Το Διεθνές Δικαστήριο σε δίκη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Διεθνές Δικαστήριο σε δίκη

Η δίκη τού Κενυάτα και η διεθνής δικαιοσύνη
Περίληψη: 

Όταν δημιουργήθηκε, οι παρατηρητές ήταν αισιόδοξοι ότι το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο θα μπορούσε να περιορίσει τις χειρότερες παρορμήσεις τής ανθρωπότητας, ένα συναίσθημα που, σήμερα, μπορεί να φαίνεται απερίσκεπτο. Όμως, πού αλλού να στραφούν τα θύματα;

Ο KIP HALE είναι βασικός σύμβουλος στο Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο American Bar Association (ABA) και διευθυντής στο Center’s International Criminal Court Project.

Το 2002, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) ξεκίνησε τον βίο του. Εκείνη την εποχή, οι παρατηρητές ήταν αισιόδοξοι ότι το κράτος δικαίου θα μπορούσε να περιορίσει τις χειρότερες παρορμήσεις τής ανθρωπότητας, ένα συναίσθημα που, σήμερα, μπορεί να φαίνεται απερίσκεπτο. Όμως, πού αλλού να στραφούν τα θύματα; Οι ανηλεείς τύραννοι και οι άνθρωποί τους έχουν σκοτώσει, απαγάγει και βασανίσει αθώους, και ελάχιστοι (αν υπάρχει κανείς) διεθνείς οργανισμοί μπόρεσαν να τους σταματήσουν ή να παρέχουν δικαιοσύνη μετά το συμβάν.

Το ΔΠΔ έχει πολύ πραγματικούς και μερικές φορές εξοργιστικούς περιορισμούς. Οι καταδίκες είναι πολύ λίγες, οι υποθέσεις είναι πάρα πολύ αργές, και οι καθυστερήσεις πολύ μεγάλες˙ Οι απογοητεύσεις μέσα και έξω από το δικαστήριο μεγαλώνουν. Αλλά το ίδιο κάνουν και τα ατήματα για βοήθεια από το ΔΠΔ. Είτε είναι στην Συρία, την Παλαιστίνη, την Βόρεια Κορέα, την Σρι Λάνκα είτε ως αντίδραση στις δραστηριότητες των ΗΠΑ και της Βρετανίας στο εξωτερικό, τα προβλήματα του ΔΠΔ δεν έχουν σταματήσει τις κυβερνήσεις και τους ανθρώπους από το να το προτρέπουν να εμπλακεί σε όλο και περισσότερα μέρη. Έτσι, η υπόσχεση του ΔΠΔ παραμένει άθικτη, παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει.

Ωστόσο, τώρα αντιμετωπίζει μια από τις μεγαλύτερες δοκιμασίες του. Στις 3 Δεκεμβρίου 2014, δικαστές τού ΔΠΔ διέταξαν ότι η υπόθεση εναντίον τού προέδρου τής Κένυας, Uhuru Kenyatta, ο οποίος κατηγορείται για εγκλήματα κατά τής ανθρωπότητας για την οργάνωση και την χρηματοδότηση της βίας στον απόηχο των εκλογών στην Κένυα το 2007, θα πρέπει να προχωρήσει μέσα σε μια εβδομάδα ή να απορριφθεί. Δύο ημέρες αργότερα, η εισαγγελέας τού ΔΠΔ, Fatou Bensouda, έχοντας ήδη παραδεχθεί ότι η άρνηση συνεργασίας τής Κένυας στην [σχετική] έρευνα άφησε την υπόθεση ανέτοιμη για δίκη, απέσυρε τις κατηγορίες. Επιφυλάχθηκε του δικαιώματος να τις υποβάλει εκ νέου στο μέλλον.

Η απόφασή της ήταν ιδιαίτερα προβλεπόμενη. Οδεύοντας προς την απόσυρση των κατηγοριών, η κυβέρνηση της Κένυας που καταλαβαίνει καλά τα σχετικά με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι συνομιλητές της, είχαν σκιαγραφήσει το ΔΠΔ ως ένα νεοαποικιακό εργαλείο τής Δύσης που χρησιμοποιείται για την στόχευση Αφρικανών ηγετών τους οποίους έχει σε δυσμένεια. Ως απόδειξη, επεσήμαναν την απουσία οποιασδήποτε μη αφρικανικής υπόθεσης στον τρέχοντα κατάλογο δικών τού δικαστηρίου. Επιπλέον, όπως ισχυρίστηκαν, οι ποινικές δίκες οπουδήποτε, είτε στην Κένυα είτε στην Χάγη, θα διαταράξουν τις προσπάθειες της Κένυας να ξεπεράσει το πρόσφατο αιματηρό παρελθόν της και να χτίσει ένα σταθερό, ειρηνικό μέλλον.

Όσο αδιάσειστη και αν μπορεί να φαίνεται σε κάποιους αυτή αφήγηση, η αλήθεια είναι πολύ πιο απλή: Με 122 μέλη επικεντρωμένα σε μεγάλο βαθμό στην Λατινική Αμερική και την Αφρική, καθώς και με Αφρικανούς σε πολλές καίριες ηγετικές θέσεις, το ΔΠΔ αντανακλά τον κόσμο που αντιπροσωπεύει. Οι κατηγορίες των Κενυατών αξιωματούχων εναντίον τού ΔΠΔ ήταν ένας κυνικός τρόπος για να διατηρηθούν στην εξουσία. Εάν οι δραστηριότητες των ανώτερων κυβερνητικών αξιωματούχων τής Κένυας οι οποίοι ήταν ιδιώτες κατά την διάρκεια της μετεκλογικής βίας τού 2007 και φέρονται να έχουν εμπλακεί σε μαζικές αγριότητες δεν παρουσιαστούν ποτέ σε μια δικαστική αίθουσα, οι εν λόγω αξιωματούχοι δεν θα αποφύγουν μόνο μια καταδίκη αλλά και μια βλάβη στην φήμη τους. Η λαβή τους στην εξουσία στην Κένυα, ως εκ τούτου, θα παραμείνει ασφαλής.

Τα προηγούμενα χρόνια, δεν θα χρειαζόταν να ανησυχούν. Παραδοσιακά, οι ηγέτες των κυβερνήσεων που οργάνωναν μαζικές αγριότητες είτε περνούσαν τις μέρες τους στην εξουσία είτε εξορίζοντο ανέτως όταν δεν ήταν στην εξουσία. Η προοπτική τής δίωξης ήταν απομακρυσμένη, στην καλύτερη περίπτωση. Οι κανόνες αυτού του άθλιου παιχνιδιού άρχισαν να αλλάζουν, όμως, όταν οι Δίκες τής Νυρεμβέργης έκαναν υπόλογους τους ναζί για γενοκτονία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου. Αυτές οι δίκες έθεσαν ένα πρότυπο για την αντιμετώπιση ηγετών όπως ο Τσαρλς Τέιλορ της Λιβερίας, ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και ο Ράντοβαν Κάρατζιτς της πρώην Γιουγκοσλαβίας, και ο Nuon Chea της Καμπότζης, οι οποίοι όλοι δικάστηκαν για την συμμετοχή τους σε αγριότητες. Το αίτημα για δικαιοσύνη έγινε σιγά-σιγά ένα κανονικό μέρος τής διπλωματικής και λαϊκής συζήτησης κάθε φορά που συνέβαιναν φρικαλεότητες.

Για να διατηρήσουν την ατιμωρησία τους, οι πολιτικές προσωπικότητες έπρεπε να γίνουν πιο εξελιγμένες. Με την βοήθεια εταιρειών δημοσίων σχέσεων που εδρεύουν στο Λονδίνο, η κυβέρνηση της Κένυας κατασκεύασε, όπως το έθεσε ο επίκουρος καθηγητής στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο David Bosco, «το εγχειρίδιο για απόρριψη» των υποθέσεων του ΔΠΔ. Το νέο εγχειρίδιο ατιμωρησίας είναι τόσο απλό όσο και φαύλο. Πρώτον, κέρδισε την συμπάθεια του κοινού διαστρεβλώνοντας τα γεγονότα κάνοντας την δικαστική διαδικασία να φαίνεται άδικη και προκατειλημμένη. Ταυτόχρονα, προσποιήσου συνεργασία με το δικαστήριο ώστε να αποκτήσεις κάλυψη για το δεύτερο βήμα, που είναι η ήσυχη αλλά επιμελής υπονόμευση της ποινικής υπόθεσης με εκφοβισμό των μαρτύρων και αλλοίωση των αποδεικτικών στοιχείων. Αυτό το δεύτερο στάδιο είναι δυνατό επειδή το ΔΠΔ (όπως και όλα τα άλλα διεθνή δικαστήρια) στηρίζεται στα κράτη στα οποία συνέβησαν τα εγκλήματα για να εγγυηθούν την πρόσβαση [στα στοιχεία] και σε άλλα κράτη για να χρησιμοποιήσουν πολιτική και διπλωματική πίεση ώστε να κάνουν την εν λόγω χώρα να συνεργαστεί με το ΔΠΔ.