Ο ΣΥΡΙΖΑ σκοντάφτει

Ένα τρίτο λάθος ήταν το στοίχημα του ΣΥΡΙΖΑ ότι η Γερμανία ενδιαφέρεται περισσότερο για την αποφυγή μιας ελληνικής εξόδου από όσο για τον «ηθικό κίνδυνο» (moral hazard) ή την εσωτερική πολιτική. Αυτό αποτέλεσε έναν θεμελιωδώς λάθος υπολογισμό, καθώς το Βερολίνο δεν έχει υποχωρήσει μέχρι στιγμής ιδιαίτερα. Αλλά ακόμα και τότε, η Ελλάδα θα μπορούσε να επιβιώσει από τα λάθη της αν δεν είχε προβεί και σε μια ακόμα μοιραία απόφαση: Να προχωρήσει με την εκλογική πλατφόρμα της πριν να επαναδιαπραγματευθεί το χρέος της, αυξάνοντας τις κρατικές δαπάνες χωρίς να έχει τα απαραίτητα κονδύλια, καθώς και να ανακαλέσει ή να παγώσει βασικές μεταρρυθμίσεις, όπως η ιδιωτικοποίηση της κρατικής εταιρίας ηλεκτρισμού, χωρίς να εξετάσει την διαβρωτική επίδραση που θα είχε κάτι τέτοιο στην εμπιστοσύνη των αγορών. Όλοι αυτοί οι παράγοντες ανάγκασαν την Ελλάδα να λυγίσει στις διαπραγματεύσεις της. Αιμορραγούσε υπερβολικά πολλά χρήματα υπερβολικά γρήγορα για να καταφέρει να κρατήσει την θέση της.

ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να έχει αποτύχει στην διαπραγματευτική της στρατηγική μέχρι στιγμής, αλλά το παιχνίδι δεν έχει τελειώσει ακόμα. Προς το παρόν, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια περίοδο θεμελιώδους αβεβαιότητας ˑ για να καταφέρει να προχωρήσει, έχει την δυνατότητα είτε να διαπραγματευτεί για περισσότερο χρόνο με στόχο να εξοφλήσει το χρέος της, είτε να απορρίψει τις δεσμεύσεις της οριστικά. Η διαπραγμάτευση μιας νέας συμφωνίας, φυσικά, δεν θα είναι εύκολη. Και θα είναι ακόμα δυσκολότερο να πείσει τα άλλα μέλη της ΕΕ, τα οποία θα πρέπει να επικυρώσουν μια νέα συμφωνία, να συμφωνήσουν. Η αντιπολίτευση είναι ιδιαίτερα έντονη στο πολιτικό κόμμα της ίδιας της Μέρκελ, την Χριστιανοδημοκρατική Ένωση. Πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναμένουν, και θα δέχονταν με χαρά, την κατάρρευση της σημερινής ελληνικής κυβέρνησης αν εκείνη δεν καταφέρει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του χρέους της.

Για να υπάρξει οποιαδήποτε πιθανότητα νέας συμφωνίας, ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να αναθεωρήσει την στρατηγική του με διάφορους τρόπους. Αρχικά, το κόμμα πρέπει να αλλάξει την ρητορική του. Πρέπει να σταματήσει να μιλάει για το πώς η υπόλοιπη Ευρώπη πρέπει να σέβεται το κυρίαρχο δικαίωμά της να απορρίψει την λιτότητα και να αρχίσει να μιλά για το συμφέρον που θα αποκόμιζε η Ευρώπη από μια επιτυχημένη Ελλάδα. Κανείς δεν θέλει να δει παρατεταμένη αβεβαιότητα για το μέλλον του ευρώ, μεγαλύτερη πολιτική αστάθεια, ή κάποια ελληνική μετατόπιση προς την Ρωσία. Μιλώντας μετά τη συνάντησή της με τον Τσίπρα, η Μέρκελ δήλωσε [10], «Θέλουμε η Ελλάδα να είναι οικονομικά ισχυρή, θέλουμε η Ελλάδα να αναπτυχθεί και πάνω απ’ όλα θέλουμε η Ελλάδα να ξεπεράσει τα υψηλά ποσοστά ανεργίας της». Αυτός ο τρόπος αφήγησης που αποσκοπεί στο καθολικό κέρδος είναι εκείνος που θα μπορούσε να ωθήσει τις διαπραγματεύσεις προς τα εμπρός.

Επιπλέον, το ισχυρότερο επιχείρημα του Τσίπρα δεν έχει να κάνει με την δημοκρατία: Είναι απλά ότι η πολιτική της λιτότητας δεν έχει πετύχει. Στο πλαίσιο αυτό, τα γεγονότα τάσσονται υπέρ του. Η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 25% κατά την διάρκεια της κρίσης, ενώ η ύφεσης της χώρας συνεχίστηκε το 2015 [11]. Το βάρος του χρέους της χώρας δεν είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα και το τραπεζικό της σύστημα υποστηρίζεται μηχανικά για να κρατηθεί στην ζωή.

Η ελληνική κυβέρνηση χρειάζεται επίσης μια στρατηγική που να προωθεί τα συμφέροντα των περιφερειακών κρατών της ΕΕ -κάτι που επιτυγχάνεται καλύτερα μέσω μιας πολυμερούς διαδικασίας που επιτρέπει σε όλα τα μέλη της ευρωζώνης να πετύχουν μια νέα συμφωνία. Η διαδικασία αυτή θα επικεντρωθεί στις κυβερνήσεις της κύριας τάσης στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία, και θα περιλαμβάνει επίσης την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, αν και όχι ως κορυφαίο παίκτη. Σε χώρες όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, θα έχει το πλεονέκτημα της αντιμετώπισης των ανησυχιών των λαϊκιστών σχετικά με την κατεύθυνση της λιτότητας. Και στην Γερμανία, θα αυξήσει το κόστος της διατήρησης μιας σκληρής γραμμής.

Οι συνομιλίες θα μπορούσαν να εξετάσουν τρόπους για την προώθηση της ανάπτυξης στην ευρωζώνη, είτε με την ενθάρρυνση μεγαλύτερων δαπανών για έργα υποδομής στην Γερμανία, χαλάρωσης των απαιτήσεων προς τις κυβερνήσεις να διατηρούν πλεονάσματα ενώ παραμένουν χρεωμένες, ή παραθέτοντας ένα πλαίσιο για την μείωση των επιβαρύνσεων του χρέους με την πάροδο του χρόνου, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Παρά το γεγονός ότι η Γερμανία είναι απίθανο να συμφωνήσει σε αυτά τα μέτρα, η διπλωματική πράξη της πρότασης μιας πολυμερούς διαδικασίας για να εξεταστούν, θα βοηθούσε την Αθήνα να βελτιώσει τις σχέσεις της με άλλα περιφερειακά κράτη και να ενισχύσει την διαπραγματευτική της θέση μακροπρόθεσμα.

Το να γίνει αυτή η μετάβαση θα είναι επώδυνο. Ο Τσίπρας έχει ήδη βρεθεί υπό πυρά από ορισμένα μέλη του συνασπισμού του για τον μετριασμό των απαιτήσεών του μέσα στον Φεβρουάριο. Θα πρέπει να απελευθερώσει τον εαυτό του από την ριζοσπαστική πτέρυγα της κυβέρνησής του, γνωστή ως «αριστερή πλατφόρμα» -περίπου 30 κοινοβουλευτικά μέλη με επικεφαλής τον υπουργό Ενέργειας, Παναγιώτη Λαφαζάνη. Αυτή η ομάδα ήταν αντίθετη με την επέκταση της πρόσφατης συμφωνίας με την Ελλάδα, και θα αντιταχθεί σε οποιαδήποτε μαλάκωμα της διαπραγματευτικής θέσης του ΣΥΡΙΖΑ. Αν παραμένει υπόχρεος στον Λαφαζάνης για στήριξη μετά την λήξη της τρέχουσας επέκτασης, ο Τσίπρας θα έχει ελάχιστα περιθώρια ελιγμών. Αλλά υπάρχει και μια άλλη επιλογή: Να φέρει το «Ποτάμι», ένα μικρό φιλο-ευρωπαϊκό κόμμα με 17 έδρες, στην κυβέρνησή του. Αυτή η κίνηση θα θέσει επίσης τέλος στην αντίληψη ότι η ελληνική κυβέρνηση διοικείται από μια στενή συμμαχία της αντι-ευρωπαϊκής αριστεράς και δεξιάς, διατηρώντας παράλληλα τον ΣΥΡΙΖΑ ανεξάρτητο από τα παραδοσιακά κυρίαρχα κόμματα της χώρας. Και έτσι θα αποφευχθεί η αβεβαιότητα για την διεξαγωγή νέων εκλογών.