Το επόμενο έπαθλο του ISIS | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το επόμενο έπαθλο του ISIS

Θα ενταχθεί η Λιβύη στο Χαλιφάτο της τρομοκρατικής οργάνωσης;
Περίληψη: 

Το ISIS δεν είναι πλέον πρόβλημα αποκλειστικά του Ιράκ και της Συρίας. Εδώ και μήνες, η τρομοκρατική οργάνωση έχει αρχίσει να ασκεί πιέσεις και στην Λιβύη.

Ο GEOFFREY HOWARD είναι επικεφαλής αναλυτής ελέγχου κινδύνων για την Λιβύη.

Το ισλαμικό κράτος του Ιράκ και της αλ-Σαμ δεν είναι πλέον πρόβλημα αποκλειστικά του Ιράκ και της Συρίας. Εδώ και μήνες, το ISIS (ή οργανώσεις που συνδέονται με εκείνο) έχει αρχίσει να ασκεί πιέσεις και στην Λιβύη. Η χώρα είναι ευάλωτη εδώ και καιρό ˑ το κενό που δημιουργήθηκε από την επιδείνωση της πολιτικής κρίσης και την κατάρρευση των κρατικών θεσμών αποτελεί μια ελκυστικό πεδίο για τις τρομοκρατικές οργανώσεις. Επιπλέον, ο έλεγχος της Λιβύης θα μπορούσε δυνητικά να επιτρέψει την πρόσβαση σε σημαντικά έσοδα μέσω ήδη εδραιωμένων δικτύων διακίνησης που ασχολούνται με το πετρέλαιο, τα κλεμμένα αυτοκίνητα, το λαθρεμπόριο αγαθών και όπλων.

Δεν θα έπρεπε ίσως να προκαλεί έκπληξη, τότε, το γεγονός ότι μαχητές της Λιβύης ανακηρύξαν την Ντέρνα, στα άνομα βορειοανατολικά της χώρας, ως επαρχία του ISIS στα τέλη του 2014. Ο ηγέτης του ISIS, Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, χαιρέτισε αυτήν την δήλωση και έστειλε έναν εμίρη να ηγηθεί των επιχειρήσεων στην πόλη. Ανακοίνωσε, επίσης, την δημιουργία τριών ακόμα επαρχιών του ISIS στην χώρα: Την Barqa στα ανατολικά, την Τρίπολη στα δυτικά, και την Fezzan στον νότο. Πιο πρόσφατα, οι οργανώσεις που συνδέονται με το ISIS ανέλαβαν την ευθύνη για μια σειρά επιθέσεων, μεταξύ των οποίων στην Τρίπολη, στην Σύρτη, και στην Gubba και κατέλαβαν αστικά κέντρα, συμπεριλαμβανομένων της Nawfaliyah και μερών της Σύρτης. Στις αρχές Φεβρουαρίου, εξάλλου, μια συμμαχική οργάνωση του ISIS αποκεφάλισε 21 Κόπτες Χριστιανούς αιγυπτιακής καταγωγής στην Λιβύη, γεγονός που αποδεικνύει την σοβαρότητα των προθέσεων του ISIS.

Ωστόσο, είναι εύκολο να μεγαλοποιήσει κανείς την επιρροή του ISIS στην Λιβύη. Η Λιβύη φιλοξενεί ένα ευρύ φάσμα μαχητικών ομάδων, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των βίαιων επιθέσεων στην χώρα διεξάγονται από τις εγχώριες ομάδες -συμπεριλαμβανομένων των φυλών, των εθνοτικών μειονοτήτων, καθώς και των μελών δυνάμεων ασφαλείας και παραστρατιωτικών ομάδων- που υποκινούνται περισσότερο από τοπικές διαμαρτυρίες που συνδέονται με την κυριαρχία του Μουαμάρ αλ-Καντάφι (ο ποίος ενθάρρυνε την αντιπαλότητα μεταξύ των φατριών), την εξέγερση το 2011 (η οποία ήταν μια σειρά τοπικών πυρήνων αντίστασης και όχι ένα εθνικό κίνημα) και τις μετέπειτα διαμάχες για τον έλεγχο της χώρας (οι οποίες ενέτειναν τις παλιές διχόνοιες).

Όντως, η πολιτική δυναμική της Λιβύης μετά την εξέγερση μπορεί στην πραγματικότητα να εμποδίσει το ISIS περισσότερο από κάθε αεροπορική επιδρομή. Η Λιβύη είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένη. Πολλαπλά ανταγωνιστικά κέντρα εξουσίας βάζουν μπροστά τις δικές τους ένοπλες ομάδες και πολιτικές δομές, το καθένα με ποικίλους βαθμούς προσχώρησης στο άλλο και στις δυο αντίπαλες κυβερνήσεις της χώρας. Έχουν επίσης αντικρουόμενες απαιτήσεις και προσδοκίες, καθώς και αντιπαλότητες που κρατούν δεκαετίες. Μεταξύ αυτών των ομάδων, ωστόσο, οι σεχταριστικές εντάσεις δεν είναι τόσο αυξημένες όσο είναι στο Ιράκ και την Συρία (πάνω από το 95% του πληθυσμού είναι Σουνίτες). Επιπλέον, οι τοπικοί πολιτικοί παράγοντες της Λιβύης είναι ισχυρότεροι και λιγότερο πιθανό να δώσουν στο ISIS ευκαιρίες να υποκινήσει περαιτέρω διαιρέσεις και να δημιουργήσει οχυρά.

Θα είναι δύσκολο για το ISIS να περιηγηθεί στον λαβύρινθο των ανταγωνιστικών τοπικών, εθνοτικών, φυλετικών, ιδεολογικών και πολιτικών ομάδων. Οι περισσότερες από αυτές είναι τελικά αυτοεξυπηρετούμενες και ιδιοτελείς, με αποτέλεσμα η προέλαση του ISIS να αποτελέσει απειλή για την δική τους πολιτική και οικονομική ατζέντα. Ένοπλες ομάδες ήδη ανταγωνίζονται έντονα για τον έλεγχο των προσοδοφόρων δικτύων λαθρεμπορίου που διέπουν την περιοχή. Οι προσπάθειες του ISIS να πάρει ένα μέρος της πίτας για τον εαυτό του δεν θα ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένες, κάτι που θα συνέβαινε και με τις όποιες προσπάθειές του να αποκτήσει τον έλεγχο των υποδομών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Προς το παρόν, αυτές οι ομάδες είναι πιθανότατα σε θέση να αντισταθούν στις προσπάθειες του ISIS να αποκτήσει τον έλεγχο αυτών των στρατηγικών συμφερόντων. Επιπλέον, η μεγαλύτερη παρουσία του ISIS στην Λιβύη θα μπορούσε να προσφέρει ακόμα κι έναν κοινό εχθρό για τις ένοπλες ομάδες, φέρνοντας τις κοντά, τουλάχιστον όσο η απειλή παραμένει.

Ακόμη και αν το ISIS ήταν σε θέση να αναλάβει ένα μέρος της υποδομής πετρελαίου και φυσικού αερίου της Λιβύης, η οργάνωση θα δυσκολευόταν πιθανότατα να βγάλει μεγάλα κέρδη από αυτό ˑ η παραγωγή πετρελαίου έχει ήδη πέσει στα 350.000 βαρέλια την ημέρα, πολύ κάτω από τα συνολικά επίπεδα εξαγωγικής ικανότητας των περίπου 1,6 εκατομμυρίων βαρελιών, ποσό που σχεδόν επιτεύχθηκε το 2013 μετά από μια ισχυρή ανάκαμψη στον τομέα των υδρογονανθράκων, αμέσως μετά την εξέγερση το 2011. Οι μονάδες των υδρογονανθράκων βρίσκονται γενικά σε δυσπρόσιτες περιοχές της ερήμου, με την δυνατότητα διύλισης σε μεγάλες εγκαταστάσεις μακριά στην ακτή. Για να αποκτήσει, λοιπόν, κέρδος το ISIS θα πρέπει να πάρει τον έλεγχο των πετρελαιοπηγών, των πετρελαιαγωγών και των εξαγωγικών σταθμών. Θα αντιμετωπίσει επίσης το εξαιρετικά δύσκολο έργο της οργάνωσης παράνομων εξαγωγών. Αν και το ISIS είναι σε θέση να διεξάγει ένα χαμηλού επιπέδου λαθρεμπόριο πετρελαίου, η συζήτηση για την Λιβύη ως ένα δυνητικό χρυσωρυχείο -συμπεριλαμβανομένων των ισχυρισμών ενός αριθμού υπουργών της Λιβύης και αξιωματούχων στον Κόλπο ότι η Λιβύη θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει το ISIS-μπορεί να είναι πρόωρη.