Ένας αγωγός απειλεί την ειρήνη

Τον Οκτώβριο του 2014 το Ισραήλ έκλεισε μια συμφωνία φυσικού αερίου 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την Ιορδανία -θα εξάγει 1,6 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου στα επόμενα 15 χρόνια, αρχής γενομένης από το 2017, από ένα από τα δύο πρόσφατα ανακαλυφθέντα κοιτάσματα στην Μεσόγειο. Η συμφωνία αυτή ήταν η τελευταία σε μια σειρά από διαπραγματεύσεις που έχει κάνει το Ισραήλ στην περιοχή. Η προηγούμενη, τον Ιανουάριο του 2013, υπεγράφη με μια παλαιστινιακή εταιρεία –ένα συμβόλαιο 1,2 δισ. δολαρίων για 168 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου σε 20 χρόνια. Και οι δύο αυτές συμφωνίες, καθοδηγούμενες από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, υποτίθεται ότι θα ανανεώσουν την οικονομική, και ενδεχομένως την πολιτική, συνεργασία μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών κρατών –η Αίγυπτος έχει επίσης εκφράσει ενδιαφέρον για την αξιοποίηση των αποθεμάτων μαμούθ. Ως αποτέλεσμα, το φυσικό αέριο του Ισραήλ αποκαλείται «σανίδα σωτηρίας για την ειρήνη» [1] στην Μέση Ανατολή. Αλλά οι ενεργειακές διαπραγματεύσεις, οι οποίες διεξήχθησαν κεκλεισμένων των θυρών και με λίγη δημόσια υποστήριξη, μπορεί να κάνουν ελάχιστα για να φέρουν πραγματική ειρήνη.

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΣ

Τα νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου τού Ισραήλ -Ταμάρ και Λεβιάθαν- ανακαλύφθηκαν ) το 2009 και το 2010 από την Noble Energy (που εδρεύει στο Χιούστον. Οι ανακαλύψεις ήρθαν ακριβώς στην κατάλληλη στιγμή. Το Ισραήλ είχε σχεδόν εξαντλήσει τα εγχώρια αποθέματά του, και το 2012 έχασε τον εφοδιασμό του με φθηνό φυσικό αέριο από την Αίγυπτο -η οποία παρείχε περισσότερο από το 40% της εγχώριας κατανάλωσης του Ισραήλ- αφότου η υπό την ηγεσία τής Μουσουλμανικής Αδελφότητας κυβέρνηση έκλεισε τις στρόφιγγες. Το ενεργειακό εμπόριο μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου, από καιρό θεωρούμενο από τους Αιγυπτίους ως εκβιαστικό και πολιτικά δυσάρεστο, είχε οδηγήσει σε ένα κύμα επιθέσεων στον αγωγό που ξεκινά από το χωριό Ελ-Αρίς στο Σινά. Ο Μοχάμεντ Μόρσι, πρόεδρος εκείνη την εποχή, ήλπιζε ότι θα μπορούσε να ησυχάσει την εγχώρια αντίδραση απλά κλείνοντας τον αγωγό.

Η απόφαση του Morsi σήμανε στο Ισραήλ την ανάγκη να αξιολογήσει εκ νέου την ενεργειακή του πολιτική -δηλαδή, να ενισχύσει την ενεργειακή του ασφάλεια και να μειώσει την εξάρτησή του από τις γειτονικές χώρες. Τα εννέα τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου από το Ταμάρ και τα 17 τρισ. κυβικά πόδια από το Λεβιάθαν επιτρέπουν στην χώρα να καλύψει την εγχώρια ζήτηση μέχρι το 2050 και να γίνει ένας σημαντικός εξαγωγέας φυσικού αερίου στην περιοχή.

Η Ιορδανία επηρεάστηκε επίσης από τις βομβιστικές επιθέσεις στο El-Arish, οι οποίες έπληξαν, ίσως κατά λάθος, ένα τμήμα τού αγωγού που κατευθύνει αέριο προς το χασεμιτικό βασίλειο. Για μια χώρα ελλειμματική σε εγχώριους πόρους -κοντά στο 80% [2] του φυσικού αερίου του ερχόταν από την Αίγυπτο- η απώλεια ήταν αποσταθεροποιητική, ιδίως δεδομένου ότι η Αίγυπτος ποτέ δεν επανέλαβε τις παραδόσεις της. Ως αποτέλεσμα, η Ιορδανία έπρεπε να στραφεί σε δαπανηρές εναλλακτικές λύσεις, όπως είναι η εισαγωγή υγρών καυσίμων και ντίζελ από το Ιράκ.

Σε απάντηση, το Συμβούλιο Υπουργών τής Ιορδανίας ενέκρινε ένα ψήφισμα το 2012 για την κατασκευή ενός τερματικού σταθμού εισαγωγής φυσικού αερίου στην Aqaba, μια πόλη-λιμάνι στην νότια Ιορδανία. Αυτός ο τερματικός σταθμός, ο οποίος έχει διάρκεια ζωής δέκα ετών, θα εξασφαλίσει στην κυβέρνηση τον χρόνο να διερευνήσει εναλλακτικές πηγές εγχώριου εφοδιασμού, όπως το σχιστολιθικό πετρέλαιο, η πυρηνική ενέργεια και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι αξιωματούχοι που συμμετείχαν στην συμφωνία ισχυρίστηκαν ότι με την επένδυση περίπου 65 εκατομμυρίων δολαρίων σε αυτήν την υποδομή, η Ιορδανία θα περικόψει κοντά στα 500 εκατομμύρια δολάρια ετησίως από τις αυξανόμενες ενεργειακές της δαπάνες.

Όπως δήλωσε ο Mohammad Hamed, ο υπουργός Ενέργειας της Ιορδανίας, [3], το μεγαλύτερο δυνατό όφελος αυτού του τερματικού σταθμού ήταν ότι θα δώσει «ανεξαρτησία στην χώρα στον τομέα τής ενέργειας», δεδομένου ότι επιτρέπει στην Ιορδανία να αποκτήσει πρόσβαση στην παγκόσμια αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), σε αντίθεση με το να εξαρτάται αποκλειστικά στο αέριο από περιφερειακούς αγωγούς. Μέχρι το τέλος τού 2013, η Ιορδανία είχε ολοκληρώσει εκτενείς διαπραγματεύσεις με τη Shell και υπέγραψαν συμφωνία για προμήθειες πέντε ετών, με την πρώτη παράδοση φυσικού αερίου να γίνεται το καλοκαίρι τού 2015.

Αλλά μόνο λίγους μήνες μετά το κλείσιμο της συμφωνίας με την Shell, η Ιορδανία ανακοίνωσε απροσδόκητα ότι θα αγοράσει 1,6 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου από το Ισραήλ, μια ποσότητα πολλές φορές μεγαλύτερη από αυτή που είχε αγοράσει από την Shell. Η επιλογή φαίνεται να έχει οικονομικό νόημα: Το φυσικό αέριο από αγωγό, είτε από το Ισραήλ είτε από την Αίγυπτο, είναι βέβαιο ότι θα είναι φθηνότερο από το εισαγόμενο LNG, το οποίο περιλαμβάνει δαπανηρή επεξεργασία και μεταφορά. Όμως, η συμφωνία προκάλεσε ευρείες διαμαρτυρίες από τους Ιορδανούς, οι οποίοι είναι αντίθετοι σε οποιονδήποτε βαθμό εξομάλυνσης σχέσεων με το Ισραήλ ενόσω τα παλαιστινιακά εδάφη παραμένουν κατεχόμενα.