Ένας αγωγός απειλεί την ειρήνη

Για να ωραιοποιήσει την συμφωνία στο κοινό, ο Χαμέντ την παρουσίασε ως ένα αναγκαίο βήμα προς την ενεργειακή ασφάλεια. «Η Ιορδανία δεν θα πρέπει να είναι αιχμάλωτη από μια μοναδική πηγή φυσικού αερίου», δήλωσε [4]. «Η αγορά φυσικού αερίου από την Noble Energy δεν αποτελεί ούτε απειλή για την Ιορδανία, ούτε βάζει την εθνική οικονομία στο έλεος του κάθε κράτους». Παρά τους ισχυρισμούς τής κυβέρνησης, όμως, τα στοιχεία παρουσιάζουν μια εντελώς διαφορετική εικόνα: Κατά την διάρκεια της πιο παραγωγικής περιόδου της, η Αίγυπτος παρείχε στην Ιορδανία περίπου 250 εκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου ημερησίως. Η τρέχουσα συμφωνία δείχνει ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να προμηθεύσει την Ιορδανία με 290 εκατομμύρια κυβικά πόδια ανά ημέρα. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την διευθέτηση αυτή, το Ισραήλ τείνει να καταστεί βασικός προμηθευτής ενέργειας της Ιορδανίας. Ενώ ο τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου θα μπορούσε να αποτελεί μια αξιόπιστη πορεία προς την επίτευξη ενεργειακής ανεξαρτησίας, ή τουλάχιστον, να χαρίσει χρόνο στην κυβέρνηση να αναζητήσει εναλλακτικές πηγές, ο πραγματικός σκοπός του είναι πλέον σαφής: Είναι κάτι περισσότερο από ένα «μαξιλάρι» για να ηρεμήσει την Ιορδανία έως ότου φθάσει το φυσικό αέριο από το Ισραήλ. Και δημιουργώντας ανησυχία, η Ιορδανία φαίνεται να παραβλέπει το γεγονός ότι η συμφωνία, παρότι προτιμότερη οικονομικά, έχει προσδέσει την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας στις απρόβλεπτες αραβο-ισραηλινές σχέσεις. (Σημειώνεται ότι δούλεψα με την εταιρεία συμβούλων που συμβούλευε το Υπουργείο Ενέργειας για το σχέδιο του υγροποιημένου φυσικού αερίου).

Ίσως υπό το φως αυτών των ευαισθησιών, οι Ισραηλινοί και οι Ιορδανοί αξιωματούχοι προσπάθησαν να διαπραγματευτούν και να υπογράψουν κρυφά τις συμφωνίες τού φυσικού αερίου. Περισσότερο από έναν χρόνο πριν από την ανακοίνωση του Οκτωβρίου τού 2014, τα ιορδανικά ΜΜΕ είχαν αρχίσει να υποψιάζονται ότι η κυβέρνησή τους ήταν σε μυστικές συνομιλίες με το Ισραήλ σχετικά με την εισαγωγή φυσικού αερίου. Όμως, το Υπουργείο Ενέργειας και Ορυκτών Πόρων εξέδωσε μια δήλωση τον Φεβρουάριο του 2013 χαρακτηρίζοντας τους ισχυρισμούς [5] «αβάσιμους». Ακόμη και αν η δήλωση επιβεβαίωσε ότι η ιορδανική Arab Potash Company είχε εμπλακεί σε συνομιλίες με «την ομόλογή της στο Ισραήλ» μέσω μιας αμερικανικής εταιρείας, ο πρώην υπουργός Ενέργειας Alaa Batayneh αρνήθηκε ότι η κυβέρνηση έπαιξε ρόλο, προσπαθώντας να απεικονίσει [6] τις διαπραγματεύσεις ως καθαρά εμπορικές.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η συμφωνία ήταν προϊόν παρατεταμένων διπλωματικών προσπαθειών με την καθοδήγηση της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Ο Amos Hochstein, ένας υψηλού επιπέδου ενεργειακός αξιωματούχος στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, φέρεται ότι έκανε συνολικά 14 ταξίδια στην περιοχή για να θέσει τις βάσεις για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ισραήλ και της ιορδανικής Arab Potash. Όπως ανέφεραν τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης [7], σε αυτή την προσπάθεια είχε βοήθεια από τον πρώην πρόεδρο του Ισραήλ, Σιμόν Πέρες.

Μετά από μήνες συζητήσεων, οι συμφωνίες υπογράφηκαν τον Φλεβάρη τού 2014 μεταξύ της αμερικανικής εταιρείας Noble και των δύο εταιρειών τής Ιορδανίας, Arab Potash και Jordan Bromine, ουσιαστικά ανοίγοντας τον δρόμο για συνεργασία σε κρατικό επίπεδο. Η ιδιωτική «εμπορική» συμφωνία, η οποία πυροδότησε τις ευρύτερες συνομιλίες, ήταν ουσιαστικά μια δοκιμή που χρησιμοποιήθηκε από την ιορδανική κυβέρνηση για να αξιολογήσει την προθυμία τού κοινού να επιτρέψει την εξομάλυνση του ενεργειακού εμπορίου με το Ισραήλ. Δεδομένου ότι υπήρξαν αμελητέες δημόσιες διαμαρτυρίες μετά την αρχική ανακοίνωση (δεν υπήρξε επίσης πολύ δημοσιότητα), λιγότερο από οκτώ μήνες μετά την υπογραφή τής ιδιωτικής συμφωνίας, η σημαντικά μεγαλύτερη συμφωνία φυσικού αερίου ανακοινώθηκε μεταξύ της κρατικής ιορδανικής National Electric Power Company και των δύο επενδυτών στο Λεβιάθαν, της Noble και της ισραηλινής Delek. Από τότε, έχει υπάρξει μια πιο συντονισμένη προσπάθεια της κοινής γνώμης [8] για να ακυρωθεί η συμφωνία.

ΜΙΑ ΜΟΝΟΠΛΕΥΡΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Την ίδια στιγμή που το Ισραήλ βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με την Ιορδανία, δούλευε σε μια ενεργειακή συμφωνία με παλαιστινιακές εταιρείες. Τον Ιανουάριο του 2013, η Παλαιστινιακή Εταιρεία Παραγωγής Ενέργειας (Palestine Power Generation Company) υπέγραψε ένα συμβόλαιο 1,2 δισ. δολαρίων για 168 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια (4,75 δισ. κυβικά μέτρα) φυσικού αερίου στην διάρκεια 20 ετών. Αυτή η συμφωνία, που επίσης επικοινωνήθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ως αγωγός για την ειρήνη, φαίνεται ακόμη πιο άστοχη από την ιορδανική συμφωνία.

Οι Παλαιστίνιοι προσπάθησαν να εξερευνήσουν τα δικά τους αποθέματα φυσικού αερίου -δύο πεδία γνωστά ως Gaza Marine- για περισσότερο από 15 χρόνια. Ανακαλυφθέντα από την British Gas, αυτά τα πεδία περιέχουν συνολικά 1,4 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου και βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη από 20 χιλιόμετρα από τις ακτές τής Γάζας. (Τα αποθέματα αυτά βρίσκονται αναμφισβήτητα μέσα στα παλαιστινιακά εδάφη, σύμφωνα με την Συμφωνία Γάζας-Ιεριχούς που υπεγράφη με το Ισραήλ το 1994). Ο εκλιπών Παλαιστίνιος πρόεδρος Γιασέρ Αραφάτ τα αποκάλεσε [9] «δώρο από τον Θεό στους ανθρώπους μας».

Σύμφωνα με [9] έγγραφα από την βρετανική κυβέρνηση, πριν από την κατάληψη της Λωρίδας τής Γάζας από την Χαμάς το 2007, το Ισραήλ ζήτησε από την Παλαιστίνη να πουλά το φυσικό αέριο από τα πεδία Gaza Marine στο περίπου ένα τρίτο έως το ήμισυ της αγοραίας αξίας του, γεγονός που καθιστά δύσκολη την προσέλκυση διεθνών εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου πρόθυμων να επενδύσουν σε αυτά τα αποθέματα με τόσο χαμηλή απόδοση. Ανίκανη να προσελκύσει επενδύσεις για τα δικά της αποθέματα, και με λίγη ελευθερία να ακολουθήσει εναλλακτικές, η Παλαιστίνη ωθήθηκε να στραφεί σε εισαγωγές από το Ισραήλ.