυπήσει σε μερικά εμπόδια. Το κόμμα έπρεπε να ασχοληθεί με πολλαπλές γκάφες, ανατροπές πολιτικής και εξάρσεις εσωκομματικού ανταγωνισμού -και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα υπάρξουν περισσότερα τέτοια στο μέλλον. Θυμωμένα ρεύματα τής δεξιάς προφανώς κρύβονται κάτω από την καθηγητική βιτρίνα τού κόμματος. Και μια βιαστική εξέταση της πλατφόρμας τού κόμματος αποκαλύπτει ότι δεν είναι τελείως διαφορετική από εκείνες του γαλλικού Εθνικού Μετώπου, του Κόμματος των Φινλανδών, του δανέζικου Λαϊκού Κόμματος και των δεξιών αδελφών τους αλλού στην Ευρώπη, αν και η επίσημη παρουσίαση των πολιτικών από τους αξιωματούχους τού AFD είναι πιο ανώδυνη.

Το κεντρικό επιχείρημα του AFD είναι ότι η Γερμανία υπήρξε ένα σαφές θύμα τής κρίσης τού ευρώ, εξαναγκασμένη ενάντια στην θέλησή της -και στην κοινή λογική- να διασώζει συνεχώς τους καταχρεωμένους Νοτιο-ευρωπαίους. Οι αρχιτέκτονες των διορθωτικών μέτρων τής ευρωκρίσης εξαπάτησαν το γερμανικό κοινό, κάνοντάς το να πληρώσει για τις αμαρτίες των σπάταλων Νοτιο-ευρωπαίων. Η μόνη υπεύθυνη πολιτική για την διατήρηση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας της Γερμανίας στην παγκόσμια αγορά είναι να πιέσει για την διάλυση της ευρωζώνης και, τελικά, ίσως, την επαναφορά τού γερμανικού μάρκου. Τα στελέχη τού AFD παραδέχονται ότι για τους Νοτιο-ευρωπαίους το κοινό νόμισμα υπήρξε ακόμη πιο καταστροφικό –κάτι που είναι ο λόγος για τον οποίον υποστηρίζουν ότι οι χώρες αυτές θα πρέπει να είναι οι πρώτες που θα εγκαταλείψουν το ευρώ (αν όχι με την δική τους βούληση, τότε τελικά με διάταγμα των Βρυξελλών). Οι υπόλοιποι Βορειο-ευρωπαίοι θα μπορούσαν στην συνέχεια να θέσουν τις βάσεις για την σταδιακή αποκατάσταση των δικών τους εθνικών νομισμάτων.

Το AFD δεν επιτίθεται βίαια εναντίον τής ΕΕ ή στην ένταξη της Γερμανίας σε αυτήν. Αλλά το κόμμα οραματίζεται σίγουρα μια Γερμανία που θα αποβάλλει την μακροχρόνια μεταπολεμική στρατηγική της να υπηρετεί ως ένας ταπεινός, ανιδιοτελής εγγυητής τής ευρωπαϊκής ενότητας, και θα αγκαλιάζει τα δικά της συμφέροντα. Το κόμμα πιστεύει ότι η Γερμανία δεν θα πρέπει πλέον να αγνοεί τις άμεσες ανάγκες της για χάρη ενός κοινού ευρωπαϊκού σχεδίου. «Πρέπει να μιλήσουμε ανοιχτά για τα γερμανικά συμφέροντα», λέει ο Lucke [2]. Για μερικούς Γερμανούς, αυτό ακούγεται σαν πομπώδης εθνικισμός. Αλλά για τους άλλους, φαίνεται μια δικαιολογημένη έκκληση ώστε η Γερμανία να παίξει με τους ίδιους κανόνες όπως και κάθε άλλο κράτος-μέλος τής ΕΕ.