Το κέντρο τής Βηρυτού δεν αντέχει

Ο Λίβανος είναι και πάλι στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου. Με την σύγκρουση στην γειτονική Συρία να ξεχειλίζει πέρα από τα σύνορα, η λιβανέζικη κοινωνία βρίσκεται διχασμένη μεταξύ δύο διαφορετικών στρατοπέδων -ένα που στηρίζει την περιφερειακή σουνιτική συμμαχία με επικεφαλής την Σαουδική Αραβία και υποστηρίζεται από την Δύση, και ένα άλλο που υποστηρίζει την συμμαχία με το Ιράν και την κυβέρνηση της Συρίας. Οι εντάσεις μεταξύ των δύο αυτών ομάδων επιδεινώνονται μέρα με τη μέρα στο Λίβανο, και ως εκ τούτου, η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα της αποσταθεροποίησης.

Οι δύο πλευρές βρίσκονται σε τέτοια αντίθεση που θα είναι αδύνατον σε σύντομο χρονικό διάστημα να λύσουν την κρίση τής χώρας. Αλλά οι πιο καταστροφικές επιπτώσεις μπορούν να μετριαστούν αν υπενθυμιστούν σε όλους, τα πολλά πλεονεκτήματα τού παραδοσιακού (βασισμένου στην συναίνεση) στυλ πολιτικής τού Λιβάνου.

Ιστορικά, η Βηρυτός εξαρτάτο από ρυθμίσεις καταμερισμού τής εξουσίας για να διατηρεί την σταθερότητά της. Τα 15 χρόνια τού εμφυλίου πολέμου τού Λιβάνου έληξαν στις αρχές τού 1990 με την λεγόμενη συμφωνία τού Ταΐφ που σφυρηλάτησε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για την χώρα: Κωδικοποίησε την προσδοκία ότι οι μελλοντικές εθνικές κυβερνήσεις θα περιλαμβάνουν συνασπισμούς που θα εκπροσωπούν διάφορες ομάδες τής λιβανικής κοινωνίας.

Από την εποχή τής δολοφονίας τού πρώην πρωθυπουργού Ραφίκ Χαρίρι το 2005, ωστόσο, η σεχταριστική ισορροπία τής χώρας έχει γίνει πιο ασταθής. Οι θρησκευτικές αντιθέσεις έχουν γίνει πιο σκληρές και έχουν ενταθεί, με αποτέλεσμα την ταχεία ανάδυση δύο ακραίων ομάδων: Της συμμαχίας τής 8ης Μαρτίου και της συμμαχίας τής 14ης Μαρτίου.

Η συμμαχία τής 8ης Μαρτίου αποτελείται από τις Ταξιαρχίες Marada (ένα Μαρωνίτικο Χριστιανικό κόμμα), το Ελεύθερο Πατριωτικό Κίνημα (το κύριο χριστιανικό κόμμα που αποτελεί και την μεγαλύτερη κοινοβουλευτική ομάδα), τα σιιτικά μουσουλμανικά κόμματα Αμάλ και Χεζμπολάχ, το Λιβανικό Δημοκρατικό Κόμμα της σέχτας των Δρούζων Μουσουλμάνων, και την παραδοσιακή ηγεσία των Σουνιτών Μουσουλμάνων. Η συμμαχία τής 14ης Μαρτίου περιλαμβάνει το Κόμμα τού Μέλλοντος (με επικεφαλής τον Saad Hariri και την υποστήριξη μιας σεβαστής πλειοψηφίας Σουνιτών Μουσουλμάνων), το Κόμμα Χριστιανών Μαρωνιτών τής Φάλαγγας του Λιβάνου και το Κόμμα των Δυνάμεων του Λιβάνου, ένα Χριστιανικό Ορθόδοξο κόμμα, και μια μικρή ομάδα σιιτικών οικογενειών. Αυτά τα στρατόπεδα δεν οριοθετούνται ιδεολογικά με σαφήνεια, αν και η συμμαχία τής 8ης Μαρτίου τείνει να είναι πιο φιλελεύθερη στην κοινωνική πολιτική, ενώ η συμμαχία τής 14ης Μαρτίου κλίνει περισσότερο προς τα δεξιά.

Οι συνασπισμοί αντιμάχονται γύρω από τέσσερα κύρια θέματα: Το Ειδικό Δικαστήριο του ΟΗΕ για τον Λίβανο, επιφορτισμένο με την διερεύνηση του θανάτου τού Hariri˙ Ο πόλεμος κατά του Ισραήλ το 2006˙ Ο συνεχιζόμενος περιφερειακός αγώνας μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν˙ Και η ένοπλη σύγκρουση στην Συρία, που περιλαμβάνει διάφορες λιβανέζικες ομάδες. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Συρία έχει εντείνει δραματικά τις δύο τελευταίες συζητήσεις τους τελευταίους μήνες.

Η συμμαχία τής 14ης Μαρτίου υποστηρίζει ότι ο Λίβανος μπορεί να επιτύχει πραγματική ανεξαρτησία και ειρήνη μόνο αν αποστασιοποιηθεί από την Συρία και το Ιράν και πάψει την ένοπλη αντίσταση προς το Ισραήλ. Με την ίδια λογική, η ομάδα υποστηρίζει ότι μια συμμαχία με την Σαουδική Αραβία, την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες θα αποτελέσει μακροπρόθεσμο πλεονέκτημα της χώρας. Η συμμαχία τής 8ης Μαρτίου, από την πλευρά της, υποστηρίζει ότι η κυριαρχία και η εθνική ασφάλεια του Λιβάνου θα τεθούν σε κίνδυνο αν η χώρα σταματήσει την ένοπλη αντίσταση προς το Ισραήλ πριν το Ισραήλ εκκενώσει την περιοχή Shebaa Farms και την πόλη Ghajar κατά μήκος των νοτίων συνόρων τού Λιβάνου. Αυτή η ομάδα υποστηρίζει επίσης ότι οι συμμαχίες τού Λιβάνου με το Ιράν και την Συρία είναι ζωτικής στρατηγικής σημασίας για την αντιμετώπιση της ισραηλινής κυριαρχίας στην περιοχή, ιδίως αν ληφθεί υπόψη η σχετική αδυναμία τού στρατού τού Λιβάνου. Με την ίδια λογική, πιστεύουν ότι ο περιορισμός τής δυτικής και σαουδικής επιρροής στον Λίβανο είναι απαραίτητος για την διατήρηση της σταθερότητας και της ενότητας της χώρας και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την οικονομική ανάπτυξη.

Το ασυμβίβαστο των δύο αυτών θεωρήσεων έχει δημιουργήσει μια σειρά συνταγματικών αδιεξόδων. Και οι δύο πλευρές κατάφεραν πρόσφατα να συμφωνήσουν στην παράταση της τρέχουσας κοινοβουλευτικής θητείας για δύο επιπλέον έτη και επτά μήνες (η δεύτερη τέτοια παράταση είχε θεσπιστεί τα τελευταία δύο χρόνια), υποστηρίζοντας ότι οι νέες εκλογές θα αποτελέσουν έναν σημαντικό κίνδυνο για την ασφάλεια δεδομένης της τρέχουσας αστάθειας της χώρας. Η απόφαση αυτή, ωστόσο, είναι πιθανό να βαθύνει τις εντάσεις σε όλη την χώρα υπονομεύοντας την νομιμότητα του συντάγματος. Χωρίς μια αίσθηση του πότε θα πραγματοποιηθούν οι επόμενες βουλευτικές εκλογές, υπάρχουν λίγα κίνητρα για τις δύο πλευρές να αναγνωρίσουν την βασική νομιμοποίηση η μια τής άλλης.

Η χώρα εξακολουθεί επίσης να συγκρούεται για την επιλογή τού επόμενου Προέδρου τού Λιβάνου. Ο Πρόεδρος του Λιβάνου παραδοσιακά εκλέγεται από ένα κοινοβουλευτικό όργανο που απαρτίζεται από ένα ευρύ φάσμα μειονοτικών κομμάτων. Αυτό σημαίνει ότι η διαδικασία επιλογής ήταν πάντα ευάλωτη σε πολιτικό αδιέξοδο. Δεδομένου ότι είναι σχεδόν αδύνατο για έναν υποψήφιο που αντιπροσωπεύει οποιοδήποτε πολιτικό μπλοκ να συγκεντρώσει την πλειοψηφία των δύο τρίτων που απαιτείται για την εκλογή, οι βουλευτές συχνά καταφεύγουν στην ανύψωση του διοικητή τού στρατού στο προεδρικό αξίωμα. Παρά το γεγονός ότι οι πολιτικές συζητήσεις για την προεδρία υπήρξαν ιδιαίτερα πικρές σε αυτόν τον εκλογικό κύκλο, οι αντίθετες πλευρές είναι πιθανό να καταλήξουν στην ίδια λύση.

Η ευρύτερη πολιτική κρίση τού Λιβάνου θα πρέπει να επιλυθεί στο ίδιο πνεύμα. Τόσο η συμμαχία τής 8ης Μαρτίου όσο και εκείνη της 14ης Μαρτίου θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι καμία πλευρά δεν μπορεί να επωφεληθεί από την σκληρή και παρατεταμένη διαμάχη μεταξύ τους. Πράγματι, ο Λίβανος φαίνεται έτοιμος να εισέλθει σε μια μακρά περίοδο πολιτικής εντροπίας που θα μπορούσε τελικά να ωθήσει την χώρα προς την ολοκληρωτική αναρχία. Τους τελευταίους μήνες έχει ήδη εξελιχθεί ένα κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων που στοίχισαν την ζωή διαφόρων παραγόντων σε όλο το πολιτικό φάσμα, καθώς και δεκάδων παρευρισκόμενων. Η πολιτική αναταραχή τής χώρας και η επιδείνωση της ασφάλειας μετατρέπουν σιγά-σιγά την χώρα σε γόνιμο έδαφος για ριζοσπαστικές ισλαμικές ομάδες.

Ο εμφύλιος πόλεμος στον Λίβανο είναι μια πραγματική πιθανότητα, μια πιθανότητα που θα πρέπει να βαρύνει στο μυαλό όχι μόνο των Λιβανέζων, αλλά και από των κυβερνήσεων σε όλη την περιοχή και σε άλλα μέρη τού κόσμου. Στο κάτω-κάτω, η σύγκρουση στον Λίβανο είναι αδιαχώριστη από την σύγκρουση που σάρωσε όλη την Μέση Ανατολή, διαβρώνοντας τα ευρω-αμερικανο-σαουδικά συμφέροντα έναντι της ρωσο-συρο-ιρανικής συμμαχίας. Εάν η πολιτική αναταραχή στον Λίβανο συνεχιστεί -και η άνοδος των ριζοσπαστικών ισλαμικών ομάδων όπως το Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της αλ-Σαμ συνεχιστεί με γοργούς ρυθμούς- ο πληθυσμός τής χώρας θα υποφέρει πάρα πολύ. Αλλά οι συνέπειες θα φτάσουν επίσης πολύ πέρα από τα σύνορα του Λιβάνου.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142360/hussein-kalout/beiruts-cen...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr