Διορθώνοντας τις ευάλωτες πόλεις

Στις επόμενες δεκαετίες, η πόλη, και όχι το κράτος, θα αποφασίζει για την σταθερότητα και την ανάπτυξη. Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο συγκλίνουν στις πόλεις επί αιώνες, και περισσότεροι από τους μισούς ζουν σε μια πόλη σήμερα. Πόλεις τής δυτικής Ευρώπης έχουν γίνει τόσο κυρίαρχες που οι σχολιαστές τώρα μιλούν για «θρίαμβο» των πόλεων [1] και καλούν τους δημάρχους [2] να κυβερνήσουν τον κόσμο.

Η κατεύθυνση της αύξησης του αστικού πληθυσμού μεταβάλλεται έντονα, καθώς Αφρικανοί και Ασιάτες, όχι Αμερικανοί ή Ευρωπαίοι, συρρέουν στις πόλεις με πρωτοφανείς αριθμούς. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις τού ΟΗΕ [3], περισσότερο από το 90% όλης τής μελλοντικής αύξησης του πληθυσμού θα σημειωθεί στις πόλεις και στις φτωχογειτονιές τού αναπτυσσόμενου κόσμου. Εν τω μεταξύ, η αστική ανάπτυξη του πληθυσμού στις περισσότερες αναπτυγμένες οικονομίες θα επιβραδύνει˙ Σε ορισμένους τόπους, θα μπορούσε ακόμη και να αντιστραφεί.

ΠΟΛΕΙΣ ΣΤΟ ΧΕΙΛΟΣ ΤΟΥ ΓΚΡΕΜΟΥ

Η παγκόσμια στροφή προς τις πόλεις υπήρξε ένα επιτυχημένο πείραμα. Οι αστικοί σχεδιαστές στις μεγαλύτερες μητροπόλεις τού κόσμου έχουν μάθει το πώς να κάνουν τους αστικούς χώρους πιο ασφαλείς και πιο υποφερτούς. Σε μεγάλο μέρος τού ανεπτυγμένου κόσμου, οι έξυπνες πόλεις [4] οικοδομούν δίκτυα αστικών δεδομένων [5] για την αντιμετώπιση τοπικών προκλήσεων, όπως η εγκληματικότητα, η έγκαιρη παροχή υπηρεσιών, καθώς και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Όμως, δεν κινούνται όλες οι πόλεις στην ίδια κατεύθυνση. Καθώς οι μεγάλες πόλεις ευδοκιμούν -μόνο 600 από αυτές αντιπροσωπεύουν πλέον τα δύο τρίτα τού παγκόσμιου ΑΕΠ [6] - αμέτρητες πόλεις μικρότερου και μεσαίου μεγέθους υστερούν. Αυτές που διευρύνουν το χάσμα είναι οι λεγόμενες εύθραυστες πόλεις [7]: Τόποι όπου το κοινωνικό συμβόλαιο δέσμευσης των δημοτικών Αρχών με τους πολίτες έχει διαρραγεί, και κυβερνά η αναρχία.

Με ορισμένες εξαιρέσεις, αυτά τα κέντρα αστάθειας που βρίσκονται στην Βόρεια, Κεντρική και Νότια Αμερική, αποτελούν ένα εντυπωσιακό σύνολο 45 από τις 50 [8] πιο επικίνδυνες μητροπόλεις. Κατά κάποιο τρόπο, η γρήγορη επέκταση των πόλεων, όπως το Ακαπούλκο στο Μεξικό, το Καράκας τής Βενεζουέλας, η Maceió στην Βραζιλία, και το Σαν Πέδρο Σούλα στην Ονδούρα είναι προάγγελοι του τι πρόκειται να έρθει στο υπόλοιπο του νοτίου ημισφαιρίου τη απουσία παρεμβάσεων αποφασιστικής πολιτικής.

Ειδικοί επί των πόλεων προβληματίζονται εδώ και καιρό για το τι κάνει κάποιες πόλεις να πέφτουν στην δίνη μιας διαρκούς κρίσης ακόμη και όταν άλλες ευημερούν. Από τις καλύτερες πληροφορίες που προήλθαν από κορυφαίους εγκληματολόγους, είναι η ανακάλυψη ότι η αστική βία είναι κολλώδης: Παρ’όλο που η μορφή τής βίας αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, έχει την τάση να επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα μέρη. Στις περισσότερες πόλεις, το μεγαλύτερο μερίδιο τής βίας λαμβάνει χώρα σε λίγες γωνίες δρόμων. Στην Μπογκοτά, για παράδειγμα, οι κοινωνικοί επιστήμονες προσδιορίζουν [9] ότι περίπου το 1% των δρόμων τής πόλης αντιπροσώπευαν σχεδόν όλη την θανατηφόρα θυματοποίηση το 2012-13.

Ένας άλλος παράγοντας που υποδαυλίζει την εγκληματικότητα και την ανασφάλεια είναι η ταχεία αστικοποίηση. Οι αστικοί γεωγράφοι έχουν βρει [10] ότι το μέγεθος και η πυκνότητα των πόλεων δεν αρκούν για να προβλεφθεί η εγκληματικότητα. Στο κάτω-κάτω η Σεούλ, η Σαγκάη και το Τόκιο είναι από τις μεγαλύτερες πόλεις τού κόσμου, αλλά είναι επίσης από τις ασφαλέστερες. Αντίθετα, ο βασικός παράγοντας φαίνεται να είναι ο ιλιγγιώδης ρυθμός και η άναρχη φύση τής αστικής ανάπτυξης ή η turbo-αστικοποίηση.

Το Καράτσι ξεχωρίζει από αυτή την άποψη. Αυτό το πακιστανικό μεγαθήριο διογκώθηκε από περίπου 500.000 κατοίκους το 1947 σε πάνω από 21 εκατομμύρια σήμερα. Και παρ’όλο που παράγει σήμερα περισσότερο από τα τρία τέταρτα του ΑΕΠ τής χώρας, η μεγαλούπολη έχει γίνει μια από τις πιο βίαιες [11] στον κόσμο. Μια σειρά από άλλες ευάλωτες πόλεις -συμπεριλαμβανομένης της Ντάκα, της Κινσάσα και του Λάγος- είναι πλέον 40 φορές μεγαλύτερες από ό, τι ήταν στην δεκαετία τού 1950 και ομοίως επικίνδυνες.

Οι δημογράφοι ανιχνεύουν επίσης [12] μια στενή σχέση μεταξύ της συγκέντρωσης των νέων και του επιπέδου τής βίας. Πολλές πόλεις χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος έχουν τεράστιους πληθυσμούς νεολαίας. Σε μερικές από τα πιο ευάλωτες από αυτές, το 75% του πληθυσμού είναι κάτω από την ηλικία των 30. Η μέση ηλικία των κατοίκων των πόλεων στο Μπαμάκο, στην Καμπούλ, την Καμπάλα και το Μογκαντίσου, για να αναφέρουμε μόνο μερικές, κυμαίνεται γύρω στα 16 έτη. Αντιθέτως, η μέση ηλικία των κατοίκων των πόλεων στο Βερολίνο, την Ρώμη και την Βιέννη είναι στα 45 έτη.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο η νεανικότητα που προβλέπει την αστάθεια των πόλεων, αλλά τα ειδικά χαρακτηριστικά τού νεανικού πληθυσμού. Όσοι είναι άνεργοι, με ελλιπή εκπαίδευση και άνδρες, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να σκοτωθούν ή να γίνουν οι ίδιοι δολοφόνοι. Σύμφωνα με ορισμένους επιδημιολόγους, υπάρχει μια μεταδοτική δυναμική [13] της βίας μεταξύ αυτού του είδους των ανθρώπων. Το αντίστροφο είναι επίσης αλήθεια: Η παρουσία των μορφωμένων και απασχολούμενων νεαρών κατοίκων -οι λεγόμενες δημιουργικές τάξεις- σε μια συγκεκριμένη γειτονιά φέρνουν πολλά θετικά [14], συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας ασφάλειας.

ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ