Αντίο λιτότητα;

Δυόμισι χρόνια αφότου οι Έλληνες έφεραν στην εξουσία μια κυβέρνηση συνασπισμού υπό την ηγεσία τού Αντώνη Σαμαρά, τον επικεφαλής τού κεντροδεξιού κόμματος Νέα Δημοκρατία, επέστρεψαν στις κάλπες αυτό το Σαββατοκύριακο.

Οι εκλογές, οι οποίες έγιναν αναγκαστικές επειδή το ελληνικό κοινοβούλιο δεν ήταν σε θέση να επιλέξει έναν νέο πρόεδρο [της Δημοκρατίας], ώθησαν την Ελλάδα πάλι στα πρωτοσέλιδα του κόσμου. Ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, που είναι γνωστός από το ακρωνύμιό του «ΣΥΡΙΖΑ», κέρδισε μια αποφασιστική νίκη. Σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις, φθάνει το 36,3% των ψήφων σε σύγκριση με το 27,8% για τη Νέα Δημοκρατία, 6,3% για το νεοναζιστικό κόμμα Χρυσή Αυγή και 6% τοις εκατό για να Ποτάμι, ένα κεντρώο κόμμα. [Όταν γράφονταν αυτές οι γραμμές] δεν ήταν ακόμη σαφές αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι σε θέση να κερδίσει το ελάχιστο των 151 εδρών (από τις 300) που χρειάζεται για να κυβερνήσει μόνος του, ή αν θα πρέπει να βρει έναν ή περισσότερους συνεργάτες για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο 40χρονος ηγέτης τού ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος διεξήγαγε μια επιτυχημένη εκστρατεία κατά της λιτότητας, θα είναι ο επόμενος πρωθυπουργός τής Ελλάδας.

Μέχρι το 2010, ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα μικρό περιθωριακό κόμμα τής άκρας αριστεράς. Η μετατροπή του σε εκλογική δύναμη συνήθως εξηγείται ως αντίδραση στις καταστροφικές επιπτώσεις τής οικονομικής ύφεσης που έχουν βασανίσει την Ελλάδα για περίπου οκτώ χρόνια τώρα. Από το 2007, η Ελλάδα έχει χάσει το ένα τέταρτο του ΑΕΠ της, ενώ το ποσοστό ανεργίας της έχει ξεπεράσει το 25%. Είναι, με άλλα λόγια, φυσικό για τους Έλληνες ψηφοφόρους να στραφούν προς ένα κόμμα που τους υπόσχεται μια διαφορετική οικονομική συνταγή.

Ειδικότερα, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει υποσχεθεί να απομακρύνει την λιτότητα, η οποία επιβλήθηκε στην Ελλάδα το 2010 από την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) καθώς και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (συλλογικά γνωστή ως Τρόικα), αφότου οι απερίσκεπτες οικονομικές πολιτικές στην Ελλάδα προκάλεσαν υπερ-δανεισμό και στην συνέχεια απώλεια της ικανότητάς της να χρηματοδοτεί το τεράστιο χρέος της. Για την εξάλειψη των ελλειμμάτων της, η Ελλάδα έπρεπε να μειώσει τις δαπάνες της και να αυξήσει τα έσοδά της, ένας συνδυασμός που προκάλεσε εκτεταμένο οικονομικό πόνο. Σίγουρα δεν βοήθησε την αυτοεκτίμηση της Ελλάδας ότι το πικρό φάρμακο χορηγήθηκε από το εξωτερικό.

Εκτός από την λιτότητα, η Ελλάδα έπρεπε να ξεκινήσει μια πλήρη μεταρρύθμιση του δυσλειτουργικού διοικητικού μηχανισμού και της οικονομίας της, έτσι ώστε να μπορεί να αρχίσει να ανακτά το χαμένο έδαφος. Αλλά η σθεναρή αντίσταση από ισχυρές ομάδες συμφερόντων υπονόμευσε πολλές από τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ενώ η επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας και η πολιτική αβεβαιότητα στην Ελλάδα έκαναν χειρότερη μια ήδη κακή οικονομική κατάσταση. Τα πράγματα άρχισαν να δείχνουν καλύτερα το 2014, όταν η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε για πρώτη φορά από το 2007. Αλλά αυτό αποδείχθηκε «πολύ λίγο και πολύ αργά» για να ωφελήσει τον κυβερνητικό συνασπισμό, που αποτελείτο από τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ, το σοσιαλιστικό κόμμα που είχε δεσπόσει στην Ελλάδα από το 1981.

Πράγματι, ο μεγαλύτερος χαμένος τής ελληνικής κρίσης ήταν το ΠΑΣΟΚ, το οποίο αρχικά εμφανίστηκε στην δεκαετία τού 1970 ως μια ριζοσπαστική εναλλακτική λύση για το πολιτικό κατεστημένο. Στα χρόνια του στην εξουσία, το ΠΑΣΟΚ στηρίχθηκε σε έναν συνδυασμό δημοσιονομικής επέκτασης και χαμηλής φορολογίας, που μεταφράστηκε σε ευρεία ευημερία για τους περισσότερους Έλληνες. Ο κύριος ανταγωνιστής τού κόμματος, η κεντροδεξιά Νέα Δημοκρατία, αποδείχθηκε ικανή να αντιγράψει αυτήν την συνταγή επιτυχίας, χάρη στον δανεισμό με χαμηλό επιτόκιο που προσέφερε η ένταξη της Ελλάδας στο ευρώ. Αλλά ήταν το ΠΑΣΟΚ που φορτώθηκε το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης, όταν η Ελλάδα έπρεπε να διασωθεί το 2010˙ Η οικονομία είχε καταρρεύσει κάτω από την ηγεσία τού ΠΑΣΟΚ. Ο ηγέτης τού κόμματος, Γιώργος Παπανδρέου, σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να διαχειριστεί την κατάσταση με οικονομικά κίνητρα, αλλά το κεϋνσιανό πείραμά του τού βγήκε ξινό όταν οι χρηματοπιστωτικές αγορές γύρισαν την πλάτη τους στην χώρα, αναγκάζοντάς τον να ζητήσει βοήθεια. Ως αποτέλεσμα, το ΠΑΣΟΚ πήγε από το συνηθισμένο 40% στις δημοσκοπήσεις, στο περίπου 5%.

Ανάμεσα στα πολλά αντίθετα με την λιτότητα κόμματα που προσπάθησαν να αξιοποιήσουν την απογοήτευση των Ελλήνων ψηφοφόρων μετά το 2010, ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν το πιο επιτυχημένο επειδή ήταν το πιο ικανό στο να μιμηθεί το αρχικό ριζοσπαστικό στυλ τού ΠΑΣΟΚ -ένα μείγμα λαϊκίστικης ρητορικής και μεγάλων υποσχέσεων για αλλαγή μέσω της επέκτασης του δημόσιου τομέα- που πολλοί ψηφοφόροι είχαν συνδέσει με τις καλές εποχές. Αλλά αυτός ο παραλληλισμός δεν σημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι τόσο επιτυχής όσο ήταν το ΠΑΣΟΚ εκείνη την εποχή. Για να γίνει αυτό, ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να δημιουργήσει θετικά οικονομικά αποτελέσματα. Έχει πλήρη αυτοπεποίθηση ότι μπορεί να επαναδιαπραγματευτεί την συμφωνία διάσωσης της Ελλάδας για να απαλλαγεί από τους περισσότερους δημοσιονομικούς όρους που την συνοδεύουν. Αλλά είναι αυτό δυνατόν;

Για πολλούς στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στις χώρες τής ευρωζώνης που χρωστούν, μια νίκη τού ΣΥΡΙΖΑ όντως προσφέρει μια νέα ευκαιρία για να κάνουν έκκληση για χαλάρωση των μέτρων λιτότητας, τα οποία έχει υποστηρίξει η Γερμανία. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η συζήτηση επικεντρώθηκε στο στενότερο θέμα τής επαναδιαπραγμάτευσης του εξωτερικού χρέους στην Ελλάδα. Το χρέος είναι ασυνήθιστο στο ότι κατά κύριο λόγο αφορά στα κράτη-μέλη τής Ζώνης τού Ευρώ (μαζί με το ΔΝΤ και την ΕΚΤ) και όχι σε ιδιώτες επενδυτές. Παρά το σημαντικό κούρεμα το 2011, το χρέος στην Ελλάδα έχει εκραγεί (καθώς το ΑΕΠ τής χώρας έχει καταρρεύσει) φθάνοντας σε ονομαστική αξία κοντά στο 170% του ΑΕΠ.